e-mail: kiskilas@hotmail.com

Κουτί, κουτάκι, που σε κρατούσα πάνω μου όταν το ‘σκαζα,

Για να μη σπάσουν οι λυχνίες σου,

Σ’ έφερα απ ’το σπίτι στο πλοίο και απ’ το πλοίο στο τρένο,

Για να μη πάψουνε να μου μιλάνε οι εχθροί μου,

Κοντά στο κρεβάτι μου, μέσα στον πόνο μου,

Το τελευταίο πράγμα τη νύχτα, το πρώτο πράγμα το πρωί,

Για τις νίκες τους και για τα βάσανά μου,

Δώσ’ μου την υπόσχεση πως δε θα βουβαθείς στα ξαφνικά.

                                                                                 Μπέρτολντ Μπρεχτ

©  2003 Παναγιώτης Κίσκιλας                     ISBN 978-960-93-6151-4

     Αστυδάμαντος 24, Αθήνα 11634

     Τηλ. 210 72 12 420

     E-mail: kiskilas@hotmail.com

1.       Εισαγωγή

2.       Ραδιοκύματα Μαρκόνι

3.       Ραδιοσταθμός Τσιγγιρίδη

4.       Ραδιοσταθμός  Πειραιώς-ΤΤΤ

5.       Ραδιοσταθμός Αθηνών-

6.       Ραδιοσταθμός Ενόπλων

7.       Ραδιοφωνικό ΄Ιδρυμα Κύπρου-ΡΙΚ

8.       Η Φωνή της Αμερικής

9.       Εκπομπές εξωτερικού

10.   Ράδιο Νέστωρ

11.   Ραδιοπειρατές – Ραδιοπειραματιστές

12.   Ραδιοσταθμός Εδώ Πολυτεχνείο

13.   Ραδιοφωνική Εκπαίδευση

14.   Κίνηση Πολιτών –Κανάλι 15

15.   Ελεύθερη Ραδιοφωνία-Αθήνα 9,84

16.   Ραδιοσταθμός  Σκαϊ

17.   Ραδιοσταθμός Αντ1

18.   Ραδιοφωνική προπαγάνδα

19.   Φωνόγραφος Edison

18. Μουσική δισκογραφία

19.   Ελληνικά ραδιόφωνα

20.   Μαγνητόφωνα

21.   Ραδιοφωνικές λυχνίες

22.   Τρανζίστορ- ημιαγωγοί.

23.   Ψηφιακή ραδιοφωνία

24.   Επίλογος

Μπέρτολντ Μπρεχτ

Η Ραδιοφωνία σ’ όλο τον κόσμο και στην Ελλάδα είναι πολιτισμός. Είναι καθημερινή ζωή, ενημέρωση, διάδοση ιδεών, πνευματική σχέση και ηχητική μαγείας. Ο λόγος, ο ήχος, η τέχνη, το παντός είδους ακρόαμα (αισθηματικό, νοητικό και αισθητικό) χάρη στα ερτζιανά κύματα που στον 20ό αιώνα ήταν η κυρίαρχη δύναμη της επικοινωνίας, έφεραν σε άμεση προσέγγιση τον άνθρωπο-ακροατή με την παγκόσμια κουλτούρα, τη μάθηση, τη γνώση, την αναψυχή και την επαφή με άλλους λαούς. Και πολλές φορές κράτησαν στο μοναχικό άνθρωπο συντροφιά, παρηγοριά, ακόμα και σωτηρία διαμέσου της ενσύρματης τηλεγραφίας, της τηλεφωνίας, τηλετυπίας κ.λπ.

Εξάλλου, στον τομέα της ραδιοφωνικής τεχνικής εξέλιξης των Μέσων υπήρξαν αποφασιστικά βήματα. Και κάθε πρόοδος, κάθε εφεύρεση που γίνεται αφορά την καλύτερη απόδοση της φωνής, του λόγου και του ήχου, ώστε ο άνθρωπος-ακροατής να απολαμβάνει ευκρινέστερα τα ηχητικά μηνύματα και τα ίδια τα Μέσα. Και ακριβώς το «Μουσείο ραδιοφωνίας του ΑΘΗΝΑ 9,84» στο Γκάζι της οδού Πειραιώς δείχνει ανάγλυφα αυτή την πραγματικότητα της τεχνολογίας του ήχου στα εκατό περίπου χρόνια της ζωής της. Και εμφανίζεται με τρόπο σύγχρονο, παραστατικό και παιδευτικό μέσα από τα πεντακόσια περίπου αντικείμενα, εξαρτήματα, συσκευές και φωτογραφίες, τοποθετημένα σε κατάλληλες προθήκες.

Να πούμε όμως, εδώ, ότι το κατόρθωμα του Μουσείου αυτού είναι όραμα και πολύχρονος μόχθος του σκηνοθέτη Παναγιώτη Κίσκιλα που χρόνια τώρα με επιμονή και υπομονή συγκέντρωσε αυτό το πλούσιο υλικό από κάθε γωνιά του κόσμου. Η προσπάθεια αυτή εκπροσωπεί επάξια τη «Φωνοθήκη-Φωνομουσείο Αθηνών», που σκοπό έχει να διαφυλαχθεί, με κάθε θυσία, η εθνική μνήμη στον τομέα της ραδιοφωνικής τεχνολογίας και να αποτελέσει πνευματική και ιστορική δύναμη ενάντια στη λήθη και στην αδιαφορία της εποχής μας.

Δημήτρης Φερούσης

Συγγραφέας

Ο Γουλιέλμο Μαρκόνι (1874-1937) ο «πατέρας της Ραδιοφωνίας» γεννιέται στη Μπολόνια της Ιταλίας και είναι ένας αυτοδίδακτος επιστημονικός πειραματιστής από τα νεανικά του χρόνια.

Το 1895, σε ηλικία μόλις 21 ετών, συνδυάζοντας το πηνίο του Χερτζ, το φωρατή του Μπρανλί, την κεραία του Ποπόφ και προσθέτοντας τη δικιά του επινόηση, τη «γείωση», πετυχαίνει εκπομπή και λήψη απόστασης πάνω από 100 μέτρα στο πατρικό του κτήμα. Μη βρίσκοντας την κατάλληλη ανταπόκριση στην πατρίδα του καταφεύγει με τη μητέρα του στην Αγγλία, όπου τα Αγγλικά Ταχυδρομεία τον ενισχύουν και τα πειράματά του στο Λονδίνο φτάνουν το ασύρματο σήμα σε μερικά χιλιόμετρα, με τη Βρετανική Κοινωνία εντυπωσιασμένη. Το ιστορικό μεσημέρι της 12ης Δεκεμβρίου 1901 γεφυρώνει και τον Ατλαντικό Ωκεανό διαψεύδοντας τους απαισιόδοξους που φοβόντουσαν την καμπυλότητα της γης.

Τα ραδιοηλεκτρικά σήματα δικαιώνοντας τον Μαρκόνι αγκαλιάζουν όλη τη γη και κανείς δε θα μπορούσε να φανταστεί τότε πώς θα ήταν η ραδιοφωνία σήμερα. Η διάσωση χιλιάδων επιβατών σε ναυάγια πλοίων, όπως του Τιτανικού τον Απρίλιο του 1912, με 712 επιζώντες χάρη στο S.O.S., βάζει τον ασύρματο του Μαρκόνι με την ειρήνη στις θαλάσσιες συγκοινωνίες και με τον πόλεμο στις διαβιβάσεις.

Το 1909 παίρνει το βραβείο Νόμπελ Φυσικής και επειδή δεν διαθέτει πανεπιστημιακούς τίτλους σπουδών, συνηθίζει να λέει σεμνά για τον εαυτό του ότι είναι πάντα ένας ερασιτέχνης. Πεθαίνει ξαφνικά στις 20 Ιουλίου 1937 αφήνοντας πίσω του δεκάδες εφευρέσεις της ασύρματης ραδιοτηλεφωνίας και ραδιοφωνίας ενώ σε ένδειξη πένθους όλοι οι ραδιοσταθμοί του κόσμου θα σιγήσουν για δύο λεπτά. Όπως πολύ σωστά ειπώθηκε: οι αιθέρες ήταν το ίδιο σιωπηλοί όσο ήταν και πριν την ανακάλυψη των ραδιοκυμάτων του Μαρκόνι.

1.       Γουλιέλμο Mαρκόνι με το σπινθηριστή (πομπό) και το συνοχέα (δέκτη).

2.       H κεραία εκπομπής στο Poldhu που γεφύρωσε τον Aτλαντικό.

3.       H κεραία λήψεως με χαρταετό στον Kαναδά που πήρε το υπερατλαντικό ιστορικό σήμα S, 1901.

4.       Tο ναυάγιο του TITANIKOY(1912) που σώθηκαν με το SOS 712 ναυαγοί.

5.       Pαδιοφωνικός δέκτης “Marconifono Magnus”, 1922.

Ο Χρίστος Τσιγγιρίδης (1877-1947) ο «Μαρκόνι των Βαλκανίων», γεννιέται στη Φιλιππούπολη της Ανατολικής Ρωμυλίας (Βόρεια Θράκη). Σπουδάζει μηχανολόγος – ηλεκτρολόγος στο Πολυτεχνείο της Στουτγάρδης και νεοφερμένος απόδημος στη Θεσσαλονίκη στα 1923 ξεκινάει τα ραδιοπειράματά του με παλιό ασύρματο της Στρατιάς της Ανατολής.

Ο νέος πτυχιούχος επιστήμονας με υπομονή και επιμονή χτίζει το τεχνολογικό του όνειρο: να φτιάξει ραδιόφωνα και ραδιοσταθμό στην πατρίδα. Ο ασύρματος της Αντάντ διασκευασμένος από τον Τσιγγιρίδη γίνεται εξάγγελος των ραδιοπειραμάτων από το σπίτι του το 1923, μόλις ένα χρόνο μετά την ίδρυση του BBC στην Αγγλία. Η εκπομπή αυτή, ακούγεται από το φίλο του καθηγητή Φυσικής Ηλία Αποστόλου στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και στο λιμάνι από τον πλοίαρχο ΄Αντονι Ράντισον, με ανταπόκριση στον Τηλέγραφο του Λονδίνου.

Στα 1927 ο Τσιγγιρίδης φέρνει ασύρματο Siemens & Halske 400 watt και εκπέμπει στην εθνική εορτή της 25^ης Μαρτίου από τη Ναυτική κεραία του Λευκού Πύργου, με τη βοήθεια του φίλου του Ελευθερίου της ΔΡΥΝ-Βοτανικού.           Το 1928 εγκαθιστά στην Γ΄.ΔΕΘ τον αποσυρόμενο πομπό 1,5 Kwatt  του Mulaker Στουτγγάρδης , στέλνοντας την Ελληνική Φωνή στους ραδιοαιθέρες από την Ραδιοφωνική Μητρόπολη των Βαλκανίων Θεσσαλονίκης. Από το Ράδιο-Τσιγγιρίδη περνάει όλη η πνευματική και καλλιτεχνική Ελλάδα της περιόδου 1927-1947.

