από κάθε εξάρτηση

 ένα θεατροπαιδαγωγικό πρόγραμμα-παράσταση θεάτρου φόρουμ για σχολεία για τη λήψη αποφάσεων και την πρόληψη

 Τι είναι το Διαφυγές… και πως εφαρμόζεται για σχολεία
Ένα καλά οργανωμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα και παράσταση για σχολεία που χρησιμοποιεί το θέατρο και κυρίως το «θέατρο Φόρουμ» ως εργαλείο. Υλοποιείται με παρέμβαση στο σχολείο ή σε άλλο χώρο από μια ομάδα ηθοποιών-παιδαγωγών (Θεατροπαιδαγωγική Ομάδα Θ.Ο).
Η παρέμβαση περιλαμβάνει δραστηριότητες με τους μαθητές και μια παράσταση θεάτρου φόρουμ, δηλ παράσταση όπου οι μαθητές/κοινό παίρνουν μέρος.
Διάρκεια 2-2.5ώρες, για 25-50 παιδιά Γυμνασίου-Λυκείου

Η παρασταση και το εκπαιδευτικό υλικό της έχουν εγκριθεί και από το Υπουργείο Παιδείας (68597/Γ7/5-5-14) και το ΙΕΠ (2417/14-3-2014)

ΣΚΟΠΟΣ
Σκοπός του προγράμματος είναι να θέσει ερωτήματα που σχετίζονται με το θέμα της λήψης αποφάσεων σε συνθήκες πίεσης στους εφήβους. Το ζητούμενο δεν είναι οι απαντήσεις άλλα η «διαδρομή» που θα διανύσουν για να φτάσουν σε αυτές. Μια διαδρομή- αναζήτηση που φέρνει τους συμμετέχοντες απέναντι σε προσωπικές και κοινωνικές στάσεις, ιδανικά, επιθυμίες και ευθύνες.

Η ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΦΟΡΟΥΜ (συνοπτικά)
Η Θεατροπαιδαγωγική Ομάδα (Θ.Ο) αποτελούμενη από ηθοποιούς-παιδαγωγούς και έναν εμψυχωτή-διαμεσολαβητή έχει ετοιμάσει μια παράσταση μικρής διάρκειας (περί τα 25-30’) πάνω σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό θέμα. Στο έργο παρακολουθούμε τον ήρωα-«πρωταγωνιστή» ο οποίος ευρισκόμενος κάτω από πίεση διαφόρων παραγόντων («ανταγωνιστές») παίρνει μια σειρά αποφάσεων που τον οδηγούν σε ένα δυσάρεστο τέλος-αδιέξοδο. Μετά το τέλος της παράστασης ο εμψυχωτής-διαμεσολαβητής καλεί το κοινό πρώτον να αναγνωρίσει το πρόβλημα και δεύτερον να προτείνει στον ήρωα-πρωταγωνιστή άλλες στρατηγικές ώστε να μην καταλήξει στο αδιέξοδο που παρουσιάστηκε στην παράσταση. Η παράσταση ξαναπαίζεται και το κοινό μπορεί να σταματήσει τη δράση, να αντικαταστήσει τον ήρωα-πρωταγωνιστή και να προσπαθήσει με διαφορετική στρατηγική να οδηγήσει την ιστορία σε ένα διαφορετικό και πιο θετικό για τον ήρωα τέλος. Οι αντικαταστάσεις, με το συντονισμό του εμψυχωτή-διαμεσολαβητή, συνεχίζονται όσο υπάρχουν θεατές που θέλουν να δοκιμάσουν διαφορετικές λύσεις.

