Σκίτσο: Φιλιάντα Ζωγράφου
Δεν είναι όλα όπως φαίνονται!
Έχεις σκεφτεί ποτέ ποιοι είναι οι λόγοι που κάποιος συμμαθητής σου κλείνεται στον εαυτό του, δεν μιλάει σχεδόν καθόλου, ντύνεται διαφορετικά, δεν ασχολείται με κανένα μάθημα, κοιτάει συνεχώς προς το πάτωμα και μοιάζει σαν κάτι να τον απασχολεί συνεχώς ή κάθεται μόνος του; Έχεις ποτέ σκεφτεί πως το πιο κοινωνικό και χαρωπό παιδί που ξέρεις, τελικά μπορεί να μην είναι και τόσο χαρωπό; Έχεις ποτέ σκεφτεί να πας να του μιλήσεις ή να του μοιράσεις ένα χαμόγελο όταν το δεις στον διάδρομο; Έχεις αναλογιστεί ποτέ τι επιπτώσεις έχουν στη ζωή του τα «ταμπελάκια» που του κολλάμε;
Μια απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα έρχεται να δώσει το φαινόμενο της κατάθλιψης των εφήβων στις μέρες μας. Η κατάθλιψη των παιδιών και των εφήβων αποτελεί μία κατάσταση που έχει απασχολήσει την σύγχρονη επιστημονική κοινότητα, όχι επαρκώς αλλά αρκετά, ώστε να γίνει αντικείμενο ενδιαφέροντος.
Η κατάθλιψη στην εφηβεία παρουσιάζεται με αυξημένη συχνότητα, με σοβαρές επιπτώσεις στην προσωπική, αλλά και στην κοινωνική ζωή του εφήβου, συνδεόμενη άμεσα και με τον κίνδυνο αυτοκτονίας. Πριν από το 1980, η κατάθλιψη των εφήβων αναφερόταν σπάνια, λόγω της άτυπης κλινικής εικόνας που αυθόρμητα συνδεόταν με την λεγόμενη «κρίση της εφηβείας». Όλοι πίστευαν πως η κατάθλιψη «έληγε» με το τέλος της εφηβείας. Ωστόσο, η θεαματική αύξηση των αποπειρών αυτοκτονίας, όσο και των αυτοκτονιών στην εφηβεία, οδήγησε σε πολλαπλές μελέτες με βάση την κλινική εικόνα και την αντιμετώπιση της κατάθλιψης σε μια τόσο τρυφερή ηλικία.
Με τα σύγχρονα δεδομένα, αποδεικνύεται ότι η εμφάνιση της κατάθλιψης στην εφηβεία είναι συχνή, διαφέρει ωστόσο από την κατάθλιψη των ενηλίκων, ενώ παράλληλα υπάρχει αυξημένος κίνδυνος συνέχισης της κατάθλιψης και στην ενήλικη ζωή των εφήβων. Ευτυχώς, ποικίλοι γενετικοί, οικογενειακοί, ψυχοκοινωνικοί και βιολογικοί παράγοντες που συνδέονται με την έναρξη, καθώς και την εξέλιξη της νόσου, έχουν αναγνωριστεί.
Για την αντιμετώπιση της ανακαλύφθηκαν αρκετές γνωσιακές, συμπεριφοριστικές, ψυχαναλυτικές και συστημικές προσεγγίσεις σε συνδυασμό με την φαρμακοθεραπεία στις πιο δύσκολες περιπτώσεις. Όμως, υπάρχει τεράστια δυσκολία όσον αφορά την αναγνώριση της ασθένειας και αυτό οφείλεται αφενός στη στάση του ατόμου που για οποιονδήποτε λόγο δεν ζητά βοήθεια, αφετέρου στον κοινωνικό περίγυρο του εφήβου που εστιάζει συνεχώς στο «φαίνεσθαι» και όχι στο «είναι», παίζοντας καθοριστικό ρόλο στη ζωή του εφήβου και στην εξέλιξη της νόσου, από την οποία άμεσα εξαρτάται ο έφηβος σ’ αυτήν την κρίσιμη φάση που διανύει.
Επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει πως τα άτομα που είναι πιο ευάλωτα να νοσήσουν από κατάθλιψη είναι παιδιά και έφηβοι με διαταραγμένη προσοχή ή με καταθλιπτικές μητέρες, άτομα θηλυκού γένους, καθώς και άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση, διαταραγμένη διατροφή και χαμηλή έως μηδενική γονική και κοινωνική στήριξη.
Τα καταθλιπτικά συμπτώματα και οι αυτοκτονικές τάσεις στην εφηβεία είναι ένα σημαντικό ζήτημα που αφορά όλους μας. Η αυτοκτονία στην πρόθεση ή στην πράξη είναι μία από τις σοβαρότερες και συναισθηματικά φορτισμένες καταστάσεις. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η χρήση ουσιών, τα βιντεοπαιχνίδια και ο χρόνος χρήσης τους, το φύλο, η εθνικότητα και οι σεξουαλικές προτιμήσεις σχετίζονται άμεσα με την εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων και αυτοκτονικών τάσεων.
Παρ’ όλα αυτά, εξίσου σημαντικός παράγοντας κατάθλιψης είναι και η ενδοοικογενειακή βία και οι μαθησιακές δυσκολίες. Για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί ότι το 2014 υπήρξαν 565 αυτοκτονίες στην Ελλάδα εξαιτίας ενδοοικογενειακής βίας. Είναι τραγικό νεαρά παιδιά να χάνονται εξαιτίας τόσο σοβαρών προβλημάτων και δυστυχώς πρόκειται για παιδιά που δεν μιλάνε γι’ αυτό που βιώνουν καθημερινά.
Ας μην περιθωριοποιούμε τους συμμαθητές μας επειδή διαφέρουν από εμάς. Ποτέ δεν ξέρουμε αν το χαμόγελο που προβάλλουν είναι αληθινό. Μια καλημέρα, ένα post – it με ένα χαμογελαστό φατσάκι και η ένταξη τους στην παρέα μας μπορεί να σώσει στην κυριολεξία έναν αδερφό ή μια αδερφή μας από ψυχολογική κατάρρευση ή θάνατο. Δεν κοστίζει τίποτα! Μονάχα μια κουβέντα αρκεί για να αλλάξουμε αυτήν την κατάσταση και να μην αφήσουμε τους συμμαθητές μας μόνους σε αυτόν τον δύσκολο αγώνα.
Στη συνέχεια ακολουθούν ορισμένες συγκλονιστικές, ανώνυμες συνεντεύξεις από εφήβους ανάμεσά μας, οι οποίοι έχουν βιώσει ή συνεχίζουν να βιώνουν τον εσωτερικό πόνο της κατάθλιψης. Πρόκειται για παιδιά που κανείς μας δεν περίμενε να ακούσει αυτά τα οποία έχουν να πουν..
Αγγελή Χριστίνα
