4o ΓΕΛ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΕΛΜΟΥΖΟΣ»
Το πρότυπο εκπαιδευτικό του όραμα, η κριτική του ενάντια στο δασκαλοκεντρισμό, οι απόψεις του για το «Νέο Σχολείο», αλλά και οι παιδαγωγικές του αρχές που θέτουν τον μαθητή στο κέντρο της εκπαιδευτικής δραστηριότητας κατέστησαν τον Αλέξανδρο Δελμούζο μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στον χώρο της νεοελληνικής εκπαίδευσης, με έργο στις παρακαταθήκες του διαχρονικό. Πρωταγωνιστής στα Αθεϊκά του Βόλου έγινε ο δάσκαλος που μίσησε η Εκκλησία αλλά και στα «Μαρασλειακά», εκείνος που στοχοποίησε η επίσημη Πολιτεία ως «εθνικά επιβλαβή».
Γεννήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου του 1880. Ο Αλέξανδρος Δελμούζος, μαζί με τον Δημήτρη Γληνό και τον Μανόλη Τριανταφυλλίδη, επικεφαλής του Εκπαιδευτικού Ομίλου συνεργάστηκαν με τον Ελευθέριο Βενιζέλο για την εφαρμογή της φιλελεύθερης αστικής μεταρρύθμισης στην εκπαίδευση. Στην προσπάθεια τους για τη μεταρρύθμιση οι αντιδράσεις ήταν σφοδρές.
Η νεοτερικότητα του Δελμούζου ερέθισε αμέσως τα συντηρητικά στοιχεία και την ηγεσία της Εκκλησίας του Βόλου. Στις 2 Μαρτίου 1911 ιερείς της πόλης του Βόλου αλλά και τοπικοί φορείς και προσωπικότητες οργανώνουν εκστρατεία κατά του σχολείου που «σκανδαλίζει» τα χρηστά ήθη τους. Οργανώνεται συλλαλητήριο. Το σχολείο κλείνει και ο Δελμούζος παραπέμπεται σε δίκη. Χαρακτηριστικό του κλίματος της εποχής είναι ότι εκείνες τις μέρες στη Βουλή λαμβάνει χώρα μία θυελλώδης αντιπαράθεση που καταλήγει στην υπερψήφιση του άρθρου του Συντάγματος που επέβαλε την καθαρεύουσα ως επίσημη γλώσσα του κράτους.
Υπήρξε ένας από τους ιδρυτές του Εκπαιδευτικού Ομίλου και από το 1917 ως το1920, ανώτατος επόπτης της Δημοτικής εκπαιδεύσεως. Το 1923, μετά την πτώση του Βενιζέλου, ανέλαβε τη διεύθυνση του Μαρασλείου Διδασκαλείου. Η θητεία του θα σημαδεύονταν από τα «Μαρασλειακά», με τη Δικαιοσύνη να παρεμβαίνει για αντι-εθνισμό.
Τα «Μαρασλειακά», η δυσάρεστη δηλαδή έκβαση και η τελική ακύρωση των προσπαθειών για την εποικοδομητική λειτουργία του Μαράσλειου Διδασκαλείου (1923) και της Παιδαγωγικής Ακαδημίας (1924), ήταν το δεύτερο κρούσμα που ενέτεινε το αρνητικό κλίμα που είχε δημιουργηθεί από τις αποτυχημένες απόπειρες στην εκπαίδευση.
Αφορμή για την νέα εκπαιδευτική διαμάχη ήταν η απόφαση του Αλέξανδρου Δελμούζου να διορίσει ως διδάσκουσα Ιστορίας τη Ρόζα Ιμβριώτη, που μόλις είχε ολοκληρώσει τις σπουδές της στο Βερολίνο και στο Παρίσι και είχε επιστρέψει στην Ελλάδα προς αναζήτηση εργασίας.