ΤΟ ΕΡΓΟ «Διαφυγές»
Στην περίπτωση του έργου «Διαφυγές» η ηρωίδα της παράστασης είναι η νεαρή Χριστίνα η οποία πρέπει να ξεπεράσει δυσκολίες καθώς έρχεται αντιμέτωπη με τα προβλήματα του αγαπημένου φίλου της ο οποίος έχει «μπλέξει». Στην προσπάθειά της να βοηθήσει το φίλο της έρχεται σε σύγκρουση με τους συμμαθητές της (αναγκάζεται να μην τους ακολουθήσει στην μεγάλη εκδρομή), με τους δάσκαλους (κάνει απουσίες, αποτυγχάνει στα τεστ κλπ), τους γονείς (λέει ψέματα), τον υπάλληλο ενός κέντρου στήριξης νέων κ.ά., και βρίσκεται ενώπιον διλημμάτων και λήψης σημαντικών αποφάσεων. Η δράση σταματάει στο σημείο που η νέα σε απελπισία ζητάει βοήθεια (από το κοινό) για το τι πρέπει να κάνει. Οι σκηνές ξαναπαίζονται και όποιος από το κοινό θέλει μπορεί να παίρνει τη θέση της ηρωίδας και να προσπαθήσει να οδηγήσει την αρχική ιστορία σε άλλη κατεύθυνση (αναλυτικά το σενάριο σε διπλανή στήλη και στο βιβλίο).
Το σημαντικό στοιχείο του προγράμματος είναι ότι η παράσταση δίνει την ευκαιρία στους μαθητές να πάρουν μέρος στη δράση προτείνοντας λύσεις και δοκιμάζοντας ιδέες στη πράξη αντί στα λόγια. Είναι δηλαδή μια μορφή «αλληλεπιδραστικού» θεάτρου το οποίο χρησιμοποιεί τεχνικές που έχουν την αναφορά τους στο θέατρο Φόρουμ του Augusto Boal και στην πολύχρονη πείρα των θεατροπαιδαγωγικών προγραμμάτων (T-I-E) της Βρετανίας. Οι τεχνικές αυτές δεν αποσκοπούν στο να οδηγήσουν τους μαθητές να πάρουν τελεσίδικη θέση σε αμφιλεγόμενα θέματα όσο στο να αναδείξουν τις πολλές πλευρές με τις οποίες μπορεί να προσεγγιστεί ένα τέτοιο ζήτημα.

ΠΩΣ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ
Διάρκεια-Χώρος: Η παρέμβαση διαρκεί περίπου 2 ώρες, γίνεται με απλά σκηνικά μέσα, μπορεί να υλοποιηθεί είτε σε θέατρο είτε μέσα στην αίθουσα μιας σχολικής τάξης για μέχρι και 35 μαθητές.
Τα μέρη: Η παρέμβαση έχει τρία μέρη. Στο Α΄ Μέρος, πριν την παράσταση, οι μαθητές προετοιμάζονται με μια σειρά ασκήσεων εκπαιδευτικού δράματος, χρησιμοποιώντας την τεχνική του «πακέτου εξερεύνησης». Στο Β’ Μέρος παίζεται η παράσταση. Στο Γ’ Μέρος γίνεται εμβάθυνση στα κίνητρα των διαφόρων χαρακτήρων και το «φόρουμ» δηλαδή οι αντικαταστάσεις.
Αναλυτικά:
Το Α’ Μέρος περιλαμβάνει α) Θεατρικές ασκήσεις προετοιμασίας. Ασκήσεις και παιχνίδια συνεργασίας, συντονισμού και επικοινωνίας. Εισαγωγή στο Θέατρο Εικόνων β) Το Πακέτο Εξερεύνησης. Στοιχεία του σεναρίου της παράστασης που θα ακολουθήσει, παρουσιάζονται, σε ρόλο, από τον «πατέρα» της νεαρής Χριστίνας. Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται προσωπικά αντικείμενα από τη σχολική τσάντα της ηρωίδας και ο «πατέρας» δηλώνει ότι η Χριστίνα έφυγε από το σπίτι. Οι μαθητές-κοινό προσπαθούν να μαντέψουν τι έχει συμβεί και σε ομάδες ετοιμάζουν και παρουσιάζουν στον «πατέρα της Χριστίνας» μερικές «δυναμικές εικόνες».
Το Β’ Μέρος περιλαμβάνει την παράσταση «Διαφυγές». Η Θεατροπαιδαγωγική Ομάδα παρουσιάζει μια δομημένη αλλά με στοιχεία αυτοσχεδιασμού ημίωρη παράσταση. Παρακολουθούμε την παράλληλη πορεία της ηρωίδας με το περίγυρο της και τις εντάσεις, τα αδιέξοδα και τις σχέσεις καταπίεσης που δημιουργούνται με συμμαθητές, γονείς, σχολείο κ.ά. Η παράσταση σταματάει όταν η Χριστίνα απελπισμένη το σκάει από το σπίτι και απευθυνόμενη στο κοινό λέει «..δεν ξέρω τι να κάνω… πείτε μου τι πρέπει να κάνω..».
Το Γ’ Μέρος περιλαμβάνει α) τεχνική της «ανακριτικής καρέκλας» όπου οι μαθητές-κοινό έχουν την ευκαιρία να «ανακρίνουν» τους χαρακτήρες της παράστασης προκειμένου να κατανοήσουν πληρέστερα τα κίνητρα που τους οδήγησαν στη συγκεκριμένη συμπεριφορά, β) το «Φόρουμ», όπου οι σκηνές της παράστασης ξαναπαίζονται, οι μαθητές-κοινό σταματούν τη δράση, παίρνουν τη θέση του «πρωταγωνιστή» δηλαδή της νεαρής Χριστίνας και παίζουν οι ίδιοι την πρότασή τους προσπαθώντας να οδηγήσουν τη σκηνή σε διαφορετικό τέλος.

