Την Πέμπτη 11 Απριλίου επισκεφτήκαμε το Αρχαιολογικό μουσείο Πολυγύρου όπου μας παραχώρησαν συνέντευξη ο Γιώργος Σκιαδαρέσης, αρχαιολόγος, προϊστάμενος της Εφορείας Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, η Δήμητρα Ακτσελή, αρχαιολόγος, και η Βαλεντίνα Αδάμου, αρχιτέκτονας.
Το μουσείο ιδρύθηκε το 1960 και άνοιξε για το κοινό το 1971 και την περίοδο που χρειαζόταν επέκταση, από το 2011 έως τον Ιούλιο του 2022 ήταν κλειστό. Όλα αυτά τα χρόνια όμως όπως μας διευκρίνισε ο Γ. Σκιαδαρέσης, γινόταν δουλειά με μελέτες και επειδή τα χρόνια πέρασαν κάποια πράγματα έπρεπε να επικαιροποιηθούν σύμφωνα με τα νέα δεδομένα, είτε των ευρημάτων είναι της τεχνολογίας. Πάνω σε αυτήν την ανάγκη δημιουργήθηκαν όλες οι ψηφιακές και διαδραστικές εφαρμογές.
Δ. Αχτσελή (Δ.Α.): Στον αρχικό σχεδιασμό ήταν η τοποθέτηση ενός χάρτη με κουκίδες που άναβαν και έσβηναν απλώς. Αυτό δεν το θέλαμε από την αρχή. Οι ψηφιακές αυτές εφαρμογές για να δημιουργηθούν χρειάστηκε να αποδελτιωθούν πάρα πολλές δημοσιεύσεις για να καταλήξουμε σε ένα μεγάλο κείμενο το οποίο κάναμε ένα μικρό κείμενο και ακόμη μικρότερο και μικρότερο, για να φτάσουμε σε ένα ευσύνοπτο κείμενο που είναι βέβαια επιστημονικό.
Β. Αδάμου (Β.Α.): Ένα μουσείο ξεκινάει με ένα χρονολόγιο. Αυτό το χρονολόγιο τώρα που συναντά κανείς στο μουσείο μπαίνοντας συνήθως αποτυπώνεται με 2-3 λέξεις σε ένα χαρτί. Για να χωρέσει όλη αυτή η χρονογραμμή του τόπου, συνδυάστηκε με τον χάρτη, που δείχνει όλα τα σημεία ιστορικού ενδιαφέροντος πού βρίσκονται στην περιοχή εδώ. Οπότε εμείς κάνουμε το χρονολόγιο και το χάρτη σε ψηφιακή μορφή. Που σημαίνει ότι οι 3 λέξεις έγιναν 103, γιατί υπάρχει άπλετος χώρος και πληροφορία και όχι μόνο αυτό προσπαθήσαμε για να το κάνουμε πιο επικοινωνιακό και γοητευτικό σε όλες τις ομάδες κοινού, εικονοποιήσαμε όλα τα γεγονότα, δηλαδή κάναμε μια εικόνα, κάναμε ένα σκίτσο σαν να ανοίγει κανείς ένα κόμικ. Αυτό, σε άλλα μουσεία δεν υπάρχει, είναι εντελώς πρωτότυπο. Προσπαθήσαμε όταν το ανοίξαμε μετά από 11 χρόνια να είναι κάτι μοναδικό,
Δ. Α.: Υπάρχουν και 2 επιτραπέζιες διαδραστικές οθόνες, που είναι η ιστορία της έρευνας στη Χαλκιδική και τι λένε οι αρχαίες πηγές. Επικεντρωθήκαμε στον Ηρόδοτο και το Θουκυδίδη και επιλέξαμε κείμενα που σχετίζονται με τη Χαλκιδική που αναφέρεται ή που σχετίζεται με κάποιο τρόπο με τη Χαλκιδική και αυτά είναι εικονογραφημένα. Η ιστορία της έρευνας ξεκινάει από πολύ παλιά από το 18ο – 19ο αιώνα και φτάνει ως το σήμερα. Στο κέντρο όμως της αίθουσας είναι μια προβολή της ανασκαφής (εικόνα 1).
