To έθιμο του οβελία
Το σούβλισμα του οβελία είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό πασχαλινό έθιμο για εμάς τους Έλληνες. Άρρηκτα συνδεδεμένο με την Κυριακή του Πάσχα είναι συνήθως το φαγητό που έχει την τιμητική του στο πασχαλινό τραπέζι.
Οβελός ή οβελίας.
Η λέξη “οβελίας” προέρχεται από τον “οβελό” που σημαίνει σιδερένια ράβδος, η σούβλα, στην οποία περνιούνται κομμάτια κρέατος για ψήσιμο. Πλέον, με τη λέξη “οβελίας” δηλώνεται το αρνί που ψήνεται στη σούβλα το Πάσχα, παρόλο που αρχικά προσδιόριζε οτιδήποτε ψήνεται στη σούβλα.
Πώς ξεκίνησε το έθιμο του οβελία;
Το αρνί και το εβραϊκό Πάσχα
Σαν έθιμο, έχει τις ρίζες του στο βιβλίο της Εξόδου της Παλαιάς Διαθήκης, είναι δηλαδή Ιουδαϊκής προελεύσεως.
Πιο συγκεκριμένα, το έθιμο του σουβλίσματος του αρνιού, προέρχεται από το εβραϊκό Πάσχα και σχετίζεται με την έξοδο τους από την Αίγυπτο. Το βράδυ της Εξόδου, κάθε οικογένεια πρόσφερε ως θυσία στο Θεό ένα αρνί για τη σωτηρία του λαού. Με το αίμα του, έβαψαν τις πόρτες των σπιτιών τους. Το έφαγαν, χωρίς να σπάσουν τα κόκαλά του, συνοδεύοντας το με άζυμο ψωμί και πικρά χόρτα. Την έξοδό τους από την Αίγυπτο, οι Ισραηλίτες τη γιορτάζουν κάθε χρόνο στις 14 του μήνα Νισάν (μεταξύ Μαρτίου και Απριλίου). Την ονομάζουν Πάσχα (στα εβραϊκά Πεσάχ) που σημαίνει πέρασμα, διάβαση, γιατί με τη διέλευση της Ερυθράς Θάλασσας, πέρασαν από τη σκλαβιά της Αιγύπτου στην ελευθερία. Η γιορτή του Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή των Εβραίων και μαζί με την Εβδομάδα των Αζύμων διαρκεί οκτώ μέρες.
Στις εβραϊκές παραδόσεις, οι κάτοικοι έβαφαν την είσοδο των σπιτιών τους με το αίμα του θυσιαζόμενου αρνιού, κατ’ αναπαράσταση της νύχτας της εξόδου τους από την Αίγυπτο. Στο πασχαλινό δείπνο υπήρχαν και πικρά χόρτα σε ανάμνηση της πικρίας από την δουλεία στην Αίγυπτο, κρασί, αλλά και άζυμος άρτος σε υπενθύμιση της βιαστικής αναχώρησης από την Αίγυπτο.
Γιατί σουβλίζουμε αρνί στην Ελλάδα – Οι ρίζες του εθίμου
Το σούβλισμα του αρνιού το Πάσχα προέρχεται από την αρχαία Ελλάδα. Οι αρχαίοι Έλληνες, σαράντα ημέρες μετά τον θάνατο των συγγενών τους, συνήθιζαν να μαγειρεύουν δίπλα από τον τάφο. Πίστευαν ότι στο γεύμα που δίνεται τόσο μετά την ταφή όσο και στο μνημόσυνο, συμμετέχει και ο ίδιος ο νεκρός. Έτσι, για τον λόγο αυτό, έψηναν αρνιά σε εστίες, έπιναν κρασί και χόρευαν προκειμένου να τον τιμήσουν.
Στη χριστιανική λατρεία, το Πάσχα δείχνει το πέρασμα από τον θάνατο στη ζωή και από τη λύπη στη χαρά. Στο χριστιανικό Πάσχα, το αρνί συμβολίζει τη θυσία του Χριστού για τη σωτηρία της ανθρωπότητας. O αμνός συμβολίζει τον Χριστό, διότι ο Ιωάννης ο Βαπτιστής είχε παρομοιάσει τον Ιησού με τον αμνό θεού που θα σηκώσει στις πλάτες του τις αμαρτίες του κόσμου. Για το λόγο αυτό, ο Χριστός ονομάστηκε από τον Ιωάννη τον Προδρόμο ως ο «αμνός ο αίρων την αμαρτία του κόσμου». Έτσι την ημέρα του Πάσχα, οι πιστοί μοιράζονται το αρνί του Πάσχα, που συμβολίζει τον Χριστό.
Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, οι κλέφτες και οι αρματωλοί, όταν έκαναν ανακωχή, σούβλιζαν αρνιά λέγοντας ότι ο Χριστός θα χαρίσει την «ανάσταση» και στο πολύπαθο γένος τους. Τα χρόνια που ακολούθησαν, το σούβλισμα του αρνιού γινόταν στη Ρούμελη και στην Πελοπόννησο. Σήμερα στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας, την Κυριακή του Πάσχα ψήνουν το αρνί στη σούβλα.
Βιβλιογραφία:
https://maleviziotis.gr/2023/05/05/to-ethimo-tou-ovelia/
https://www.cnn.gr/ellada/story/29954/o-poy-proerxetai-to-ethimo-toy-ovelia
