Συντάκτες άρθρου

Καφφετζάκη Ξενία

Κλώντζα Ιωάννα

Υπάρχουν πολλοί που αναρωτιούνται τι στολίζουμε τα Χριστούγεννα. Έλατο ή καραβάκι;

Τι λέει η παράδοσή μας; Πώς έφτασε ένα χιονισμένο έλατο να είναι η καθιερωμένη χριστουγεννιάτικη διακόσμηση στην Ελλάδα;

Παράδοση αποτελεί για την Ελλάδα, που έχει χαρακτηριστεί ιστορικά ως χώρα ναυτικών, το στόλισμα καραβιού τις ημέρες τον Χριστουγέννων. Ωστόσο πλέον, τα «ξενόφερτα» για πολλούς δέντρα , έχουν εισβάλει στα περισσότερα σπίτια.

Πώς και γιατί το Χριστουγεννιάτικο δέντρο κατάφερε να εκτοπίσει το καραβάκι από τα σπίτια των Ελλήνων;

Πριν πολλές δεκαετίες ήταν δεδομένο για κάθε σπίτι ένα στολισμένο καραβάκι,επίσης το συναντούσες στα χέρια των παιδιών όταν έβγαιναν πόρτα-πόρτα να πουν τα κάλαντα. Αυτό συνέβαινε κυρίως εξαιτίας της θάλασσας που χαρακτηρίζει την Ελλάδα, αλλά και των πολλών ναυτικών. Επίσης το στολισμένο καράβι συμβολίζει την καινούρια πλεύση του ανθρώπου στη ζωή, μετά τη γέννηση του Ιησού. Το στόλισμα γινόταν από μικρότερα παιδιά, συνήθως του σπιτιού, με ότι περίσσευαν από το νοικοκυριό από άχρηστα πανιά μέχρι πολύχρωμα χαρτόνια. Με αυτόν τον τρόπο,το στόλισμα γινόταν παιχνίδι και πηγή δημιουργικότητας για κάθε σπιτικό,ενώ παράλληλα αποτελούσε και φόρο τιμής στους ναυτικούς που έλειπαν. Μάλιστα αυτό έγινε εντονότερο πριν αρκετές δεκαετίες, όταν σχεδόν από κάθε σπίτι έλειπαν στα καράβια ένα ή δύο μέλη της οικογένειας. Έτσι σε τυχόν περιπτώσεις κινδύνου στη θάλασσα το στολισμένο καράβι μετατρεπόταν σε χώρο προσευχής και τάματος για τα μέλη της οικογένειας που είχαν μείνει πίσω.

Ο λαογράφος και πανεπιστημιακός Δημήτριος Λουκάτος είχε επισημάνει, ωστόσο,ότι για τους παραπάνω λόγους το καραβάκι δεν μπορεί να εδραιωθεί ως γιορτινό σύμβολο, καθώς ήταν άμεσα συνδεδεμένο με την αίσθηση του αποχωρισμού και με δυσάρεστες αναμνήσεις για την ελληνική οικογένεια.

Εξαιτίας αυτού, η ελληνική κοινωνία φαίνεται να μην δυσκολεύτηκε να αποδεχτεί το έθιμο του δέντρου, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1933 έξω από τα ανάκτορα του βασιλιά Όθωνα.

Από το 1930 και μετά το δέντρο εισέρχεται μαζικότερα στα ελληνικά σπίτια, κάνοντας το καραβάκι όλο και σπανιότερο με το πέρασμα του χρόνου. Το 1990 έγινε μια προσπάθεια να «καταργηθεί» το έθιμο του στολισμένου δέντρου και να επανέλθει το στόλισμα του καραβιού ως σύμβολο παράδοσης της ελληνικής κοινωνίας αλλά και ως πιο οικολογική επιλογή. Παρά τις τότε έντονες συζητήσεις η ιδέα απορρίφθηκε και το χριστουγεννιάτικο δέντρο καθιερώθηκε για τα καλά στα ελληνικά Χριστούγεννα .

Από τότε έως σήμερα, το έθιμο τείνει να εξαφανιστεί με εξαίρεση πολλά νησιά και ναυτικές οικογένειες, που το συνεχίζουν. Παρ” όλ” αυτά σε πολλές πλατείες της χώρας και ιδιαίτερα στον Πειραιά μπορεί ακόμα να συναντήσει κανείς στολισμένα μικρά καράβια, όμως λίγοι γνωρίζουν τον συμβολισμό και την προέλευσή του.