Συνεργασίες: ΓΓΝΓ, ΚΕΘΕΑ/Νοστος-Βαγόνι, Κέντρο Πρόληψης ΔΙΕΞΟΔΟΣ, Συμβουλευτικός Σταθμός Νέων Ανατ. Αττικής, Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας ΠΕ Κοζάνης «Ορίζοντες» Κοζάνης, Κέντρο Κοινωνικής Παρέμβασης ΟΚΑΝΑ-Δήμου Τρικκαίων, Κέντρο Στήριξης ΑΡΓΩ Χολαργου-Αγίας Παρασκευής, Κέντρο Πρόληψης «Δίοδος» Ρόδος, ΚΕΘΕΑ Αριάδνη Ρόδος, Συμβουλευτικός Σταθμός Πανεπιστημίου Αιγαίου Ρόδος, Κέντρο Πρόληψης Εξαρτημένων «ΔΗΜΟΠ-Νίκος Μώρος» Κέρκυρα, Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας «Σχεδία» Ιωάννινα,

ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Σχεδιασμός: Γιάννα Πιτούλη, Χριστίνα Μουρατίδου, Μαρία Λούρου
στο πλαίσιο μεταπτυχιακής εργασίας στο Πανεπιστήμιο Έξετερ του Ηνωμένου Βασιλείου, κάτω από την επίβλεψη του Καθηγητή John Somers (1999)
Σκηνοθεσία-Διδασκαλία-Εμψύχωση: Νίκος Γκόβας
Πρωτη παρουσίαση: Λύκειο Βουλιαγμένης Αθήνα (2000)

Το «Διαφυγές» στην Αττική
2000-2006: Ηθοποιοί-θεατροπαιδαγωγοί: Γιάννα Πιτούλη, Χριστίνα Μουρατίδου, Μαρία Λούρου. Σκηνοθεσία-εμψύχωση: Νίκος Γκόβας
2010-2011: Ηθοποιοί-θεατροπαιδαγωγοί: Χριστίνα Κρίθαρη, Αλίνα Σαπρανίδου, Χάρης Χιώτης
Σκηνοθεσία-εμψύχωση: Νίκος Γκόβας
Σύμβουλος: Χριστίνα Ζώνιου
2012-2014: Ηθοποιοί-θεατροπαιδαγωγοί: Δημήτρης Αποστολόπουλος, Ειρήνη Ιωάννου, Νίκος Κατσιαντώνης, Νταιάννα Κοσσενάκη
Σκηνοθεσία-εμψύχωση Νίκος Γκόβας
2014-2017: Ηθοποιοί-θεατροπαιδαγωγοί: Δημήτρης Αποστολόπουλος, Ειρήνη Ιωάννου, Νταιάννα Κοσσενάκη, Ελευθερία Πετράκη
Σκηνοθεσία-εμψύχωση Νίκος Γκόβας
Το 2014-2015 το πρόγραμμα αναπτύχθηκε και τοπικά στο Λύκειο Παπάγου όπου παρουσιάστηκε από μαθητές του ιδίου σχολείου (Λευτέρης, Νίκος, Μαρία-Χριστίνα, Μυρτώ, Τζωρτζίνα).
2017-...:Ηθοποιοί-θεατροπαιδαγωγοί: Κωνσταντίνος Κυριακού, Νικολέττα Δημοπούλου, Γιώλικα Πουλοπούλου, Μαριλία Μερσιανιάδη, Δέσποινα Μήτσιαλη. Σκηνοθεσία-εμψύχωση: Νίκος Γκόβας