Ο πρωτοπόρος ραδιοσταθμός λειτουργεί με ηρωικές περιπέτειες ανάμεσα σε κρατικές άδειες και απαγορεύσεις, ζώντας κυριολεκτικά από την «ψυχή» του ιδρυτή του για είκοσι χρόνια. Επιζεί και μετά την Κατοχή και την απελευθέρωση, αλλά παρά τις ελπίδες σιγεί οριστικά και ο Τσιγγιρίδης πεθαίνει από τη θλίψη στα 1947, αφού τον απαλλοτριώνει αναγκαστικά το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας.

1. Ο Λευκός Πύργος ,με την Ναυτική κεραία στην πρώτη εκπομπή Tσιγγιρίδη,25/3/ 1927.

2. Πρώτος Pαδιοφωνικός σταθμός της Eλλάδος και Bαλκανίων PAΔIO TΣIΓΓIPIΔH 1928.
3. O Nίκος Kαρμίρης στο εκφωνητήριο του σταθμού το 1936.
4. O Xρίστος Tσιγγιρίδης στο μικρόφωνο του στούντιο το 1930.
5. H πρώτη αφίσα του ραδιοσταθμού Θεσσαλονίκης PAΔIO TΣIΓΓIPIΔH.

Ο Στέφανος Ελευθερίου (1895-1979), γενικός διευθυντής Υπουργείου ΤΤΤ, πρωτοπόρος μαζί με το Χρίστο Τσιγγιρίδη της ραδιοφωνίας στην Ελλάδα, για να πιέσει τα πράγματα στην ίδρυση κρατικού Ραδιοσταθμού στην Πρωτεύουσα, στήνει το 1932 τον Ραδιοσταθμό των Τ.Τ.Τ. ή «Ραδιοπομπό του Πειραιώς», στη θέση του Σηματωρείου Σταυρός, στο ύψος του βράχου της Καλλίπολης, στη συνοικία Υδραίικα. Ο πομπός ήταν μεσαίων κυμάτων MARCONI 250 Watt, με οριζόντια τετράφυλλη κεραία τύπου ναυσιπλοίας Marconi και εξέπεμπε σε μήκος κύματος 197 μέτρων, η συχνότητα εκπομπής 1523 χιλιοκύκλων το δευτερόλεπτο.

Ο Σταθμός κέρδιζε σε εμβέλεια από το ύψος των βράχων στο ύψωμα του Σταυρού, πάνω από την Καλλίπολη, σε όλο τον Πειραιά και την Αθήνα με τα περίχωρα της Αττικής ανάλογα με τις ατμοσφαιρικές συνθήκες και την ώρα λήψεως ημέρα ή νύχτα. Ο Σταθμός του Πειραιά στο Σταυρό έπαιρνε το πρόγραμμα με τις τηλεφωνικές ευθείες γραμμές των Τ.Τ.Τ. είτε από μικροφωνικό ραδιοθάλαμο στην Αθήνα ή τηλεφωνείο στο παλιό Ταχυδρομείο του Πειραιά, είτε από γραφεία πολιτικών όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Ιωάννης Μεταξάς, αίθουσες συνεδρίων και ομιλιών, στούντιο του Υπουργείου Συγκοινωνιών, ακόμη και από κέντρα ανακοίνωσης εκλογικών αποτελεσμάτων. Μουσικές εκδηλώσεις, θεατρικά και μελοδραματικά έργα έχουν αναμεταδοθεί και από το σημαντικό για την εποχή Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.

Οι κατανυκτικές Ακολουθίες και οι Κυριακάτικες Λειτουργίες, ιδίως για τους ασθενείς και τα Νοσοκομεία μεταδίδονταν και από τον γειτονικό ενοριακό Ναό του Αγίου Βασιλείου στου Βρυώνη, που το ύψος του τρούλου του ήταν ακόμα ένα σημείο αναφοράς μαζί με το Σταυρό για τα πλοία που πλησίαζαν να μπουν στο λιμάνι, παραπλέοντας την Πειραϊκή.Ο «Ραδιοπομπός του Πειραιώς» λειτουργεί για έξι σχεδόν χρόνια από το 1932 μέχρι το 1938 που επιτέλους αρχίζει πολύ καθυστερημένα την επίσημη έναρξή του ο Κρατικός Ραδιοσταθμός Αθηνών.

  1.      Ο Στέφανος Ελευθερίου (1895-1979) των ΤΤΤ, ιδρυτής του ραδιοσταθμού Πειραιώς

2.      Το σηματωρείο Σταυρός στην Πειραϊκή, που ήταν η κεραία του ραδιοσταθμού 1932-1938

3.      Το σήμα των ΤΤΤ (Ταχυδρομεία, Τηλεγραφεία, Τηλέφωνα)

4.      Καλλιτεχνικές εκδηλώσεις μεταδόθηκαν απο το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά

5.      Ομιλίες του Ελευθερίου Βενιζέλου ακούστηκαν από το ραδιοσταθμό Πειραιώς ΤΤΤ

6.      Ο Σ. Ελευθερίου υποδέχεται τον εφευρέτη της ραδιολυχνίας Lee de Forest στο Ράδιο Καραγιάννη, 1957

Δέκα χρόνια μετά το ΡΑΔΙΟ ΤΣΙΓΓΙΡΙΔΗ Θεσσαλονίκης ξεκινάει τις εκπομπές του ο ΡΑΔΙΟΣΤΑΘΜΟΣ ΑΘΗΝΩΝ στην εθνική εορτή της 25ης Μαρτίου 1938, όπου ακούγεται το ΕΔΩ ΑΘΗΝΑΙ και το ιστορικό ελληνικό σήμα του «τσομπανάκου» με φλογέρα και κουδούνια. Ο πομπός μεσαίων κυμάτων TELEFUNKEN 15 KW εγκαταστάθηκε στα Λιόσια και οι Ραδιοθάλαμοι στο συγκρότημα του Ζαππείου.

Ο Ραδιοσταθμός Αθηνών μετέδωσε πρώτος το Πολεμικό ανακοινωθέν της 28ης Οκτωβρίου 1940 ενθουσιάζοντας τον ελληνικό λαό: «Αι ιταλικαί δυνάμεις προσβάλλουν από της 5.30 πρωινής ώρας σήμερον τα τμήματα προκαλύψεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους». Λίγο πριν μπουν οι Γερμανοί στην Αθήνα, ο εκφωνητής ειδοποιεί: «Σε λίγο ο σταθμός αυτός δε θα είναι ελληνικός, μην τον ακούτε! Έλληνες, ψηλά το κεφάλι, ψηλά τις καρδιές». Στην Κατοχή σφραγίζονται τα ραδιόφωνα για να μην ακούν το BBC Λονδίνου, αλλά πολλοί θαρραλέοι ακροατές τα αποσφραγίζουν. Στην απελευθέρωση βασικός διοργανωτής του Ε.Ι.Ρ. είναι ο στρατηγός Τσιγάντες και σημαντικοί Διευθυντές οι λογοτέχνες Μυριβήλης και Ελύτης.

Μεταπολεμικά οι Ραδιοθάλαμοι Ζαππείου ανανεώθηκαν και βελτιώθηκαν οικοδομικά και τεχνικά με υλικό από τις πολεμικές επανορθώσεις: μικρόφωνα, κονσόλες, ενισχυτές, μαγνητόφωνα. Νέοι ισχυρότεροι πομποί εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα και την επαρχία, με συμβολή και της αμερικανικής βοήθειας. Από το Ε.Ι.Ρ. και κυρίως από το Ραδιοσταθμό Αθηνών με τα τέσσερά του Προγράμματα Εθνικό, Δεύτερο, Τρίτο, και τα Βραχέα Κύματα,  πέρασαν σημαντικές εκπομπές και μεγάλα ονόματα του Πνεύματος και της Τέχνης.

Μουσικές προσωπικότητες σαν τον Σκαλκώτα, τον Μητρόπουλο, την Καλογεροπούλου, τη Βέμπο, τον Αττίκ, τον Γιαννίδη, άνθρωποι του θεάτρου σαν τον Κατράκη, τον Μυράτ, τη Λαμπέτη, τον Χορν, τον Κωτσόπουλο, τη Μερκούρη, τον Κυριακού και του πνεύματος σαν τον Τερζάκη, τον Καραγάτση, τον Βενέζη, τον Αποστολόπουλο, τον Καραντώνη, τον Θεοτοκά, τον Σεφέρη. Το ραδιοφωνικό  δίκτυο του Ε.Ι.Ρ. κατόπιν Ε.Ι.Ρ.Τ και τελευταία Ε.Ρ.Τ. κάλυψε όλη τη χώρα και με τις υπερπόντιες εκπομπές τους απόδημους ΄Ελληνες.

1. Tο Zάππειο, όπου εγκαταστάθηκαν οι Pαδιοθάλαμοι του Pαδιοσταθμού Aθηνών το 1938.

2. Kυριακάτικη θρησκευτική εκπομπή στο Pαδιοφωνικό σταθμό Aθηνών το 1939.

3. O Γιώργος Kάρτερ εκφωνεί δελτίο ειδήσεων στο B΄ Πρόγραμμα το 1953.

4. O πομπός TELEFUNKEN του 1938 στα Λιόσια (Tεχνικός: Γιώργος Kυρλάκης).

5.       Oι δυο ιστοί κεραιών 85μ. του πομπού TELEFUNKEN 15KW στα Λιόσια.

Tο 1947 στη Στρατιωτική βάση Κ.Υ.Ε.Τ. Αθηνών άρχισαν οι πρώτες στρατιωτικές ραδιοεκπομπές με πομπούς βραχέων κυμάτων των διαβιβάσεων. Το 1948 στον 781 Λόχο μεταφορών λειτούργησε ένας μικρός πομπός μεσαίων κυμάτων κατασκευασμένος από τον ασυρματιστή του Ναυτικού Γ. Γιάπαπα.

Ο μικρός αυτός πομπός μεσαίων κυμάτων είχε και ένα πρόχειρο στούντιο και μεταδίδοντας μουσικά προγράμματα από δίσκους και λαϊκά τραγούδια έγινε πολύ δημοφιλής και υποστηρίχτηκε από μικρή αλλά ένθερμη ομάδα φίλων της ελαφρολαϊκής και της δημοτικής μουσικής. Με υποστήριξη της Κυβέρνησης Παπάγου αυξάνεται η ισχύς του πομπού σε 1 ΚW και αναγνωρίζεται επισήμως από την ηγεσία του στρατού σαν Κ.Ρ.Σ.Ε.Δ.Ε.  (Κεντρικός Ραδιοσταθμός Ενόπλων Δυνάμεων Ελλάδος). Το στούντιο του Ραδιοσταθμού στεγάζεται στο κτίριο Ζαλοκώστα 3, που στο ισόγειό του ήταν ένας βοηθητικός γερμανικός πομπός της Κατοχής. Ο πομπός του Κ.Ρ.Σ.Ε.Δ.Ε. μεταφέρεται στο Γουδί, μετά στην Κατεχάκη και το 1962 στο Σταυρό με αμερικάνικο πομπό GATES μεσαίων κυμάτων 20 KW και ιστό 100 μέτρα ύψος.

