ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΖΩΩΝ
ΟΡΙΣΜΟΣ
Κάνοντας μία σύντομη βιβλιογραφική επισκόπηση, γίνεται κατανοητό πως, οι εγκληματολογικές έρευνες δεν έχουν καταλήξει σε έναν σαφή και ακριβή ορισμό για την κακοποίηση ζώων, ενώ έχουν σημειωθεί αρκετές απόπειρες εννοιολογικού προσδιορισμού της προαναφερθείσας κακοποίησης. Ο πιο αντιπροσωπευτικός και περιεκτικός ορισμός είναι ο εξής: κακοποίηση ζώου θεωρείται κάθε πράξη, η οποία συμβάλλει στην πρόκληση πόνου ή θανάτου του ζώου.
Σε γενικές γραμμές, η κακοποίηση ζώων αφορά τις παρακάτω ενέργειες: βασανισμό, επιβολή σωματικής βίας, τραυματισμό, πρόκληση επώδυνου θανάτου, παραμέληση, εγκατάλειψη, καταπόνηση, μεταφορά τους με ενδεχόμενη έκθεση σε κίνδυνο. Όλες οι προαναφερθείσες πράξεις έχουν κοινό παρονομαστή την κακομεταχείριση των ζώων από τον άνθρωπο.
Νομοθετικό πλαίσιο
Παγκοσμίως παρατηρούνται διαφορετικές προσεγγίσεις για την αξία και την θέση των ζώων, στάση που επηρεάζει και την νομοθετική μεταχείριση των περιστατικών κακοποίησης ζώων. Ειδικότερα, σε άλλες χώρες επιτρέπεται η δημιουργία ενδυμάτων από γούνες ζώων, ενώ σε άλλες τα ζώα χρησιμοποιούνται για εκπαιδευτικούς ή ψυχαγωγικούς σκοπούς. Η ένδυση και η τροφή των ανθρώπων από τα ζώα αποτελεί μία αποδεκτή μεταχείριση απέναντι στα ζώα, με την προϋπόθεση ότι το ζώο δεν βασανίζεται και δεν του προκαλείται αδικαιολόγητος πόνος.
Ενδεικτικά αυτές είναι κάποιες από τις νομοθετικές ρυθμίσεις ορισμένων χωρών για την κακοποίηση των ζώων.
Ελλάδα
Στην περίπτωση της Ελλάδας, στο πλαίσιο πρόληψης των εγκλημάτων κατά των ζώων, το 2020 προτάθηκαν σημαντικές τροποποιήσεις των σχετικών διατάξεων. Με το ν. 4380/2021 αυστηροποιήθηκαν οι ποινές για την κακοποίηση των ζώων, αφού ο προαναφερθείς νόμος επιβάλλει ποινή κάθειρξης έως και 10 έτη για την τέλεση συγκεκριμένων πράξεων που χαρακτηρίζονται ποινικά ως κακουργήματα.
Ινδία
Στην περίπτωση του νομοθετικού πλαισίου της Ινδίας, υπάρχουν αρκετές νομοθεσίες που στοχεύουν στην προστασία των ζώων, ωστόσο οι κυρώσεις που προβλέπονται είναι ελάχιστες και δεν λειτουργούν εγκληματοπροληπτικά. Σε γενικές γραμμές, τρεις βασικοί νόμοι προστατεύουν τα ζώα στην Ινδία:
- το τμήμα 428 και 429 του Ινδικού Ποινικού Κώδικα (IPC) αναφέρεται στον ακρωτηριασμό ή θανάτωση ζώου και προβλέπει την επιβολή ποινής φυλάκισης δύο ετών, επιβολή προστίμου και τις δύο προαναφερθείσες ποινές
- ο Νόμος για την Προστασία της Άγριας Ζωής του 1972 στοχεύει στην προστασία της χλωρίδας και της πανίδας της χώρας και προβλέπει ποινή φυλάκισης τριών ετών, επιβολή χρηματικής ποινής ή και με τα δύο
- και η Πρόληψη της σκληρότητας στα ζώα του 1960 αναφέρεται στην πρόκληση περιττού πόνου/ταλαιπωρίας στα ζώα (αιχμάλωτα και οικόσιτα) και προβλέπει ποινή φυλάκισης τριών μηνών ή επιβολή προστίμου.
Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής
Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, οι προσπάθειες πρόληψης της κακοποίησης των ζώων δεν σταματούν στους ομοσπονδιακούς νόμους και στις προβλέψεις αυτών, αλλά φθάνουν μέχρι την έκδοση διαταγμάτων για την προστασία των ζώων από πόλεις και κομητείες.
