Ταξίδι στο χρόνο με το Ακορντεόν
Το ακορντεόν σήμερα, με τους διάφορους τύπους και τις παραλλαγές του, είναι διαδεδομένο σ’ ολόκληρο τον κόσμο είτε σαν σολιστικό όργανο είτε ως όργανο ορχήστρας των διαφόρων μουσικών ειδών, έχοντας βρει τη θέση του στις μουσικές κουλτούρες της γης. Ο ήχος του είναι μοναδικός και διακριτικός.
Ο εφευρέτης της φυσαρμόνικας και κατασκευαστής οργάνων Cristian Freidrich Buschmann, στην ηλικία των 16 χρόνων, το 1821 κατασκεύασε ένα ηχητικό «ξύλο» με κομμένες οπές και κυψέλες (αεροθάλαμοι), στερεώνοντας πάνω του μεταλλικές διασπαστικές γλωσσίδες, τις οποίες ταλάντευε φυσώντας με το στόμα. Δεν είχε σκοπό να φτιάξει κάποιο όργανο αλλά ήθελε να το χρησιμοποιήσει για το κούρδισμα του εκκλησιαστικού οργάνου. Ένα χρόνο αργότερα το 1822, κατασκεύασε μια δερμάτινη φυσούνα για την παραγωγή του αέρα και τοποθέτησε βαλβίδες στις γλωσσίδες.
Υπάρχουν πολλοί που πιστεύουν πως αυτό το όργανο αποτέλεσε τον πρόδρομο του ακορντεόν. Όμως στις 14 Απριλίου του 1821 ο Anton Haecki, κατασκεύασε μια μικρή παραλλαγή του οργάνου, έδωσε νέο σχήμα και νέο τρόπο κρατήματος του οργάνου κατά τη διάρκεια του παιξίματος και έτσι εκπληρώνει τα βασικά χαρακτηριστικά του: ο οργανοπαίκτης το κουβαλάει πάνω του την ώρα που παίζει και δεν στέκεται ή στηρίζεται στο πάτωμα ή πάνω σε κάποιο μηχανισμό..
Αν και υπάρχουν στην Ιταλία για πάνω από έναν αιώνα εργοστάσια κατασκευής Ακορντεόν ο όρος που χρησιμοποιείται έως και σήμερα εκεί είναι Fisarmonica.
Το 1825 ο Βιεννέζος αρμενικής καταγωγής Cyrill Demian, επεξεργαζόταν ένα όργανο με φυσούνα για το οποίο τον Μάιο του 1829 πήρε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας με το όνομα Accordion. Αυτή είναι η πρώτη χρονολογία στην οποία μπορούμε να πούμε ότι είναι η αρχή της ιστορικής εξέλιξης του ακορντεόν. Επέλεξε το όνομα «accordion» (accord= συγχορδία) γιατί ταυτόχρονα με κάθε μεμονωμένο φθόγγο ηχούσε μια συγχορδία ως συνοδεία.
Το όργανο του Demian περνάει σύντομα στο Βέλγιο και στη Γαλλία αποκαλώντας τα ως διπλής σειράς όργανα με μια επιπλέον σειρά κουμπιών επέτρεψαν το παίξιμο σε δεύτερη τονικότητα.
Το 1830 κατασκευάζονται τα πρώτα ρώσικα ακορντεόν στην Toula με το όνομα Garmonika. Το 1854 εμφανίστηκε το κούρδισμα τρέμολο ή musette όταν ο Leterne από το Παρίσι κατέθεσε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για ένα όργανο με δύο σειρές γλωσσίδων όπου η δεύτερη σειρά ήταν διαφορετικά κουρδισμένη από την πρώτη.
Στις 19 Ιουνίου του 1829 ο άγγλος φυσικός Sir Charles Wheatstone, πήρε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για το Symphonium όπου εξελίσσοντας το και βάζοντας φυσούνα εφηύρε την αγγλική Concertina.
Ο Carl Griedrich Urlig το 1834 κατασκεύασε την γερμανική Κοντσερτίνα και το 1850 ο μουσικός Franz Walter κατασκευάζει ένα χρωματικό-ομοιότονο όργανο με κουμπιά και μπάσα γνωστό ως Wiener Schrammelharmonika.
Το πρώτο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ακορντεόν κατατέθηκε από τον Joseph Phillipe Bouton στο Παρίσι το 1852.
Ο Matthaus Bauer κατασκεύασε το 1854 την Clanierharmonika, όργανο επίσης με φυσούνα και το 1890 πήγε ένα βήμα παραπέρα και τελειοποίησε ένα χρωματικό-ομοιότονο ακορντεόν και στις δυο πλευρές με 46 πλήκτρα και στην πλευρά των μπάσων μεμονωμένων φθόγγων. Η βελτίωση αυτού του συστήματος αποδίδεται στο Mariano Dallape ο οποίος το 1876 ιδρύει ένα από τα πρώτα εργοστάσια στην πόλη Stradella της Ιταλίας.
Η αρχική εξάπλωση του ακορντεόν έγινε τα χρόνια πριν από τον 1ο παγκόσμιο πόλεμο. Κυριάρχησε το πληκτρολόγιο με πλήκτρα πιάνου, το οποίο επέτρεπε την μεταφορά έργων του ρεπερτορίου του πιάνου. Μετά τον 2ο παγκόσμιο εμφανίστηκαν τετράγωνα όργανα με επιπλέον σειρά γλωσσιδίων και ένας νέος μηχανισμός ο λεγόμενος αυτόματος μηχανισμός ρετζίστρων. Η επανάσταση στην καλλιέργεια του ήχου έγινε το 1955 από τους Ιταλούς κατασκευαστές του οργάνου με το λεγόμενο Cassotto, έναν επιπλέον θάλαμο τόνων στη δεξιά θήκη του οργάνου.
Με βάση όσων γνωρίζουμε σήμερα μπορούμε να πούμε ότι ο Demian έβαλε το θεμέλιο λίθο για όλες τις εξελίξεις των οργάνων αυτής της οικογένειας.
Σήμερα οι τύποι του ακορντεόν που συναντάμε συνηθέστερα είναι:
α) στη διατονική αρμόνικα
β) στο χρωματικό αρμόνιο
Διακρίνουμε ανάλογα με την κατασκευή του δεξιού πληκτρολογίου:
α) ακορντεόν με πλήκτρα πιάνου
β) ακκκορντεόν με κουμπιά
Με κοινή διάταξη στην πλευρά των μπάσων έχουμε:
Πληκτρολόγιο μπάσων:
- περιοχή μεμονωμένων μπάσων
- περιοχή προκαθορισμένων συγχορδιών
- μονοφωνικό πληκτρολόγιο
- μετατροπέας
Με την εισαγωγή προγράμματος σπουδών για το ακορντεόν από τη δεκαετία του ’70 έως σήμερα όλο και περισσότερο στις μουσικές σχολές, στα ωδεία και στα πανεπιστημιακά ιδρύματα, την συνεργασία με συνθέτες και μουσικούς άλλων οργάνων, αναπτύχθηκε το ακορντεόν και εξελίχθηκε σε ένα ευέλικτο μουσικό όργανο.
Βασίλειος Κ.