Στις έδρες των Σωμάτων Στρατού και Μεραρχιών ιδρύονται από το 1948 πομποί και στούντιο σ’ όλη την Ελλάδα με εκπομπές για τις Ένοπλες Δυνάμεις. Εκτός λοιπόν από τον Κεντρικό Στρατιωτικό Ραδιοσταθμό λειτουργεί και ένα ολόκληρο δίκτυο ραδιοσταθμών με αποστολή την ψυχαγωγία, μόρφωση και πληροφόρηση των στρατιωτικών μονάδων. Οι ραδιοσταθμοί όμως αυτοί με τα δημοφιλή μουσικά προγράμματα ήταν και περιζήτητη ψυχαγωγία για το υπόλοιπο ραδιοφωνικό κοινό όλης της χώρας,  ένα ζωντανό ραδιόφωνο με ποικίλη ύλη.

Το 1951 το Στρατιωτικό ραδιοδίκτυο ονομάζεται Υ.Ε.Ν.Ε.Δ. (Υπηρεσία Ενημερώσεως Ενόπλων Δυνάμεων) και αρχίζει να ανταγωνίζεται, κυρίως στον προσοδοφόρο τομέα της διαφήμισης, το Ε.Ι.Ρ., που χάνει σιγά σιγά έδαφος λόγω της μη προσαρμογής του στις ιδιαίτερες επιθυμίες και απαιτήσεις του ραδιοφωνικού κοινού.

1. Το πρώτο στούντιο του ραδιοσταθμού Ενόπλων στην οδό Ζαλοκώστα (τεχνικός Παπανίκας) 1950.

2. Ο πρώτος πομπός βραχέων Ενόπλων BC 610 (τεχνικός Παπανίκας) Κ.Υ.Ε.Τ. 1949.

3. Αναμετάδοση παρέλασης από τον «Άγνωστο Στρατιώτη» (τεχνικός Τσαμούσης, εκφωνητής Ντούμας) 1952.

4. Μετάδοση ποδοσφαιρικού αγώνα Κ.Ρ.Σ.Ε.Δ.Ε. γήπεδο Καραϊσκάκη (εκφωνητής Ν. Φώσκολος).

5. Θρησκευτική εκπομπή Ενόπλων – Αποστολικής Διακονίας. Παραγωγός: Δημήτρης Φερούσης 1962.

Την άνοιξη του 1951 με το πρόγραμμα για την ανάπτυξη και ευημερία των Αποικιών, ιδρύεται από την Αγγλική Κυβέρνηση η «Κυπριακή ραδιοφωνική Υπηρεσία». Οι πρώτες δοκιμαστικές εκπομπές άρχισαν το Σεπτέμβριο του 1952 στα ελληνικά, τα τουρκικά και τα αγγλικά με Άγγλο διευθυντή υπόλογο στον Άγγλο Κυβερνήτη της Κύπρου. Το εβδομαδιαίο πρόγραμμα ήταν 44 ώρες: 20 ώρες ελληνικά, 12 τουρκικά και 12 αγγλικά. Με την ανεξαρτησία της Κύπρου το Κυπριακό Ραδιόφωνο απόκτησε Διοικητικό Συμβούλιο διορισμένο από την Κυπριακή δημοκρατία. Το 1959 η Κυπριακή ραδιοφωνική υπηρεσία μετονομάστηκε σε Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου (Ρ.Ι.Κ.).

«Το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου είναι ενιαίο όπως ενιαία είναι και η Κυπριακή Πολιτεία και εξυπηρετεί το λαό της Κύπρου, τα συμφέροντα, τις ανάγκες και τις επιθυμίες αυτού, εντός του πλαισίου των νόμων της πολιτείας με αμεροληψία». Με την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας (16/8/1960) στο Ρ.Ι.Κ. τα προγράμματα πληθαίνουν, τα κτίρια και οι πομποί μεγαλώνουν όπως και οι ώρες εκπομπής.

Γίνεται δεύτερος Σταθμός στην Πάφο απ’ όπου το απόγευμα της Δευτέρας 15 Ιουλίου 1974 ο λαός άκουσε τη γνώριμη φωνή του εθνάρχη Μακάριου ότι «ο Μακάριος ζει» που σκόρπισε αγαλλίαση όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και σ’ όλο τον κόσμο. Μετά το 1974 η Κύπρος τραυματίζεται από την τουρκική εισβολή του Αττίλα και ο προϋπολογισμός με τα οικονομικά μέσα του Ρ.Ι.Κ. μειώνεται. Το Ρ.Ι.Κ. αναγκάζεται να αναθεωρήσει τους όρους της ύπαρξης του διότι ήδη λειτουργεί ο αντίστοιχος τουρκικός Σταθμός Μπαϋράκ, όργανο της τουρκικής προπαγάνδας. Το Ρ.Ι.Κ. συντηρεί τη μνήμη των γεγονότων, τονώνει το φρόνημα και την αγωνιστικότητα του κυπριακού λαού και των προσφύγων, διαφωτίζοντας την κοινή γνώμη και το εξωτερικό σχετικά με το εθνικό θέμα με βάση το σύνθημα: «Δεν ξεχνώ».

1. Κυπριακό δελτίο ειδήσεων από τον ΑΘΗΝΑ 9,84.

2. Το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου στη Λευκωσία.

3. Τεχνικός ροής προγράμματος στο Ρ.Ι.Κ.

4. Τεχνικός δικτύωσης προγράμματος στο Ρ.Ι.Κ.

5. Το δορυφορικό πρόγραμμα του ΑΘΗΝΑ 9,84 καλύπτει τη Κύπρο.

Το 1948 εφαρμόζεται το σχέδιο ΜΑΡΣΑΛ της αμερικανικής βοήθειας στην κατεστραμμένη Ευρώπη και τον επόμενο χρόνο το δόγμα ΤΡΟΥΜΑΝ με τη βοήθεια στην Ελλάδα και το ελληνικό ραδιόφωνο. Η Ελληνική Ραδιοφωνία περνάει από τη γερμανική τεχνολογία (ΡΑΔΙΟ-ΤΣΙΓΓΙΡΙΔΗ Siemens & Halske, Ραδιοσταθμός Αθηνών TELEFUNKEN) στην αμερικάνικη τεχνολογία της συμμαχικής βοήθειας.

Ένας πομπός μεσαίων κυμάτων WESTERN ELECTRIC 50 KW και τέσσερις πομποί βραχέων COLLINS 30 KW τοποθετούνται από τη Φωνή της Αμερικής στη Θεσσαλονίκη, με παροχή ραδιοφωνικών διευκολύνσεων για την εκπομπή του εξωτερικού: «Φωνή της πατρίδος» του Ε.Ι.Ρ.

Η Φωνή της Αμερικής λειτουργεί στη Θεσσαλονίκη με τις καθημερινές αναμεταδόσεις από την Ουάσινγκτον, σε ξένες γλώσσες κυρίως στα ρώσικα και στα αραβικά στο ραδιοάξονα βορρά-νότου Μόσχα, Κάιρο. Στην Αθήνα ειδική τεχνική εγκατάσταση της Αμερικάνικης Πρεσβείας δίνει καθημερινά στο Ζάππειο και στον Ενόπλων το αμερικάνικο τέταρτο το μεσημέρι και το ημίωρο το βράδυ. Στο Ζάππειο, εκτός από τα πρώτα μόνιμα αμερικάνικα μαγνητόφωνα AMPEX υπάρχουν ήδη και σ’ όλο το Ε.Ι.Ρ. συμμαχικές αμερικανικές κονσόλες WESTERN ELECTRIC. Στα Λιόσια γίνεται προσφορά στο Ε.Ι.Ρ. από τα αποθέματα της Φωνής της Αμερικής, Η.Π.Α. η εγκατάσταση ενός νέου μεγάλου πομπού για την Αθήνα WESTERN ELECTRIC μεσαίων κυμάτων 50 KW που μεταδίδει το Εθνικό Πρόγραμμα από το 1952. O παλιός πομπός TELEFUNKEN των 15 KW μεταδίδει το πρωτοϊδρυμένο τότε Δεύτερο Πρόγραμμα.

Η Φωνή της Αμερικής είχε και έναν πλωτό ραδιοσταθμό μεσαίων κυμάτων 150 KW, που ήταν σ’ ένα πλοίο αραγμένο στη Ρόδο, το COURIER, που είχε την κεραία του ανυψωμένη με τη βοήθεια ενός μπαλονιού.

1. Η διπλή κεραία Φωνής της Αμερικής,Θεσσαλονίκης (Περαίας), 1950,που αργότερα δίνεται στο

  Ε.Ι.Ρ.

2. Θάλαμος ελέγχου πομπού 50KW Φωνή της Αμερικής Περαίας, που μεταδίδει και τη Φωνή της Πατρίδος Ε.Ι.Ρ.

3. Κονσόλα ελέγχου αναμεταδόσεων εξωτερικού Φωνή της Αμερικής–Περαίας, 1950.

4. Δέκτες λήψεως βραχέων Ηammarlud στη Φωνή της Αμερικής-Περαίας.

5. Ο Πλωτός Ραδιοσταθμός COURIER της Φωνής της Αμερικής στη Ρόδο.

Το 1929 ακούστηκε για πρώτη φορά στη «διεθνή ραδιοφωνική ατμόσφαιρα» της κεντρικής Ευρώπης η Ελληνική γλώσσα από το Ραδιοσταθμό της Βαρσοβίας, απ’ όπου υπήρχε εβδομαδιαία ελληνική εκπομπή. Άλλοι ευρωπαϊκοί ραδιοσταθμοί που έκαναν ελληνόγλωσσες εκπομπές προς την Ελλάδα ήταν οι Ραδιοσταθμοί του Βελιγραδίου της Βουδαπέστης και του Μπάρι της Ιταλίας, που υποστήριζε συστηματικά το καθεστώς του Ι. Μεταξά. Με το ραδιοφωνικό σταθμό Θεσσαλονίκης του Χρίστου Τσιγγιρίδη και του Μπάρι συχνά το 1940 διεξάγονταν ένας ακήρυχτος πόλεμος παρασίτων.

Από τις πρώτες ακόμα μέρες της Κατοχής όλοι οι κάτοχοι ραδιοφώνων άκουγαν τις ελληνόφωνες εκπομπές στα μεσαία κύματα από το Κάιρο και στα βραχέα από το BBC Λονδίνου, κυρίως στην περιοχή των 41 μέτρων. Τον Οκτώβριο του 1943 διατάχθηκε το σφράγισμα όλων των ραδιοφωνικών δεκτών των Αθηνών ώστε να πιάνουν μόνο τον υπό γερμανικό έλεγχο Ραδιοφωνικό Σταθμό των Αθηνών.. Αψηφώντας όμως όλα αυτά τα αυστηρά μέτρα, πολλοί κάτοχοι ραδιοφώνων εξακολουθούσαν να ακούνε τακτικά τις εκπομπές στα ελληνικά του Καΐρου ή του BBC Λονδίνου.

