Η 9η Φεβρουαρίου, ημέρα μνήμης του εθνικού μας ποιητή, Διονύσιου Σολωμού, έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα της Ελληνικής Γλώσσας από το 2017, ύστερα από πρωτοβουλία της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων και Αδελφοτήτων της Ιταλίας. Πόσο όμως αναγνωρίζουν οι σύγχρονοι Έλληνες τη σημασία της;
Ένας από τους τομείς που επηρεάζεται άμεσα από την εξέλιξη, τόσο του ανθρώπου, όσο και της κοινωνίας, είναι η γλώσσα. Η γλώσσα δεν θα έπρεπε σε καμία περίπτωση να αντιμετωπίζεται ως ένα άψυχο ον. Αντίθετα αποτελεί έναν ζωντανό οργανισμό που αλλάζει ασταμάτητα, συνεχώς εξελίσσεται, και εμπλουτίζεται με τραγούδια, κείμενα, ποιήματα, αλλά πάνω από όλα με την καθημερινή επικοινωνία. Το ύφος και τη χροιά της γλώσσας την καθορίζει ο λαός, στον οποίο εξάλλου ανήκει. Αν ένας λαός είναι ζωντανός, τότε και η γλώσσα του θα είναι ζωντανή και ευχάριστη.
Η ελληνική γλώσσα διακρινόταν από την αρχαιότητα, σε πολλές διαλέκτους και ιδιώματα, παρόλα αυτά ποτέ δεν έπαυσε να αποτελεί μια κοινή γλώσσα. Δεν είναι μόνο μια από τις αρχαιότερες γλώσσες του κόσμου, αλλά παράλληλα ήταν το μέσο ώστε οι αρχαίες ιδέες να ξεπεράσουν τη ρωμαϊκή ιδεολογία διαχρονικά και να γίνουν η προϋπόθεση για τον βυζαντινό πολιτισμό και την εξάπλωση του Χριστιανισμού. Από τα πρώτα κιόλας Χριστιανικά χρόνια, η Ελληνιστική Κοινή καθιερώνεται ως η γλώσσα του Ευαγγελίου. Ακόμα και σήμερα, η απλή καθημερινή γλώσσα εξακολουθεί να διασώζει πλήθος λέξεων και εκφράσεων που προέρχονται, άμεσα ή έμμεσα, από τη γλώσσα του Ευαγγελίου. Τον 18ο αι. μ.Χ., η πλειονότητα των Ελλήνων λογίων, επηρεασμένη από τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό, υποστηρίζει τα αρχαία, καθώς θεωρεί την καθομιλουμένη ανίκανη να εκφράσει τις νέες ιδέες του Διαφωτισμού. Μετά την απελευθέρωση, ο Αδαμάντιος Κοραής επινοεί την καθαρεύουσα, η οποία ουσιαστικά προήλθε από την μίξη της αρχαϊζουσας με τη δημοτική, καθώς αναγνώρισε ότι οι γλώσσες είναι φτιαγμένες για να υπηρετούν τις κοινωνίες και να εκφράζουν τις σύγχρονες ανάγκες. Η δημιουργία του νεοελληνικού κράτους είχε ανάγκη από μια αποτελεσματική εκπαίδευση για όλους, και όχι μόνο για τους λίγους. Και η ανάγκη αυτή δεν μπορούσε να ικανοποιηθεί με ένα γλωσσικό εργαλείο που δεν ήταν η μητρική γλώσσα ούτε των μαθητών ούτε των δασκάλων.
Από την δεκαετία του 1950 και μετά, η ελληνική γλώσσα ξεκινάει να απλουστεύεται συστηματικά, αφού μια μορφή γλώσσας που δεν είναι ζωντανή και δεν μιλιέται, γίνεται κάποια στιγμή εμπόδιο στην κοινωνία και στις ανάγκες της. Το 1971 καθιερώνεται η δημοτική και το 1981 καταργείται και η χρήση του πολυτονικού συστήματος.
Η γλώσσα μας πάντοτε εξελισσόταν και θα συνεχίσει να το κάνει. Ποια θα είναι όμως η εξέλιξη της Ελληνικής γλώσσας στον νέο αιώνα που πρόσφατα ξεκίνησε;
Σήμερα, στις αρχές του 21ου αιώνα, νέα γλωσσικά φαινόμενα, τα λεγόμενα «Greeklish» (ελληνικά, γραμμένα με αγγλικούς χαρακτήρες), και η σύμπτυξη λέξεων, θεωρούνται ως η λύση, γρήγορης επικοινωνίας και είναι υπεύθυνα για την αντικατάσταση της ελληνικής γλώσσας, ιδιαίτερα στους κύκλους των σύγχρονων εφήβων. Το προφορικό λεξιλόγιο του μέσου Έλληνα έχει φτωχύνει, ενώ στο γραπτό λόγο οι ξένοι όροι έχουν αντικαταστήσει τους αντίστοιχους ελληνικούς. Το γεγονός αυτό, κατά τη γνώμη μου, δείχνει μια έλλειψη γλωσσικής παιδείας, η οποία αντικατοπτρίζεται μέσα από το γεγονός ότι από τις 7.000.000 ελληνικές λέξεις, επιλέγουμε να χρησιμοποιούμε μόλις 300 στην καθημερινή μας ζωή, αδυνατώντας να διατυπώσουμε με ακρίβεια και σαφήνεια τη σκέψη μας. Με αυτόν τον τρόπο προάγεται η λεξιπενία, υποβαθμίζεται η ελληνική γλώσσα και καθίσταται πιο εύκολη η χειραγώγηση της πλειοψηφίας του λαού, λόγω γλωσσικής ανεπάρκειας. Βέβαια μια γλώσσα, όπως η ελληνική, που είναι πλούσια σε ιδέες, νοήματα, πολιτισμικά και ιστορικά στοιχεία, είναι αδύνατο να εξαφανιστεί. Το ερώτημα είναι το πόσο «λαβωμένη» θα βγει στα επόμενα χρόνια.
Ίσως θα έπρεπε όλοι οι Έλληνες να ξαναθυμηθούν αυτό που είπε και ο Μπρούνο Σνελ, Διαπρεπής καθηγητής του Πανεπιστημίου του Αμβούργου:
«Η Ελληνική γλώσσα είναι το παρελθόν των Ευρωπαίων.»
Μωυσιάδη Νεφέλη (Β2)