Το «Διαφυγές» στη Κοζάνη
2014: Ηθοποιοί-θεατροπαιδαγωγοί: Ζαχαράκη Ιορδάννα, Καραθανάσης Αχιλλέας, Κοντός Αστέριος, Μανωλοπούλου Ολίνα, Σιτρά Αγγελική.
Συμμετοχή: Καλώτα Ελευθερία, κοινωνιολόγος, Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας ΠΕ Κοζάνης «Ορίζοντες» Κοζάνης.
Εμψύχωση Ιωάννα Γκουτζιαμάνη.

Το «Διαφυγές» στα Τρίκαλα
2014-2015: Ηθοποιοί-θεατροπαιδαγωγοί: Αντονέλλα Χήρα, Βίκυ Ιακωβάκη, Αρτέμης Αρκουμάνης
Εμψύχωση: Χριστίνα Κρίθαρη
Με τη συνεργασία με το Κέντρο Κοινωνικής Παρέμβασης ΟΚΑΝΑ-Δήμου Τρικκαίων.

Το «Διαφυγές» στη Χίο
2016 Ηθοποιοί-θεαροπαιδαγωγοί: Φένια Μάγιου, Λένια Ξενάκη, Μαριάννα Τσούκλη, Μικελία Λεγάτου
Συνεργασία: Μαρίνα Κυριάκου κοινωνική-κλινική ψυχολόγος
Σκηνοθεσία-εμψύχωση Νίκος Γκόβας

Το «Διαφυγές» στη Πάτρα
2016: Ηθοποιοί-θεατροπαιδαγωγοί: Ελένη Κίτσου, Νίκη Φραγκέλλη, Γιάννης Κουτρουμάνης, Χρήστος Χασκής, Χρήστος Μπουρνάκας
Εμψύχωση: Γιώργος Μπεκιάρης
Συνεργασία: Κατερίνα Στεφάνου, Γιούλη Δούβου

Το «Διαφυγές» στη Ρόδο
2016: Ηθοποιοί-θεατροπαιδαγωγοί: Παναγιώτα Μπελιά, Δημήτρης Κουκιάς, Στέλλα Χριστοπούλου, Μαρία Αγραφιώτου, Φίλιππος Βαΐτσης, Κοσμάς Γκάνιας
Εμψύχωση: Νίκος Γκόβας
Συνεργασία: Μαρία Φτάκα (Κέντρο Πρόληψης Δίοδος), Σπύρος Στογιάννης (Κέντρο Πρόληψης Δίοδος), Ευδοκία Ζάχου (ΚΕΘΕΑ Αριάδνη), Μαρία Μπακαρή (Συμβουλευτικός Σταθμός Πανεπιστημίου Αιγαίου Ρόδος)

Το «Διαφυγές» στη Κέρκυρα
2016: Ηθοποιοί-θεατροπαιδαγωγοί: Στέλα Καναργιέλη, Ελένη Κόρδα, Κωνσταντίνος Μενύκτας, Μαρτίνα Ολχάβα, Σταύρος Παπουτσής, Δανάη Αθανασία Ριζούδη
Εμψύχωση-σκηνοθεσία: Νίκος Γκόβας
Συνεργασία Μαριάννα Μανέτα, Φωτεινή Δημουλή-Βάσιου και Αννέτα Τσελέντη ψυχίατρος, επιστημονικά υπεύθυνη της ΔΗΜΟΠ-«Νίκος Μώρος»

Το «Διαφυγές» στα Ιωάννινα
2016: Ηθοποιοί: Απόστολος Δημήτριος Καμπάς , Φάνης Κοσμάς, Ευγενία Λιούτα, Κρυσταλία Λύτρα.
Εμψύχωση-σκηνοθεσία: Νίκος Γκόβας
Συνεργασία: Δημήτρης Κονετάς -εκπαιδευτικός, Αγαθή Τέλη-θεατρολόγος, Χριστόδουλος Κωτσίνας-θεατρολόγος, Πώλα Κομνηνού -ψυχολόγος-Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας «Σχεδία»