Με την επικράτηση της Απριλιανής Δικτατορίας του 1967 επαναλήφθηκε το φαινόμενο των μεγάλου πλέον ενδιαφέροντος ελληνόφωνων εκπομπών, της εκπομπής του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μένουν πάντα χαρακτηριστικές οι φωνές του Χρήστου Πήττα από το BBC Λονδίνου, του Άρη Φακίνου με τον Πέντρο Βασιλειάδη από το «Εδώ Παρίσι», του Αλέκου Σχοινά με το Βάσο Μαθιόπουλο από την Deutsche Welle Κολωνίας, του Παύλου Μπακογιάννη από την Βαβαρική Ραδιοφωνία Μονάχου.

1. Ο Γιώργος Σεφέρης μιλάει στην Ελληνική Εκπομπή του BBC

2. Ο Πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου στο BBC Καΐρου, 1944
3. Ο Υπουργός Αμύνης, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, στο BBC Καΐρου, 1944
4. Ο Άρης Φακίνος, συντάκτης-σχολιαστής του «Εδώ Παρίσι», 1968
5. Ο Παύλος Μπακογιάννης. συντάκτης-σχολιαστής στη Ραδιοφωνία Μονάχου, 1968

Ο νόμος για την παροχή άδειας λειτουργίας ραδιοσταθμού ήταν πολύ αυστηρός στην Ελλάδα, προνόμιο που ανήκε αποκλειστικά στο Ε.Ι.Ρ. Μια ιδιαίτερη περίπτωση λειτουργίας ιδιωτικού ραδιοσταθμού ήταν το ΡΑΔΙΟ ΝΕΣΤΩΡ Θεσσαλονίκης, του ομώνυμου Αθλητικού Μορφωτικού Συλλόγου της πόλης.

Το τμήμα ραδιοερασιτεχνών του συλλόγου, μετά την άρνηση άδειας του Ε.Ι.Ρ. απευθύνθηκε στην Ε.Β.U. ( Ευρωπαϊκή ραδιοφωνική Ένωση) Γενεύης Ελβετίας και ζήτησε τιμής ένεκεν να εκπέμψει στην πρώτη βαλκανική ραδιοσυχνότητα μεσαίων κυμάτων του πρωτοπόρου Ραδιοσταθμού ΡΑΔΙΟ ΤΣΙΓΓΙΡΙΔΗ του 1928, στους 1334 χιλιοκύκλους, ή στα 225 μέτρα. Υπήρξε επανειλημμένη τηλεφωνική επικοινωνία με την ΕΒU Γενεύης και στις αρχές του 1967 αναμενόταν από την Ελβετία η σχετική αλληλογραφία.

Ο Ραδιοπομπός μεσαίων κυμάτων διαμόρφωσης πλάτους ισχύος 1,5 KW κατόπιν άδειας της Μητροπόλεως εγκαταστάθηκε στο ύψος του υπερώου του Ναού Αγίου Δημητρίου και λειτουργούσε με καλή εμβέλεια και ευκρίνεια ορισμένες ώρες την εβδομάδα και τις Κυριακές, όπως περίπου παλαιότερα και το ΡΑΔΙΟ ΤΣΙΓΓΙΡΙΔΗ. Στο ξεκίνημα των ραδιοπειραμάτων του ΡΑΔΙΟ ΝΕΣΤΩΡ,αρχές του 1960 δοκιμάστηκε ραδιοπομπός διαβιβάσεων BC610,300W.

Αργότερα χρησιμοποιήθηκε ραδιοπομπός ελληνικής κατασκευής με διαμόρφωση πλάτους ανόδου, τελικής ισχύος εξόδου 1,5 KW. Το πρόγραμμα του ΡΑΔΙΟ ΝΕΣΤΩΡ ήταν σχεδόν παραπλήσιο με του προπολεμικού Σταθμού ΡΑΔΙΟ ΤΣΙΓΓΙΡΙΔΗ της Θεσσαλονίκης με ομιλίες, μουσική, πληροφορίες για τον αθλητισμό και τα σπορ, μετάδοση λειτουργίας και θρησκευτικών προγραμμάτων, συζητήσεις για επίκαιρα κοινωνικά θέματα και σχόλια για τους νέους. Το μέλλον της προόδου του Ραδιοσταθμού προβλεπόταν επιτυχημένο εάν δεν διέκοπτε κάτω από δραματικές συνθήκες τη λειτουργία του με το δικτατορικό καθεστώς της 21ης Απριλίου 1967.

1. Η αφίσα του Ραδιοσταθμού Θεσσαλονίκης ΡΑΔΙΟ-ΝΕΣΤΩΡ.

2. Η κεραία στο βόρειο κλίτος του ναού Αγίου Δημητρίου.

3. Το εκφωνητήριο του Σταθμού με τον εκφωνητή Θεόφιλο Μανωλάκη.

4. Το Στούντιο του Ραδιοσταθμού στο κέντρο της Θεσσαλονίκης

5 . Ο πομπός του Ραδιοσταθμού 1,5 Κ΅στον ΄Αγιο Δημήτριο, με τον τεχνικό Παναγιώτη Κίσκιλα.

11

 Παρά τα τεχνικά ραδιοφωνικά προβλήματα της Ελλάδας, μιας αναπτυσσόμενης και με τα τραύματα του πολέμου ταραγμένης χώρας, στη δεκαετία του 1960 «ραδιοπειρατές» ή «ραδιοπειραματιστές» ή «ραδιοερασιτέχνες» ή «ραδιόφιλοι» ή «εραστές του ραδιοφώνου» εκπέμπουν παράνομα στις περισσότερες γειτονιές της Αθήνας, στη Θεσσαλονίκη, στην Πάτρα, στην Καβάλα, στη Χαλκίδα, στο Ναύπλιο, στην Κρήτη, στα Νησιά και σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας, στα μεσαία κύματα. Ένας από τους πιο θρυλικούς ραδιοπειρατές της εποχής είναι ο Geronimo Groovy, που οι εκπομπές του ακούγονται πολλές φορές από την Αίγυπτο μέχρι την Ιταλία και που παίρνει κάθε χρόνο χιλιάδες γράμματα αλληλογραφίας φανατικών οπαδών του σε διάφορες γλώσσες.

Οι ερασιτεχνικοί ραδιοσταθμοί πολλαπλασιάζονται στις δεκαετίες 1960 και 1970 με τους απόφοιτους των ραδιοτεχνικών και ραδιοηλεκτρολογικών Σχολών, που πειραματίζονται με αυτοσχέδιες ηλεκτρονικές κατασκευές και φτιάχνουν ιδιοκατασκευασμένους ραδιοφωνικούς πομπούς. Οι περισσότεροι από τους μουσικούς ραδιοπειρατές προέρχονται από τα μαθητικά νεανικά δρώμενα και εκπέμπουν ξένα ροκ και λαϊκά ελληνικά τραγούδια, προσπαθώντας με επιμονή να φτιάξουν το δικό τους επικοινωνιακό χώρο με τις τηλεφωνικές αφιερώσεις ενάντια σε μια αρνητικά δικαστική και αυστηρά αστυνομευόμενη κοινωνία.

Ένας από τους ιστορικούς ραδιοπειρατές είναι και ο Γιώργος Κυρλάκης, που λειτουργούσε με το ψευδώνυμο Easy Rider (Ελεύθερος Καβαλάρης) και που είναι ο δημιουργός του «ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ» κατασκευάζοντας έναν πρόχειρο αλλά κατάλληλο ραδιοπομπό μεσαίων κυμάτων στους 963 χιλιοκύκλους, που ήταν η φωνή της ηρωικής εξέγερσης του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973 στην Αθήνα.

Το ‘ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ’ είναι ένα Ραδιοφωνικό Μετέωρο στην ιστορία της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και ίσως παγκόσμια πρωτοτυπία που μια εξέγερση σπουδάζουσας και εργαζόμενης νεολαίας ενάντια στη δικτατορία της 21 Απριλίου είχε το δικό της Ραδιοσταθμό. Ο Γιώργος Κυρλάκης, μετέπειτα τεχνικός της ΕΡΤ, μιλάει πάντα για το «δικό του Πολυτεχνείο». Είναι ο ηλεκτρονικός ραδιοπειρατής EASY RIDER, που έφτιαξε  σε χρόνο ρεκόρ λίγων ωρών, το πομπό του ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ μέσα στα εργαστήρια της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανολόγων.

Ώσπου να ακουστεί καλά το «ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ» με (4) λυχνίες 807 στην έξοδο και με πρόβλεψη για  μια  ενδεχόμενη ισχύος 813 χρειάστηκε να γίνουν ηρωϊκές τεχνικές προσπάθειες. ΄Αριστος ραδιοτεχνίτης ο Γιώργος Κυρλάκης πραγματοποίησε την ιδέα να αποκτήσουν οι ‘’ελεύθεροι πολιορκημένοι’’ του Πολυτεχνείου τη δική τους ραδιοφωνική κραυγή και να ξεσηκώσουν με τα ερτζιανά κύματα ολόκληρο τον Αθηναϊκό λαό και όχι μόνο, να τρέξει για να βοηθήσει. Σε λίγη ώρα το «ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ» το άκουγε όλη η Αθήνα, γιατί τον  έπιαναν και τον αναμετάδιναν και άλλοι Ραδιοπειρατές σ’ όλη την Αττική, κι ακόμα τον μετάδιναν και ξένοι Ραδιοσταθμοί, το BBC Λονδίνου, το Παρίσι, η Ντόϋτσε Βέλε Γερμανίας, σ’ όλο το κόσμο.

Πρώτος εκφωνητής που έδωσε και το όνομα του Σταθμού ήταν ο μεταλλειολόγος Μίλτος Χαραλαμπίδης, ύστερα ο Δημήτρης Παπαχρήστου και τελευταία η Μαρία Δαμανάκη. Ο Γιώργος Κυρλάκης  ‘’ο Ραδιοπειρατής των εξεγερμένων’’ ήταν άγρυπνος πάνω απ’ το πομπό για να Ακούγεται  η Φωνή της Ελευθερίας … ‘’ ΄Ελληνες φαντάροι είμαστε αδέλφια, δεν θα μας χτυπήσετε, δε θα αφήσετε να χυθεί αδελφικό αίμα…’’  Τελικά με την είσοδο του τανκ, πριν τη σιγή του Σταθμού, ο Δημήτρης Παπαχρήστου σαν τέλος του προγράμματος θα απαγγείλει με σπάνιο σθένος και τραγικό ύφος τον Εθνικό ΄Υμνο

     1. Η εξέγερση το Νοέμβρη 1973 είχε το ραδιοσταθμό της: «Εδώ Πολυτεχνείο»

2. Ο Γιώργος Κυρλάκης, κατασκευαστής του πομπού σε έλεγχο συχνότητας

3. Ο εκφωνητής Δημήτρης Παπαχρήστος κρύβει το πρόσωπό του

4. Η εκφωνήτρια του «Εδώ Πολυτεχνείο», Μαρία Δαμανάκη

5. Στο τέλος, με το τανκ, αποφώνηση Δημήτρη Παπαχρήστου με Εθνικό Ύμνο

  13

Την 1η Μαρτίου 1922 ο τότε επιμελητής της έδρας Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κ. Πετρόπουλος είχε παρουσιάσει σε συγκέντρωση της Εταιρείας Φυσικών Επιστημών, πλήρες σύστημα δέκτου ασυρμάτου λήψεως με λυχνίες. Τον επόμενο χρόνο, στα 1923, στα εργαστήρια Φυσικών Επιστημών συγκροτήθηκε και δοκιμάστηκε αντίστοιχο σύστημα ασυρμάτου δέκτη λήψεως με λυχνίες.

