Συχνά στην επικαιρότητα χρησιμοποιείται η έκφραση “Ρητορική μίσους’’. Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί σε πρώτο επίπεδο η σημασία του όρου.
Η ρητορική μίσους συνδέεται με τρόπο εκφοράς λόγου ο οποίος εκφράζει μίσος ή ενθαρρύνει βία απέναντι σε ένα άτομο ή απέναντι σε μια ομάδα με βάση χαρακτηριστικά όπως το φύλο, η εθνική καταγωγή, η θρησκεία, η φυλή, η αναπηρία ή ο σεξουαλικός προσανατολισμός.
Όμως, γιατί είναι αυτή η ρητορική αποτελεί απειλή για τις κοινωνίες και πως συνδέεται με την τεχνητή νοημοσύνη;
Η ρητορική μίσους είναι καταστροφική για δυο απλούστατους λόγους, στοχοποιεί άτομα λόγο χαρακτηριστικών εκτός του ελέγχου τους ενώ ταυτόχρονα υπονομεύει την κοινωνική συνοχή και την εμπιστοσύνη, δημιουργώντας ένα κλίμα φόβου και δυσπιστίας.
Η ρητορική μίσους όχι μόνο προκαλεί βλάβη σε προσωπικό επίπεδο και μπορεί να υποκινήσει τη βία, αλλά αποτελεί επίθεση κατά της ένταξης, της διαφορετικότητας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Υπονομεύει την κοινωνική συνοχή και διαβρώνει τις κοινές αξίες, εμποδίζοντας την ειρήνη, τη σταθερότητα, τη βιώσιμη ανάπτυξη και την εκπλήρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για όλους.
Η ανάμειξη της με την Τ.Ν (Τεχνητή Νοημοσύνη) πηγάζει από το τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα κοινωνικά δίκτυα στον πυρήνα τους. Μέσω δηλαδή των αλγορίθμων, που στόχος τους δεν είναι η προώθηση περιεχομένου με βάση τις πληροφορίες που παρέχουν, αλλά η διαδραστικότητα και η συμμετοχή που μπορεί να επιφέρει στους χρήστες του διαδικτύου. Αυτό οδηγεί στη δημιουργία «φυσαλίδων» όπου οι χρήστες εκτίθενται κυρίως σε απόψεις οι οποίες ενισχύουν τις προϋπάρχουσες συνωμοσιολογικές πεποιθήσεις ή την έκφραση απόψεων μίσους.
Μια άλλη μορφή επικράτησης της ρητορικής μίσους που όμως δεν οφείλεται στα κοινωνικά δίκτυα αλλά σε πραγματικά άτομα είναι τα bot. Προγράμματα που μιμούνται την ανθρώπινη συμπεριφορά στο διαδίκτυο, έχουν χρησιμοποιηθεί για τη διάδοση ρητορικής μίσους σε μεγάλη κλίμακα. Αυτά τα αυτοματοποιημένα λογισμικά μπορούν να δημιουργήσουν την ψευδαίσθηση ότι μια συγκεκριμένη άποψη έχει ευρεία υποστήριξη, κάτι που μπορεί να επηρεάσει τη κοινή γνώμη και να δημιουργήσει κοινωνικούς διχασμούς.
Ευρεία χρήση βρήκε η ικανότητα των Bot για αποστολή μηνυμάτων σε μεγάλο πλήθος ατόμων σε μικρό χρονικό διάστημα μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες πολιτείες Αμερικής, οπού χιλιάδες μνήματα στάλθηκαν σε άτομα Αφροαμερικανής καταγωγής «ενημερώνοντάς» τα πως έχουν επιλεγεί ως δούλοι για να δουλέψουν σε φυτείες.
Συμπερασματικά, παρόλο που ο στόχος της Τεχνητής Νοημοσύνης στη βασική της μορφή δεν είναι η δημιουργία κοινωνικών διχασμών ή προπαγάνδα μίσους, αλλά η εύκολη πρόσβαση του μέσου ανθρώπου σε αυτά τα προγράμματα με σκοπό την καλύτερη ενημέρωση του, η δυσκολία που βρίσκουν τα κοινωνικά δίκτυα στο διαχωρισμό ελευθερίας του λόγου και ρητορικής μίσους έχουν οδηγήσει σε αυτή τη τοξική κατάσταση με μόνη λύση να είναι ο αυστηρός έλεγχος στις ικανότητες της Τ.Ν.
Σε μια προσπάθεια ρύθμισης της υφιστάμενης κατάστασης η Ευρωπαϊκή ένωση εξέδωσε μια οδηγία ήδη από το 2018 με τίτλο «General Data Protection Regulation (GDPR). Σκοπός της οδηγίας είναι οι διαμόρφωση ρυθμιστικών αρχών με σκοπό την ανάπτυξη αξιόπιστης Τεχνητής Νοημοσύνης η οποία θα οδηγήσει σε υψηλό βαθμό αποδοχής από τους δυνατούς χρήστες.
Παίρνοντας ως δεδομένο τον τεράστιο αριθμό αναρτήσεων καθημερινά σύμφωνα με μελέτες ο μόνος τρόπος ελέγχου της ρητορικής μίσους είναι ο έλεγχος των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης. Θεωρώντας την διαγραφή των αναρτήσεων οριακά ως πράξη περιορισμού της θεμελιώδους αρχής της ελευθερίας του λόγου, και δεδομένου ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης βρίσκονται ακόμα στα πρώτα στάδια ανάπτυξής τους με αποτέλεσμα να είναι επιρρεπή σε λάθη η όλη λειτουργία απαιτεί ανθρώπινη επίβλεψη. Σύμφωνα με την οδηγία της Ε.Ε. ο έλεγχος του συνόλου των δραστηριοτήτων της Τ.Ν. είναι η μόνο βιώσιμη εναλλακτική πρακτική. Η δικαιολόγηση λειτουργίας συστημάτων Τ.Ν. με σκοπό τον έλεγχο της ρητορικής μίσους πρέπει να εδράζεται στο σημαντικό επιχείρημα των αυξανόμενων ευκαιριών ελευθερίας λόγου το οποίο προσφέρεται από τα ψηφιακά μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Βιβλιογραφία
Dietrich, F. (2024). AI-based removal of hate speech from digital social networks: chances and risks for freedom of expression. AI and Ethics, 1-11.
European Commission: Directorate-General for Communications Networks, Content and Technology and Grupa ekspertów wysokiego szczebla ds. sztucznej inteligencji, Ethics guidelines for trustworthy AI, Publications Office, 2019, https://data.europa.eu/doi/10.2759/346720
