Η 21η Μαρτίου ανακηρύχθηκε ως η Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη του Ρατσισμού και των Φυλετικών Διακρίσεων, με ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, που εγκρίθηκε στις 26 Οκτωβρίου 1966, σε ανάμνηση ενός τραγικού συμβάντος, που συγκλόνισε την παγκόσμια κοινή γνώμη. Στις 21 Μαρτίου του 1960 η αστυνομία της ρατσιστικής Νοτίου Αφρικής πυροβόλησε εν ψυχρώ κατά μιας διαδήλωσης φοιτητών στην πόλη Σάρπβιλ, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 70 άνθρωποι. Οι νεαροί διαδηλωτές διαμαρτύρονταν ειρηνικά κατά των νόμων του Απαρτχάιντ, που είχε επιβάλλει το καθεστώς της λευκής μειοψηφίας στη χώρα, εφαρμόζοντας τη θεωρία της ανισότητας ανάμεσα στις φυλές. Παρόλο που αυτό το τραγικό γεγονός αποτέλεσε σημείο καμπής και τελικά οδήγησε στη μετάβαση στη δημοκρατία και την ισότητα στη Νότια Αφρική, η καταπολέμηση του ρατσισμού συνεχίζεται μέχρι σήμερα, παντού. Η ημέρα αυτή αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινότητας σχετικά με την ισότητα και τη σημασία της πλήρους απόλαυσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ελευθεριών.
Ρατσισμός είναι η διάκριση και προκατάληψη κατά των ανθρώπων με βάση τη φυλή ή την εθνικότητά τους. Βασίζεται στην ιδέα ότι οι άνθρωποι μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε εγγενώς διαφορετικές ομάδες οι οποίες, με βάση κληρονομικά χαρακτηριστικά, μπορούν να καταταχθούν σε ανώτερες και κατώτερες. Ως ιδεολογία, ο ρατσισμός σχετίζεται με τον νατιβισμό, την ξενοφοβία, τον φυλετικό διαχωρισμό, τον εθνικισμό, την ιεραρχία, την λευκή υπεροχή, τον ναζισμό, τον σωβινισμό, και άλλα. Αν και υπάρχουν παραλλαγές (π.χ. θρησκευτικός ρατσισμός), το πιο συνηθισμένο είδος ρατσισμού, και αυτό που έχει δώσει την αρχική ονομασία στην λέξη (ιταλικά ράτσα/razza = φυλή) είναι ο φυλετικός ρατσισμός. Πέρα από διαπροσωπικές εμφανίσεις, ο ρατσισμός μπορεί να εκδηλωθεί και σε κοινωνικούς θεσμούς που προωθούν την ανισότητα ανάμεσα σε ανθρώπους διαφορετικών φυλών ή εθνικοτήτων (θεσμικός ρατσισμός), ή και να είναι ολοκληρωτικά ριζωμένος σε ένα πολιτικό σύστημα (π.χ. απαρτχάιντ). Περαιτέρω, μπορεί να αφορά βιολογικές διαφορές που θεωρούν οι ρατσιστές ότι υπάρχουν ανάμεσα στις φυλές/εθνικότητες, ή και διαφορές στην κουλτούρα, τον πολιτισμό, ή την θρησκεία. Στο θέμα του ρατσισμού, η Διεθνής Σύμβαση για την Κατάργηση κάθε Μορφής Φυλετικών Διακρίσεων, του οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, δεσμεύει τα μέλη της στην εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων και την προώθηση της αλληλοκατανόησης όλων των φυλών. Επιπλέον, διατυπώνει πως η ανωτερότητα που βασίζεται στη φυλετική διαφοροποίηση είναι επιστημονικά ψευδής, ηθικά καταδικαστέα, κοινωνικά άδικη, και επικίνδυνη και δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για φυλετικές διακρίσεις, πουθενά, στη θεωρία ή στην πράξη.
Σωτήρης Σακάτης Α3΄