Την ίδια χρονιά, 1923, στα εργαστήρια Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών σχηματίστηκε ο πρώτος πυρήνας ερασιτεχνών ασυρμάτου με τον ίδιο επιμελητή, Κ. Πετρόπουλο. Αργότερα το 1925 συστήθηκε η πρώτη ομάδα ερασιτεχνών που ασχολούνταν αποκλειστικά με καθαρά ραδιοφωνικά μηχανήματα. Ένα χρόνο αργότερα (11 Μαΐου 1926) ιδρύθηκε και η «Ένωση Ελλήνων ερασιτεχνών Ασυρμάτου». Το Μάιο του 1925 έγιναν δύο πειραματικές εκπομπές από τη Σχολή Μεγαρέως που στις αίθουσές της γινόταν τότε σειρά ραδιοφωνικών και ηλεκτρονικών μαθημάτων.

Από τη Σχολή αυτή μεταδόθηκε τότε Εθνική Σχολική Εορτή. Η κίνηση γύρω απ’ τη ραδιοφωνία πολλαπλασιαζόταν και το 1927 ιδρύθηκε ο «Όμιλος Φίλων Ασυρμάτου» με πρόεδρο τον καθηγητή Φυσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, Δ. Χόνδρο. Το 1928 ιδρύθηκε ο Ραδιοφωνικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης με σκοπό την εξέλιξη της Ραδιοφωνίας και την υποστήριξη του τοπικού πρώτου ραδιοσταθμού Ελλάδος και Βαλκανίων ΡΑΔΙΟ ΤΣΙΓΓΙΡΙΔΗ. Προπολεμικά και μεταπολεμικά εκτός από τη Σιβιτανίδειο σχολή προώθησε τη Ραδιοφωνία και τις ραδιοτηλεπικοινωνίες η μοναδική Ανωτέρα Σχολή Ραδιοηλεκτρολογίας Αθηνών Αναστασιάδη, καθηγητή Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, που έβγαλε πολλούς μεταπτυχιακούς σπουδαστές απαραίτητους στον τόπο.

1. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών πρωτοπόρο στα ερτζιανά, με τους καθηγητές και φοιτητές,από το           1900.

2. Έκθεση στο Ινστιτούτο Γκαίτε το 1998, για τα 70 χρόνια της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Επισκέπτης ο Δημήτρης Φερούσης.

3. Σκίτσο από το ιστορικό βιβλίο Ελληνική Ραδιοφωνία του ΡΑΔΙΟ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ (1952).

4. Έκθεση «100 χρόνια το Πανεπιστήμιο στα Ερτζιανά». Στο Μουσείο Φυσικών Επιστημών οι Σ. Συμεωνίδης & Π. Κίσκιλας.

5. Το Μουσείο Ραδιοφωνίας του ΑΘΗΝΑ 9,84 στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, στο Γκάζι.

Η κίνηση των πολιτών για την Ελεύθερη ραδιοτηλεόραση «κανάλι 15», συγκροτήθηκε σε δύο-τρεις φάσεις μέσα στη χρονιά του 1985. Είχε συνολικά 31 πρόσωπα ιδρυτικά μέλη, δημοσιογράφους, δικηγόρους, καθηγητές, δημοσιολόγους και άλλες ειδικότητες, από τους οποίους οι δεκαπέντε ήταν πιο ενεργά μέλη και από αυτούς οι πέντε ακόμα πιο ενδιαφερόμενοι και στρατευμένοι οπαδοί της. Με την κίνηση αυτή, κάτω από την εμπνευσμένη προσπάθεια του ιδρυτή της, Ρούσσου Κούνδουρου και με δυναμικές εκδηλώσεις, όπως η σύλληψη 17 μελών της με επικεφαλής το συνταγματολόγο Καθηγητή της Νομικής Φαίδωνα Βεγλέρη, για παράνομη λειτουργία Ραδιοσταθμού προετοιμάστηκε ο δρόμος για την Ελεύθερη Ραδιοφωνία.

Όταν σε δεύτερη εκδήλωση της, λειτουργούσε παράνομα ραδιοπομπός, περικυκλωμένος από την Αστυνομία, τα ραδιοδωνιόμετρα και τον Εισαγγελές της υπηρεσίας χωρίς να παρεμβαίνουν, καταργήθηκε ντε φάκτο η απαγόρευση και νομιμοποιήθηκε η «Ελεύθερη Ραδιοφωνία».. η Κίνηση των πολιτών «Κανάλι 15» είχε σχεδιάσει και επεξεργασθεί θεωρητικά ένα πρότυπο μοντέλου για την Ελληνική Ραδιοφωνία με ιδιαίτερες αμφίδρομες σχέσεις πομπού- δέκτη και είχε σαν στόχο την πρακτική εφαρμογή του με την αναμενόμενη απελευθέρωση της Ραδιοφωνίας. Το μοντέλο αυτό πρότεινε την έννοια ενός ραδιοσταθμού αδιάλειπτης λειτουργίας με συνεχή ροή απευθείας «ζωντανών» μεταδόσεων, κατανέμοντας το ραδιοφωνικό χρόνο σε «ζώνες» κάθετης και οριζόντιας διάρθρωσης του προγράμματος, με εξασφαλισμένη την ελευθερία της δράσης και την αμεροληψία στην αντικειμενικότητα των ραδιοφωνικών συντακτών, παρουσιαστών και ανταποκριτών.

1. Ο Ρούσσος Κούνδουρος, ιδρυτής του Καναλιού 15, με την αφίσα του

2. Συνεδρίαση των μελών της Κίνησης Πολιτών «Κανάλι 15″, 1985
3. Ο συνταγματολόγος Φαίδων Βεγλερής υποσητρίζει την ελεύθερη ραδιοφωνία
4. Ο πομπός του Καναλιού 15 σε διαμέρισμα των Αθηνών
5. Η Ασφάλεια κατάσχει τον πομπό του Καναλιού 15

Ήταν μετά τις δημοτικές εκλογές του 1986, που το πρωτοπόρο Κανάλι 15 του Ρούσου Κούνδουρου διοργάνωσε διημερίδα για το Ελεύθερο Ραδιόφωνο, όπου πήραν μέρος ανάμεσα στους άλλους και αρκετοί νεοεκλεγέντες Δήμαρχοι όπως ο Μιλτιάδης Έβερτ των Αθηνών, ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος του Πειραιά και ο Σωτήρης Κούβελας της Θεσσαλονίκης. Μετά το τέλος της συγκέντρωσης οι τρεις παραπάνω Δήμαρχοι δηλώνουν ότι θα ξεκινήσουν στους Δήμους τους, ανεξάρτητα από τη χορήγηση κρατικής άδειας, την εγκατάσταση και λειτουργία Δημοτικών Ραδιοφωνικών Σταθμών, που θα ανήκουν άλλωστε σε Δήμους, δηλαδή Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου.

Με τον τρόπο αυτό στις αρχές του 1987, αφού παρακάμφθηκε τεχνικά η απαγόρευση εισαγωγής μηχανημάτων εκπομπής, εκπέμπει λειτουργώντας μέσα από το κτίριο του Δημαρχείου Αθηνών οδού Λιοσίων, με την κεραία του στο δώμα του μεγάρου, ο πρώτος Δημοτικός Ραδιοσταθμός της χώρας, ο «ΑΘΗΝΑ 9,84».

Η κεραία του μεταφέρθηκε διαδοχικά στο ύψος του Λυκαβηττού, όπου αργότερα δόθηκε κυριολεκτικά μάχη για τη διατήρησή της σε σύγκρουση με τα ΜΑΤ της κρατικής εξουσίας και τελικά βρίσκεται στο ραδιοπάρκο κεραιών του Υμηττού. Τα στούντιο και η διοίκηση του «ΑΘΗΝΑ 9,84» μεταφέρθηκαν τελευταία από την οδό Λιοσίων στις νέες σύγχρονες εγκαταστάσεις του στον ευρύτερο πολιτιστικό χώρο της ΤΕΧΝΟΠΟΛΗΣ του Δήμου Αθηναίων, στην οδό Πειραιώς, στο Γκάζι. Οι τρεις πρωτοπόροι Δημοτικοί Ραδιοσταθμοί Αθηνών, Πειραιά, Θεσσαλονίκης, με πρώτο τον «ΑΘΗΝΑ 9,84» ήταν η πραγματική ραδιοφωνική άνοιξη της πολυφωνίας, της πολυμορφίας, της διαφορετικότητας, της εναλλακτικότητας. Ήταν ο καθαρός, ελεύθερος, γνώριμος και αγαπητός ήχος του Ραδιοφώνου της πόλης.

1. Ο Ραδιοσταθμός ΑΘΗΝΑ 9,84, στην Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων, Πειραιώς 100, στο Γκάζι.

         2. Στο Στούντιο, η Πρόεδρος του Δ.Σ. Μάρω Κοντού, ο Γενικός Διευθυντής Βασίλης Ταλαμάγκας      και ο παρουσιαστής Μητσικώστας.

        3. Το εκφωνητήριο του Ραδιοσταθμού ΑΘΗΝΑ 9,84.

        4. Το Στούντιο Ροής Προγράμματος του ΑΘΗΝΑ 9,84.

        5. Το Μουσείο Ραδιοφωνίας του ΑΘΗΝΑ 9,84 στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων,  στο Γκάζι.

Μετά το πρώτο κύμα των Δημοτικών Ραδιοσταθμών που ξεκίνησαν να εκπέμπουν με την απελευθέρωση του Ραδιοφωνικού Κρατικού προνομίου, επακολούθησε το δεύτερο κύμα  των ιδιωτικών ραδιοσταθμών εταιρικής επιχειρηματικής βάσης. Από τους πρώτους ιδιωτικούς Ραδιοσταθμούς και τους πρώτους σε καλή ακροαματικότητα από την αρχή της λειτουργίας του ήταν και ο ΣΚΑΪ, που απέκτησε αργότερα και πανελλήνιο Τηλεοπτικό Σταθμό.