Ο πρωταρχικός ομοσπονδιακός νόμος για την προστασία των ζώων υπογράφηκε το 1966 και τιτλοφορείται ως ο Νόμος για την Ευημερία των Ζώων (Animal Welfare Act – AWA). Στοχεύει κυρίως στην προστασία ζώων που φυλάσσονται σε ζωολογικούς κήπους και χρησιμοποιούνται σε εργαστήρια, αλλά και σε ζώα, τα οποία εκτρέφονται εμπορικά και πωλούνται από εκτροφεία, όπως τα εκτροφεία κουταβιών, γνωστά και ως puppy mills ή puppy farms.
Ανάμεσα στις νομοθετικές ρυθμίσεις για την προστασία των ζώων, βρίσκεται και ‘‘ο νόμος περί ανθρώπινης σφαγής ή νόμος περί ανθρωπίνων μεθόδων σφαγής ζώων’’. Ο συγκεκριμένος νόμος, ο οποίος ψηφίστηκε το 1958 για πρώτη φορά και τροποποιήθηκε το 1978, προβλέπει και απαιτεί την πλήρη αναισθητοποίηση των ζώων πριν την σφαγή τους, ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο πόνος.
Εγκλήματα κατά των ζώων και σύνδεση με τη βία κατά προσώπων
Είναι γνωστό πως, έρευνες μαρτυρούν πως, τα άτομα, τα οποία έχουν προβεί σε πράξεις κακοποίησης ζώων, συχνά εκδηλώνουν κακοποιητικές συμπεριφορές κατά προσώπων.
Τα δεδομένα ερευνών για την ενδοοικογενειακή βία στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής μαρτυρούν πως, τα άτομα, τα οποία θα στραφούν κατά της συζύγου ή των τέκνων τους, συχνά κακοποιούν και τα οικόσιτα ζώα τους. Χαρακτηριστικά, σε μία μελέτη για οικογένειες που είχαν τεθεί υπό έρευνα για πιθανή κακοποίηση των τέκνων τους, διαπιστώθηκε ότι, στο 88% των οικογενειών τα κατοικίδιά τους είχαν κακοποιηθεί.
Από άλλες αμερικανικές έρευνες προκύπτουν τα εξής στοιχεία:
- το 13% των περιστατικών κακοποίησης ζώου με πρόθεση συμπεριλαμβάνουν και ενδοοικογενειακή βία
- το 71% των γυναικών που διαμένουν σε ξενώνες εξαιτίας της κακοποίησης που υπέστησαν κατέθεσαν πως ο δράστης της κακοποίησής τους είχε τραυματίσει ή και σκοτώσει ζώο συντροφιάς τους
- το 25-40% των κακοποιημένων γυναικών δεν φεύγουν από το σπίτι τους παρά την κακοποίηση επειδή φοβούνται πως ο δράστης της κακοποίησής τους θα κακοποιήσει και το ζώο τους
- η πλειοψηφία (το 85% των γυναικών και το 63% των παιδιών) ατόμων που είχαν εισαχθεί σε κέντρα προστασίας από την κακοποίηση είχαν βιώσει και περιστατικά κακοποίησης οικόσιτου ζώου
- στο 88% των οικογενειών που είχε εντοπισθεί σωματική κακοποίηση τέκνου, υπήρχε και κακοποίηση ζώου
- Το 32% των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας ανέφεραν ότι τα παιδιά τους ξεσπούσαν, κακοποιώντας ή ακόμα και σκοτώνοντας το κατοικίδιό τους.
Συμπερασματικά
Η κακοποίηση ζώων είναι ένα φαινόμενο που εμπεριέχει πολλές ανθρώπινες συμπεριφορές, είναι πολυπαραγοντικό και η αντιμετώπισή του αφορά (ή θα έπρεπε να αφορά) το κοινωνικό σύνολο εν τω συνόλω. Τα εγκλήματα κατά των ζώων θα πρέπει να μελετηθούν από διαφορετικές πλευρές και σε διαφορετικά επίπεδα, ώστε να μπορεί να υπάρξει μία αποτελεσματική και ουσιαστική αντεγκληματική πολιτική.
Δεν θα πρέπει να παροράται το γεγονός πως, άτομα, τα οποία στράφηκαν κατά των οικόσιτων ζώων τους, σε μεταγενέστερο χρόνο στράφηκαν και κατά των μελών της οικογένειάς τους. Τέτοιες συμπεριφορές, πέραν του ότι θα πρέπει να προλαμβάνονται ή να καταστέλλονται, θα πρέπει να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, ώστε να αποφεύγονται περιστατικά μεγαλύτερης έντασης και βιαιότητας.