Η ιστορική μέδοθος και οπτική Ιβριώτη ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων, με επικριτές της να της καταλογίζουν ότι δίδασκε την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 χωρίς να υπογραμμίζει την εποποιία του έθνους και να αναδεικνύει την αρραγή ενότητα της εθνικής κοινότητας. Όπως υποστήριζαν η Ιμβριώτη συζητούσε την Επανάσταση του 1821 στο πλαίσιο της ανάπτυξης των εθνικών ιδεολογιών κατά τον 19ο αιώνα ενώ παράλληλα εστίαζε στην κοινωνική δυναμική της επαναστατικής διαδικασίας και εντόπιζε τις απαρχές της συγκρότησης της εθνικής ιδεολογίας στην άνοδο ελληνόφωνων αστικών στρωμάτων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Οι διαστάσεις που πήρε το θέμα στις συζητήσεις της εκπαιδευτικής κοινότητας της εποχής αλλά και στον Τύπο, οδήγησαν στην παρέμβαση της Δικαιοσύνης αλλά και στην απομάκρυνση στις 28 Νοεμβρίου του 1925 των δύο παιδαγωγών Δημήτριου Γληνού και Αλέξανδρου Δελμούζου από τη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία, καθώς η διδασκαλία τους κρίθηκε εθνικά επιβλαβής. Χαρακτηριστικό είναι το σχετικό δημοσίευμα της τότε Εστίας. Την επίθεσή της η «Εστία» την άρχισε μ ένα κύριο άρθρο. «Κοινωνικό σκάνδαλο! Μέσα σε δυο ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα (Παιδαγωγική Ακαδημία και Μαράσλειο) γίνεται αντεθνική εργασία! Εκεί «υπονομεύονται» τα τιμιότατα της φυλής! Εκεί ονομάζονται σάπια τα ιδανικά της πατρίδας, κουρελόπανο η σημαία μας! Εκεί βρίζεται η… Παναγία!».
Τελικά η Δικαιοσύνη εξετάζοντας τις καταγγελίες περί «αντεθνικής διδασκαλίας» και σύνδεσης της με «κομουνιστικό δάκτυλο», καταδίκασε την απόφαση Δελμούζου με το αιτιολογικό ότι η Ιμβριώτη ήταν γυναίκα. «Εάν καθηγήτριαι είναι ικαναί να διδάσκουν Ιστορίαν και δη εις Διδασκαλεία, δεν έχομεν ανάγκην άλλων μακρών αποδείξεων. Μας αρκεί το γεγονός ότι εν Ιταλία απηγορεύθη κατά το τέλος του 1926 να διδάσκουν γυναίκες εις πάντα τα δημόσια σχολεία μέσης εκπαιδεύσεως Φιλοσοφίαν, Ιστορίαν και Λογοτεχνίαν… Μόνον το ανδρικόν πνεύμα είναι ικανόν να δονήση και να συγκινήση την ψυχήν των μαθητών και να κάμη αυτούς να αισθανθούν και να κατανοήσουν τους μεγάλους του κόσμου σοφούς, τα σπουδαία σύγχρονα θρησκευτικά, πολιτικά, κοινωνικά γεγονότα ή ρεύματα, ώστε ν” αποβώσιν οι αγαθοί κυβερνήται της αύριον, οι οποίοι θα δημιουργήσουν τα εθνικά μεγαλουργήματα. Ο κ. Δελμούζος αντιθέτως εκάλεσε γυναίκα διά να διδάξη την Ιστορίαν εις το Μαράσλειον»., ήταν το πόρισμα που οδήγησε τη δεύτερη απόπειρα καινοτόμας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του Δελμούζου στο κενό.
Έργα του: Σαν παραμύθι, Δημοτικισμός και παιδεία, Πρώτες προσπάθειες στη Μαρασλειο, Το πρόβλημα της φιλοσοφικής σχολής, Παιδεία και κόμμα,κ.α. Πέθανε στην Αθήνα το 1956.