   Ο ΣΚΑΪ ξεκινάει με τις αρχικές εγκαταστάσεις του στο εκδοτικό συγκρότητμα Παλλήνης Αττικής, ιδιοκτησίας της εταιρίας ΓΡΑΜΜΗ του Ομίλου Τράπεζας Κρήτης. Με αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος του κατά το 1989 μεταφέρεται στις εγκαταστάσεις της οδού Φιλελλήνων όπου διαμορφώνεται ακολουθώντας το Βρετανικό μοντέλο του BBC σε ραδιοδίκτυο ανεπηρέαστο από επεμβάσεις και σε αυστηρή ελεγκτική στάση απέναντι στην εξουσία, δίνοντας κυριολετικά μάχη με την αστυνομία για την διατήρηση της κεραίας του στον Υμηττό.

   Ο Ραδιοφωνικός ΣΚΑΪ εξελίσσεται σε πρότυπο συγκρότημα πλήρους Ραδιοτηλεοπτικού δικτύου, για να καταλήξει και πάλι όπως ξεκίνησε αποκλειστικά με την πρώτη ιδιωτική ραδιοφωνία και να αποκτήσει πρόσφατα για 2^η φορά Τηλεοπτικό Τμήμα στο Νέο Φάληρο.

   Ο ΣΚΑΪ είναι ραδιοφωνικός σταθμός με ενδιαφέρον και ευαισθησία στα κοινωνικά και πολιτιστικά προβλήματα και πρωτοστατεί σε εκδηλώσεις και εκστρατείες για την οικολογία, την προστασία του περιβάλλοντος, τα δικαιώματα των πολιτών. Είναι ένα παρεμβατικό ραδιόφωνο στρατευμένου τύπου για τη δημιουργία ιδιωτικού ραδιοφωνικού προτύπου της σύγχρονης Κοινωνίας των Πολιτών.

   1.       Συντελεστές του ΣΚΑΪ στην πρώτη περίοδο της λειτουργίας του

2.       Η ΄Αννα Παναγιωτοπούλου σε σατιρική εκπομπή του Σκάϊ

3.       Ο Μανώλης Καψής στις μεσημεριανές ειδήσεις του Σκάϊ

4.       Ο Δημήτρης Χατζόπουλος στο ραδιοθάλαμο του Σκάϊ- Μελωδία

5.       Οι εγκαταστάσεις του Σκάϊ στο Νέο Φάληρο

Μετά το πρώτο κύμα των Δημοτικών Ραδιοσταθμών που ξεκίνησαν να εκπέμπουν με την απελευθέρωση του Ραδιοφωνικού Κρατικού προνομίου επακολούθησε το δεύτερο κύμα των ιδιωτικών ραδιοσταθμών καθαρά εταιρικής επιχειρηματικής βάσης. Από τους πρώτους ιδιωτικούς Ραδιοφωνικούς Σταθμούς και τους πρώτους σε ακροαματικότητα από την αρχή της λειτουργίας του ήταν και ο ΑΝΤ 1, που είχε και πανελλήνιο Τηλεοπτικό δίκτυο Σταθμών.

            Στο δεύτερο αυτό κύμα που έφθασε φιλόξενα στο ραδιοφωνικό κοινό πραγματοποιώντας την προσφορά αυτού του νέου αναμενόμενου ραδιοφώνου, απαλλαγμένου από κυβερνητικές  επεμβάσεις, αφού προέρχεται από την ιδιωτική πρωτοβουλία, ανήκει το ραδιόφωνο του ΑΝΤ 1, που πήρε από την αρχή τη δεύτερη θέση στα ποσοστά ακροαματικότητας του κοινού.

            Το ραδιόφωνο του ΑΝΤ 1 αρχίζει τη λειτουργία του στις εγκαταστάσεις στο Μαρούσι μαζί με την ομώνυμη του τηλεόραση και είναι και αυτός «πολυφωνικός» Σταθμός με ενδιαφέρον στη συνεχή ενημέρωση όλη την εβδομάδα και με την αναμετάδοση ραδιοπεριοδικών. Ο ΑΝΤ1 είναι ραδιοσταθμός που συγκεντρώθηκαν πολλά γνωστά ονόματα του καλλιτεχνικού και ραδιοφωνικού κόσμου και που παίρνουν μέρος και στην Τηλεόραση του ΑΝΤ 1, όπως συμβαίνει και με άλλα ραδιοτηλεοπτικά δίκτυα.

            Ο ΑΝΤ 1  είναι ραδιοσταθμός με σταθερό ακροατήριο και με αφοσιωμένους ακροατές, όπως φαίνεται και από τις μετρήσεις χωρίς αισθητές αυξομειώσεις ακροάσεων, αφού από τις αρχές της δεκαετίας του 90, τα ΜΜΕ γνωρίζουν μια άνευ προηγουμένου άνθιση, τη «ραδιοφωνική άνοιξη» με την απελευθέρωση των ραδιοσυχνοτήτων και την δημιουργία πολλών ιδιωτικών Σταθμών. Από το 1991 ο ΑΝΤ 1 με πρωταγωνιστικό ρόλο τόσο στο ραδιόφωνο όσο και στην τηλεόραση, προσθέτει μια αξιόπιστη συνεισφορά ξεκινώντας το Εργασήρι ΜΜΕ.

2.       Η αφίσα του ραδιόφωνου ΑΝΤ 1 της Θεσσαλονίκης

Ο ξεχωριστός ρόλος της Ραδιοφωνίας ως παράγοντα καθοδήγησης των μαζών τράβηξε την προσοχή των κρατών και των κυβερνήσεων των διαφόρων χωρών με αποτέλεσμα τη γρήγορη και τεράστια διάδοσή της. Ιδιαίτερα ο Β΄ παγκόσμιος πόλεμος και η μεταπολεμική εποχή ήταν περίοδος που το κυριότερο χαρακτηριστικό της αποτελούσαν οι ιδεολογικές διαμάχες με αποτέλεσμα να γίνει η Ραδιοφωνία το κυριότερο όπλο προπαγάνδας και επηρεασμού των μαζών. Ο πόλεμος των συχνοτήτων και των παρασίτων ήταν πολλές φορές στην ημερήσια διάταξη με την εκπομπή σταθμών μεγάλης ισχύος και εμβέλειας τεραστίων αποστάσεων.

Πολλά κράτη διέθεταν πολλούς και ισχυρότατους πομπούς για τη διενέργεια προπαγάνδας, τον επηρεασμό του παγκόσμιου κοινού ακρόασης, ενώ άλλοι πιο ισχυροί Σταθμοί ήταν συντονισμένοι για τη δημιουργία παρασίτων και άλλων ραδιοπαρεμβολών για να σιγήσουν ή να εξουδετερώσουν ραδιοφωνικά τις εκπομπές των αντιπάλων.

Πρέπει να περάσουν αρκετά χρόνια ειρήνης και να τερματισθεί ο Ψυχρός Πόλεμος για να εκλείψουν αυτές οι ραδιοφωνικές τεχνολογικές παρανομίες και προπαγανδιστικές επικοινωνιακές ακρότητες. Πρέπει να δημιουργηθούν Διεθνείς Τηλεπικοινωνιακοί Οργανισμοί ελέγχου και αυστηροί κανονισμοί για τη διανομή και την κατανομή παγκοσμίως των συχνοτήτων και της ισχύος των πομπών, χωρίς δυσάρεστες αλληλοεπιδράσεις.

Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν ακόμα φαινόμενα ανυπακοής στις Διεθνείς Τηλεπικοινωνιακές Συμβάσεις μολονότι η μεγάλη κατευθυντικότητα των σύγχρονων εκπομπών και τα νεότερα μικροκυματικά συστήματα μπορούν να φέρνουν σε επαφή εκπομπή και λήψη με σχεδόν οπτική ακρίβεια.

1.Ο Όρσον Γουέλς στην ιστορική παραπλανητική εκπομπή ο Πόλεμος των Δύο Κόσμων, το 1938
2. Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ στα μικρόφωνα του BBC, Λονδίνου.

   3. Ο Κάρολος Ντε Γκωλ στο μικρόφωνο του BBC, Λονδίνου.

   4. Ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ στα μικρόφωνα της Φωνής της Αμερικής, Ουάσινγκτον.

   5. Αναζήτηση συχνότητας στον «Πόλεμο Παρασίτων» στη Φωνή της Αμερικής στην Περαία Θεσσαλονίκης, 1950.

Με τη διάδοση του ραδιοφώνου είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη και η εφεύρεση του Γραμμοφώνου που έγραφε και αναμετέδιδε τον ήχο. Η πρώτη πρακτική συσκευή που μπορούσε να γράφει και να παράγει πάλι τον ήχο ήταν ο κύλινδρος του Edison, το 1878. Δεκάδες φωνογράφοι άρχισαν να κυκλοφορούν μόλις ο Edison είχε επιτύχει και την επινόηση του μικροφώνου ακουστικού για τη μικροφωνία.

Η ακριβής ευρεσιτεχνία στις ΗΠΑ της 19/2/1878 είχε τον τίτλο «Φωνογράφος» ή «Ομιλούσα Συσκευή». Στη μια πλευρά είχε ένα κοντό χωνί, το μεγάφωνο με άνοιγμα προς τα πάνω και είχε μια αντίστοιχη βελόνα. Έτσι όταν ο Edison είπε το γνωστό «Η Μαρία είχε ένα μικρό αρνάκι» έμεινε έκπληκτος που σε κλάσμα του δευτερολέπτου άκουσε τη φωνή του να ακούγεται από την άλλη πλευρά. Το 1888 ο Edison κατοχύρωσε την πατέντα για μια μηχανή με κύλινδρο από κερί. Ύστερα έγινε συνηθισμένη και η πασίγνωστη παράσταση του σκύλου, που αναγνωρίζει τη φωνή του κυρίου του, «HIS MASTER’S VOICE». O Thomas Edison ποτέ δεν εκμεταλλεύτηκε τις εναλλακτικές μορφές της πατέντας για επίπεδο δίσκο, επιμένοντας στους κυλίνδρους μέχρι τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο. Με μεγάλη απροθυμία έφτιαξε μόλις το 1912 φωνογράφο με δίσκο επιμένοντας για το πλεονέκτημα της εγγραφής σε κύλινδρο.

Το 1888 γράφτηκε για πρώτη φορά λόγος με ανθρώπινη φωνή και τραγούδι σε φωνογράφο για να αρχίσουν από το 1890 οι πολλαπλές αντιγραφές, που μπορούσαν να γίνουν με τη χρήση μιας σειράς μηχανών ή αντιγράφοντας από τη μια συσκευή στην άλλη. Η δισκογραφική φωνογραφία διαδόθηκε γρήγορα και αποτέλεσε στην αρχή σχεδόν το μοναδικό σύστημα διάσωσης, διάδοσης, καταγραφής και αναπαραγωγής του λόγου, της μουσικής και του ήχου, πράγμα απαραίτητο για τη ραδιοφωνία.

1. Φωνογράφος HIS MASTER’S VOICE με ορειχάλκινο χωνί.

2. Ο Edison με τον πρώτο κυλινδρικό φωνογράφο του, 1877.

3. Σχέδιο πατέντας Edison για φωνογράφο με δίσκο, 1878.

4. Ένας φωνογράφος με χωνί σε χωριό της Θράκης, 1950.

5. Φορητός φωνογράφος με εσωτερικό χωνί, 1930.

Το 1948 ο Peter Goldmark, που εργαζόταν στην CBS H.Π.Α., βρήκε το δίσκο μακράς διάρκειας Long Playing (LP) 33 στροφών. Προηγούμενα οι δίσκοι ήταν από σκληρό βαρύ υλικό, που όταν έπεφτε ράγιζε και έσπαγε, και οι δίσκοι αυτοί των 78 στροφών διαρκούσαν μόνο τέσσερα λεπτά. Οι δίσκοι LP ήταν λεπτότεροι, ελαφρότεροι και φτιαγμένοι από εύκαμπτο υλικό, το βινύλιο, που είχε λιγότερα ηχητικά παράσιτα και πιστότερη αναπαραγωγή. Επίσης, οι δίσκοι LP έπαιζαν σχεδόν τριάντα λεπτά μουσική υψηλής ποιότητας σε κάθε πλευρά, λόγω της εγγραφής σε λεπτά αυλάκια (100 αυλάκια στο εκατοστό αντί 36) και στην ελάττωση της ταχύτητας περιστροφής (33 στροφές το λεπτό, αντί 78).

Την ίδια εποχή η RCA έφτιαξε σύστημα για μικρότερους δίσκους 45 στροφών το λεπτό και με διάταξη αδιάλειπτου παιξίματος 10 δίσκων χωρίς διακοπή. Το σύστημα αυτό των 45 στροφών και το ακόμα τελειότερο των δίσκων LP 33 στροφών πέτυχαν να εξαφανίσουν σε λίγα χρόνια τους δίσκους 78 στροφών, που σταμάτησαν πια να κυκλοφορούν.

Το 1958 έγινε παγκόσμια γνωστό το σύστημα στερεοφωνικής εγγραφής του δίσκου LP 33 στροφών και 45 στροφών που εφευρέθηκε από τον Blumlein. Με αυτή την πατέντα οι δύο εγγραφές του στερεοφωνικού συστήματος γράφονταν στα δύο πλαϊνά μέρη του ίδιου αυλακιού. Η πραγματοποίηση της στερεοφωνικής εγγραφής χρειαζόταν νέο εξοπλισμό στο σύστημα της χάραξης και αναπαραγωγής.

Χρησιμοποιούσαν μια νέα πιο πολύπλοκη βελόνα με διπλό ενισχυτή και διπλά μεγάφωνα. Παρά τις πρόσθετες αυτές κατασκευές και τις αυξημένες δαπάνες, το στερεοφωνικό σύστημα υψηλής πιστότητας άνοιξε νέους ορίζοντες στην ηλεκτροακουστική και τη ραδιοφωνία, κατέκτησε γρήγορα το μουσικόφιλο κοινό και απέκτησε πολλούς φανατικούς ακροατές δίσκων και ραδιοφώνου.

1.Τα δισκογραφικά Στούντιο COLUMBIA στον Περισό.

2. Ηλεκτρικό πικάπ COLLARO 10 δίσκων, 1960
3. Ηλεκτρικό γραμμόφωνο LESA με βελόνα 78 στροφών, 1940
4. Στούντιο μουσικής ηχογράφησης, ΗΠΑ, 1950.
5. Μηχάνημα κοπής μήτρας δίσκου, ΗΠΑ, 1955.

Από προπολεμικά δημιουργούνται οι πρώτες γενιές ιδιωτών κατασκευαστών ραδιοφωνικών συσκευών, από την πιο απλή συσκευή δέκτη ανάδρασης δύο λυχνιών, μέχρι τα σύνθετα υπερετερόδυνα ραδιόφωνα πολλών λυχνιών από τα καταστήματα πωλήσεως ραδιοανταλλακτικών με πιο σημαντικό το ΡΑΔΙΟ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ του Κώστα Καραγιάννη.

΄Αλλες προπολεμικές βιοτεχνίες κατασκευής Ελληνικών Ραδιοφώνων υπάρχουν και εκτός Αθηνών όπως η Επιχείρηση ραδιοφώνων ΣΤΕΝΤΩΡ του Γ. Κοντογεωργίου στο Βόλο. Στην Αθήνα υπήρχαν οι ραδιοκατασκευαστές Πετρόπουλος – RCA, COLUMBIA, SKYLARK, ΑΚΡΟΝ, ΜΕΤΡΟΝ, ΚΟΣΜΟΦΟΝ , η Ελληνική Βιομηχανία Ραδιοφώνων ‘’ΕΛΒΙΡΑ’’ και στη Θεσσαλονίκη  ο Γουναρίδης και η ‘’ΩΜΕΓΑ’’, με κελύφη συνήθως από ευπαρουσίαστο ξύλινο έπιπλο. Τα σασί των ελληνικών ραδιοφώνων είναι από μεταλλική λαμαρίνα ή αλουμίνιο και το κουτί από χειροποίητο ξύλο, χωρίς να στερούνται ικανοτήτων μουσικότητας, λήψεως ξένων σταθμών, διαχωριστικότητας, επιλεκτικότητας και αισθητικής εμφάνισης από τις αντίστοιχες εισαγόμενες συσκευές του εξωτερικού.Οι νέοι ραδιοερασιτέχνες στην Ελλάδα πειραματίζονται προκαταρκτικά με τους απλούς ραδιοφωνικούς δέκτες πηνίου, ακουστικών και ημιαγωγού φώρασης ορυκτού πέτρας γαληνίτης που αφθονεί στα ελληνικά μεταλλεία. Πάντως παρά τις φιλότιμες προσπάθειες προπολεμικά των πρωτοπόρων, όπως του Χρίστου Τσιγγιρίδη που ήθελε να ιδρύσει μετά το Ραδιοσταθμό και Βιομηχανία κατασκευής ραδιοφώνων στη Θεσ/νίκη (1928) και του Γιώργου Κοντογεωργίου που ξεκίνησε την ίδια εποχή αντίστοιχη προσπάθεια στο Βόλο, δεν εδραιώθηκε ακόμα και μετά την απελευθέρωση στην Ελλάδα μία Εθνική βιομηχανική παραγωγή ραδιοφώνων. Οι γρήγορα αυξανόμενες ανάγκες ραδιοφωνικών συσκευών σε ένα ευρύ απαιτητικό έδαφος, καλύφθηκαν αποκλειστικά από την εισαγωγή χιλιάδων ραδιοφώνων από το εξωτερικό.

            2. Ελληνικό ραδιόφωνο Μέτρον, του Κ. Πετρόπουλου, 1938
3. Ελληνικό ραδιόφωνο Ελβίρα (Ελληνική Βιομηχανία Ραδιοφώνων), 1950
4. Ελληνικό ραδιόφωνο Στέντωρ, του Γιώργου Κοντογεωργίου, 1948
5. Ο Κατασκευαστής  ραδιοφώνων στο Βόλο, Γιώργος Κοντογεωργίου.

 22

Ο Edison το 1878 είχε προτείνει και μαγνητική εγγραφή αλλά μόνο το 1898 ο Poulsen ανακάλυψε ένα σύστημα εγγραφής πάνω σε ατσάλινο σύρμα, το ΤΗΛΕΓΡΑΦΟΝ. Ένα από τα πιο σπουδαία πλεονεκτήματα της μαγνητικής εγγραφής ήταν η δυνατότητα σβησίματος και επανάχρησης του χαλύβδινου σύρματος ξανά για πολλές φορές.

Ο Poulsen είχε προτείνει στην πατέντα του και μαγνητική επικάλυψη σε ταινίες και δίσκους, αλλά η κατασκευή αυτών των συσκευών άργησε μέχρι να βρεθούν οι πλαστικές ύλες και τα υποστρώματα. Το 1920 ο Αυστριακός Pflemen κατασκεύασε μια πλαστική μαγνητική ταινία, αλλά η πρώτη μαγνητοταινία ήχου κατασκευάστηκε το 1934 από τη Γερμανική Εταιρεία BASF.

Ήδη το 1930 ο Marconi είχε κατασκευάσει τα πρώτα μαγνητόφωνα ατσαλοταινίας 3mm για λογαριασμό του BBC. Μετά τον πόλεμο, με τον ενθουσιασμό των τραγουδιστών και των μουσικών συγκροτημάτων, η μαγνητοταινία έγινε το πιο δημοφιλές μέσον που προτιμούσαν στις ηχογραφήσεις των δισκογραφήσεων και των ραδιοφωνικών εκπομπών.

Η μαγνητοταινία έγινε απαραίτητο υλικό στα στούντιο εγγραφών και στη διατήρηση μουσικών ή φωνητικών αρχείων, φωνοθηκών και μαγνητοθηκών. Οι ραδιοφωνικές εκπομπές μπορούσαν πια να μην είναι πάντα «ζωντανές» αλλά προηχογραφημένες. Ηχητικά ντοκουμέντα που ήταν αδύνατον προηγουμένως να ηχογραφηθούν, άρχισαν να μεταδίδονται με μεγάλη ευκολία από το ραδιόφωνο. Η μαγνητική εγγραφή και αναπαραγωγή του ήχου, φαίνεται πως θα αντικαθιστούσε στη ραδιοφωνία λόγω των πλεονεκτημάτων της, τη χρονοβόρα και πολύπλοκη δισκογραφική φωνογραφική μέθοδο της ηρωικής εποχής του Θωμά Έντισον.

1. Ο Μarconi φτιάχνει τα πρώτα μαγνητόφωνα μεταλλικής ταινίας για το BBC, το  1930.

    2. Φορητό μαγνητόφωνο πομπίνας AMPEX, 1958.

    3. Εξωτερική μαγνητοφωνική λήψη NAGRA, 1963.

    4. Φορητό μαγνητόφωνο πομπίνας TELEFUNKEN, 1960.

    5. Μόνιμα μαγνητόφωνα Ε.Μ.Ι. του Ε.Ι.Ρ. (τεχνικός Γεωργία Ντισλή) 1960.

Η ηλεκτρονική λυχνία που ήταν εξέλιξη της λάμπας φωτισμού πυρακτώσεως έμεινε για πολλά χρόνια βασικό στοιχείο των ραδιοφωνικών ηλεκτρικών κυκλωμάτων. Η δίοδος λυχνία που εφευρέθηκε από τον Fleming στην Αγγλία αποτελούνταν από έναν γυάλινο κενό σωλήνα με δύο ηλεκτρόδια, την κάθοδο και την άνοδο. Η θέρμανση της καθόδου έφερνε εκπομπή ηλεκτρονίων που τραβούσε η θετικά φορτισμένη άνοδος.

Η δίοδος λυχνία μετέτρεπε το εναλλασσόμενο ρεύμα σε συνεχές και με άλλη διάταξη μπορούσε το διαμορφωμένο ραδιοκύμα να το μεταφέρει στα ακουστικά και να ακούσει ο ακροατής το ραδιοφωνικό ήχο με καθαρότητα και ευκρίνεια. Οι δίοδες λυχνίες και οι κρυσταλλικοί φωρατές σαν τον γαληνίτη επιτρέποντας τη φορά του ρεύματος προς μία μόνο διεύθυνση, ονομάστηκαν ημιαγωγοί.

Ο Lee de Forest στην τριοδική λυχνία του πρόσθεσε ένα τρίτο πλέγμα από λεπτό σύρμα μεταξύ ανόδου και καθόδου. Αλλάζοντας την τάση αυτού του πλέγματος ελεγχόταν η ροή των ηλεκτρονίων και η ένταση του ρεύματος στην άνοδο. Έτσι η τριοδική λυχνία μπορούσε να ενισχύει ένα ασθενικό εισερχόμενο σήμα και ήταν σε θέση να μεγαλώνει σημαντικά την ενίσχυση και πρακτική εφαρμογή της ασύρματης τηλεφωνίας και ραδιοφωνίας τροφοδοτώντας ένα μεγάφωνο.

Ένας από τους κυριότερους τομείς απόδοσης της ηλεκτρονικής τριόδου λυχνίας ήταν η βιομηχανία ραδιοφώνων, που προχώρησε με γρήγορους ρυθμούς τις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Η τρίοδος λυχνία εξελίχθηκε σύντομα σε τέτροδο και πέντοδο με αντίστοιχα τέσσερα και πέντε ηλεκτρόδια και στη δεκαετία του 1930 όλα σχεδόν τα σπίτια στις πολιτισμένες χώρες μπορούσαν να έχουν και από ένα ραδιοφωνικό δέκτη.

1. Ο Lee de Forest με την πρώτη τρίοδο λυχνία, 1906.

2. Η Audion, πρώτη τρίοδος λυχνία του Lee de Forest.

3. Ζεύγος λυχνιών εκπομπής SIEMENS RS 1007A.

4. Ζεύγος λυχνιών εκπομπής EIMAC 450 TL

5. Ενισχυτής λυχνιών 2xΕL84, 10 Watt.

Στη δεκαετία του 1930 διαπίστωσαν πως οι ηλεκτρονικές λυχνίες δεν μπορούσαν να λαμβάνουν ραδιοκύματα με μικρό μήκος στα βραχέα και υπερβραχέα κύματα. Για τέτοια κύματα χρειαζόντουσαν εξελιγμένοι ανιχνευτές. Οι έρευνες γι’ αυτούς τους ανιχνευτές εντάθηκαν πολύ με την εφεύρεση των ραντάρ των ανακλαστικών κυμάτων στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Από αυτούς τους ανιχνευτές των μικροκυμάτων έγινε η εξελικτική μεταβίβαση στο πρώτο τρανζίστορ.

Το τρανζίστορ εφευρέθηκε το 1948 στα εργαστήρια BELL στο New Jersey και οφείλεται στο αποτέλεσμα θεωρητικών και πειραματικών ερευνών στη φυσική στερεάς κατάστασης. Οι τρεις εφευρέτες του, Bardeen, Brattain και Shockley πήραν το βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1956. Η εμπορική εκμετάλλευση των τρανζίστορ άρχισε τη δεκαετία του 1950, όταν η ιαπωνική εταιρεία SONY, που ιδρύθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σαν Tokyo Telecommunications κατασκεύασε το πρώτο ραδιόφωνο μπαταρίας με βάση το τρανζίστορ.

Όλες αυτές οι βελτιώσεις προχώρησαν σημαντικά τη διάδοση της ραδιοφωνίας και έκαναν δυνατή την κατασκευή εξελιγμένων κυκλωμάτων όπως το σύστημα μείωσης του θορύβου Dolby, την εφεύρεση του Sound Dolby στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1960. Με αυτόν τον τρόπο ο ηλεκτρονικός και ραδιοφωνικός ήχος απέκτησε καθαρή ένταση στις πιο υψηλές συχνότητες, με μεγάλο λόγο ωφέλιμου σήματος προς επιβλαβή θόρυβο και μικρό ποσοστό παραμόρφωσης σε όλο το φάσμα των ακουστικών συχνοτήτων. Η πρόοδος της ενίσχυσης και μετάδοσης του ήχου έφθασε στο ζενίθ της επιτυχίας απόδοσής της βάζοντας το μικροσκοπικό και εύχρηστο ραδιοτρανζίστορ μπαταρίας, στα χέρια κάθε ανθρώπου.

             1. Ραντάρ ανακλαστικών μικροκυμάτων Β” Παγκοσμίου Πολέμου

2. Οι εφευρέτες του τανζίστορ, Brattain και Bardeen
3. Ραδιόφωνο οκτώ τρανζίστορ General Electric 1950
4. Εσωτερικό ραδιοφώνου μικροτρανζίστορ Taiwan
5. Κονσολέτα τρανζίστορ αναμεταδόσεων Gates/Harris, 1970

Σήμερα ο κόσμος έγινε μια γειτονιά με την διαστημική περιπέτεια, που άλλαξε ριζικά τον πολιτισμό μας, με την τεχνική τελειοποίηση να κυριαρχεί στη ζωή μας. Στην αρχή μιας νέας χιλιετίας ζούμε πια στην εποχή της ψηφιακής τεχνολογίας, που βασίζεται στην αρχή της πολύ απλής λογικά, της λιγότερης σκέψης και της παροχής έτοιμης της πληροφορίας, αφού πολύ απλά μετράει τους άσσους και τα μηδενικά, πραγματικά απλή δουλειά. Αυτή είναι σήμερα η απαίτηση, να διαδοθεί εύκολα η τεχνολογία στον περισσότερο κόσμο, να μειωθούν οι οικονομικές απαιτήσεις, να είναι φτηνό το προϊόν, να αυξηθεί ο αριθμός των δεκτών και των ακροατών, χρησιμοποιώντας απλές λογικές, που όμως με την αέναη εξέλιξη τους οδηγούν κάποτε στο χάος.

Το αναλογικό σήμα, αποτέλεσμα της προσπάθειας για πιστή μεταφορά και αναμετάδοση μιας αναλογίας δίνει τη θέση του στη ψηφιακή τεχνολογία. Το πρόβλημα με την ψηφιακή επεξεργασία είναι ότι δε μπορεί να μεταδώσει την ολότητα του σήματος γιατί είναι δειγματοληπτική. Όσο λεπτομερέστατη και αν είναι η δειγματοληψία, κάτι θα λείπει από το όλο. Για αμέτρητα χρόνια το ανθρώπινο αυτί είναι αναλογικό όργανο και θα χρειάζεται για να ακούμε διαδοχικές μετατροπές του αναλογικού σε ψηφιακό και αντίθετα, με ύπαρξη σε κάθε μετατροπή έστω και ενός απειροελάχιστου λάθους. Ο αναλογικός ήχος των λυχνιών ήταν ζεστός και μελωδικός ενώ των τρανζίστορ ψυχρός και στατικός.

Σήμερα το ψηφιακό ραδιόφωνο με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές μας πάει πολύ μακριά, στα όρια μιας πολυσύνθετης διαστημικής πραγματικότητας. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι τα φυσικά όρια ξεκινούν και καταλήγουν στην αίσθηση της αναλογικής ακοής μας. Άραγε θα πραγματοποιηθεί το όραμα του Μαρκόνι: «Η επικοινωνίας μας θα γίνεται κάποτε συντονίζοντας τα δικά μας ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Θα έρθει η στιγμή που τα καλώδια θα είναι τελείως άχρηστα»

            1. Το δορυφορικό τηλεπικοινωνιακό κέντρο Θερμοπυλών του ΟΤΕ.

2. Ψηφιακός ραδιοθάλαμος του Ραδιοσταθμού Μακεδονίας της ΕΡΤ3

3. Μνήμη υπολογιστή με κόμβους σταυρωτής καλωδίωσης (Matrix)

4. Το ψηφιακό μαγνητόφωνο μνήμης Nagra-Ares

5. Το μάτι και το αφτί, αναλογικά οπτικοακουστικά όργανα

Η Ραδιοφωνία έχει ταχύτατη εξέλιξη σήμερα αφού γίνεται πλέον από αναλογική ψηφιακή και αγγίζει τα όρια του διαστήματος, με τις δορυφορικές αναμεταδόσεις. Ένας Ελληνοπόντιος κοσμοναύτης συνομιλεί αυτές τις μέρες από το διαστημόπλοιο με τη μητέρα του στη Θεσσαλονίκη, σαν να μιλάει από το διπλανό δωμάτιο του σπιτιού του.

Ένα μουσείο Ραδιοφωνίας είναι ένας καθρέφτης της ιστορίας. Άλλωστε η πολυτιμότερη περιουσία του ελληνισμού ίσως είναι η ιστορία του. Αν τηρήσουμε τις αναλογίες, ο Νεότερος Ελληνισμός μάλλον έχει ξεπεράσει την αρχαιότητα, επιφυλάσσοντας σε πολλούς τομείς πρωτοποριακές εκπλήξεις. Άλλαξε ενδεχομένως τη ροή των γεγονότων στην έκβαση του Β΄ παγκοσμίου πολέμου. Στα μέσα μαζικής επικοινωνίας διαθέτει το δικό του «Μαρκόνι των Βαλκανίων» Χρίστο Τσιγγιρίδη και τους δικούς του «Λυμιέρ των Βαλκανίων» αδελφούς Μανάκια.

Ένα μουσείο ραδιοφωνίας παγώνει την εικόνα της ιστορίας σταματώντας το χρόνο. Είναι η δύναμη της ανθρώπινης μνήμης να μην ξεχάσει: «Δεν ξεχνώ». Είναι η μάχη αντίστασης ενάντια στη λήθη. Είναι η αλήθεια της ανάμνησης.

 Έτσι μαζέψαμε τα ραδιόφωνα, τους φωνογράφους, τα γραμμόφωνα, τα μαγνητόφωνα, τους ραδιοπομπούς, τα μικρόφωνα, τους ενισχυτές, τα μεγάφωνα, τα ακουστικά, τους ασυρμάτους, τις λυχνίες, τις κεραίες, τα χειριστήρια, τα τηλέφωνα, τα σήματα, τις φωτογραφίες, που κάθε ένα από αυτά έχει τη δική του ιστορία. Εμείς με την ιστορική μας έρευνα, τα βάλαμε όλα αυτά το ένα δίπλα στο άλλο, να υποδηλώνουν όλα μαζί με τη φωνή ή τη σιωπή την ύπαρξή τους. Πρέπει, όπως λέει και ο Αντρέ Μαλρό να παραδώσουμε το σήμερα, σωστό και ακέραιο στο αύριο, γενιά που έρχεται, γενιά που φεύγει.

Το μουσείο αυτό συμπληρώνει το ρόλο ενημέρωσης, ψυχαγωγίας και πολιτισμού της ραδιοφωνίας και θα δημιουργήσει ένα «τοπίο ιστορίας» όχι μόνο για τους ειδικούς αλλά και για όλους όσοι θέλουν να διασώσουν την εντύπωση για το ραδιοφωνικό ηχόχρωμα αυτού του τόπου.

Παναγιώτης Κίσκιλας
σκηνοθέτης

No comments:

 

Newer Post Home

Simple template. Powered by Blogger.