Γ. Σ.: Τι συνέβαινε και τι εγκεκριμένο είχαμε εκεί. Η μουσειολογική, η εγκεκριμένη μουσειολογική / μουσειογραφική μελέτη έλεγε ότι πρέπει να δείξουμε, να καταλάβει ο επισκέπτης, να πάρει μια ιδέα, πώς γίνεται μια ανασκαφή. Οπότε σκεφτήκαμε να πούμε τι είναι η ανασκαφή στην ουσία της, δηλαδή εδώ που πατάμε υπάρχει κάτω μια στρωματογραφία. Η ιστορία καταγράφεται στο χρόνο. Tι είναι μια ανασκαφή; Γίνεται με αφορμή ένα τεχνικό έργο. Αυτή η αρχή μιας ανασκαφής από τη σκέψη του αρχαιολόγου από την επιφανειακή έρευνα ή από ένα τεχνικό έργο και πώς αυτό πάει στο βάθος και αρχίζει και αποκαλύπτεται, πράγμα που δεν το ξέρει κανείς. Που αρχίζουν και βγαίνουν σιγά σιγά τα στοιχεία, πόσες ειδικότητες μπλέκονται σ όλη τη διαδικασία και πώς για καλή του τύχη ένα αντικείμενο μπορεί να καταλήξει σε μια προθήκη. Και όλο αυτό γράφτηκε σε σενάριο και προσπαθήσαμε να το αποτυπώσουμε σε εικόνες με τις οποίες μπορεί ένας επισκέπτης να καταλάβει τη δουλειά μας, όλο αυτό το χρέος που έχουμε από τη στιγμή που το βρούμε, το εντοπίσουμε, που θα βρεθεί σε μια κούτα και έρθει στο μουσείο, πώς φτάνει αυτό, αν φτάσει, σε μια προθήκη;
Η επόμενη ερώτηση ήταν για την ιστοσελίδα της Εφορείας ΕΦΑΧΑΓΟΡ https://www.efachagor.gr/
Γ. Σ.: Πέρυσι το Δεκέμβριο ολοκληρώθηκε ένα πρόγραμμα ψηφιακό, ΕΣΠΑ, το οποίο ονομαζόταν «Μετακινήσεις πληθυσμών και υλικός βίος. Ψηφιακή αποτύπωση της Χαλκιδικής από την προϊστορία στους ιστορικούς χρόνους». Αυτό περιελάμβανε κυρίως ψηφιακές εφαρμογές και ψηφιακές δράσεις και έγιναν πάρα πολλά πράγματα στο πλαίσιο αυτού του έργου. Για παράδειγμα, σαρώθηκαν κάποιοι αρχαιολογικοί χώροι και αντικείμενα τρισδιάστατα. Έγιναν άπειρες φωτογραφίες αντικειμένου, τεκμηρίωσης, για το αρχείο, άπειρα σχέδια, πάνω από 1000 ο αριθμός. Όλα αυτά είναι στο αρχείο της υπηρεσίας και ανά πάσα στιγμή είναι χρήσιμα να αξιοποιηθούν. Επίσης έγινε συγγραφή άπειρων κειμένων για όλα αυτά, και συντήρηση πολλών αντικειμένων, γιατί το ένα σκέλος του έργου ήταν η συντήρηση, για να φτάσουν όλα αυτά να φωτογραφηθούν κιόλας και να είναι σε μια καλή κατάσταση να είναι κολλημένα, καθαρισμένα κλπ. Επιλέχθηκε ένα μεγάλο σύνολο από μια πρόσφατη ανασκαφή, του Αγίου Ιωάννη στη Νικήτη, μια μεγάλη ανασκαφή που ξεκίνησε το 2018 και ολοκληρώθηκε πέρσι, και έδωσε αντικείμενα πολύ πρωτότυπα και μοναδικά.
Β. Α.: Και είναι μια παγκόσμια πρωτοτυπία, στήθηκε ένα έργο πάνω σε μια ανασκαφή που έτρεχε δηλαδή παράλληλα με την ανασκαφή. Και το έργο έτρεχε και η ανασκαφή έτρεχε και όλα αυτά τα πράγματα έπρεπε να τεκμηριωθούν.
Γ. Σ.: Βγήκε ένα αποτέλεσμα, καταγράφηκαν όλα αυτά, τεκμηριώθηκαν βιβλιογραφικά, χρονολογήθηκαν, σαρώθηκαν, φωτογραφήθηκαν τρισδιάστατα κάποια από αυτά και είναι ένα υλικό έτοιμο να το εκμεταλλευτούμε. Μια μεγάλη δουλειά υποδομής. Αυτό, λοιπόν, το έργο, εκτός από την ιστοσελίδα που σας είπα, για το κάθε τι προέβλεπε και μια εφαρμογή για τα κινητά. Ουσιαστικά αυτό το έργο μελετούσε και προέβαλε τις 24 αποικίες της Χαλκιδικής.
Γ. Σκ.: Αυτή, λοιπόν, η εφαρμογή (https://www.efachagor.gr/apps/ ) στο κινητό δίνει πληροφορίες για όλες τις αποικίες, δηλαδή είναι ένας ψηφιακός ξεναγός. Μπαίνει κανείς, βλέπει πινέζες, πατάς πάνω.
Σε 6 όμως από αυτές τις αποικίες έχει τη δυνατότητα να πάρει περισσότερες πληροφορίες. Η Καλλικράτεια που ήταν η αρχαία Δίκαια, η Ιερισσός που ήταν η αρχαία Άκανθος, η Ποτίδαια, η Άθυτος, τα αρχαία Στάγειρα, ο αρχαιολογικός χώρος και η αρχαία Όλυνθος. Όταν πάει ένας επισκέπτης στην Καλλικράτεια ή στην Ιερισσό δεν βλέπει πουθενά αρχαία. Ωστόσο, όμως, αυτές οι πόλεις είναι χτισμένες πάνω σε αρχαίες πόλεις και όποιος πάει να χτίσει σε αυτές τις πόλεις, κατά πάσα πιθανότητα βρίσκει αρχαία και στο παρελθόν έχουν βρεθεί πάρα πολλές αρχαιότητες, έχουν σκαφτεί και διατηρούνται είτε σε κατάχωση, είτε στα υπόγεια, είτε δεν ήταν σημαντικά και δεν είναι διατηρήθηκαν. Αλλά ο σύγχρονος ιστός δεν δείχνει πουθενά αρχαία. Δημιουργήσαμε, λοιπόν, μια διαδρομή με τα σημαντικότερα σημεία, ας πούμε της Καλλικράτειας, όπου ο ψηφιακός ξεναγός σου διηγείται μια ιστορία και ακουστικά, αλλά και διαβάζοντας, και σε πηγαίνει σε σημεία ενδιαφέροντος και σου λέει εδώ ήταν το λιμάνι, εκεί ήταν η οχύρωση, ήταν τα εργαστήρια κ.ά. Έχουν μπει πινακίδες σε όλες τις πόλεις αυτές όπου υπάρχει ένα QR που σε οδηγεί στην ιστοσελίδα.
Β.Α.: Γράψαμε ιστορίες, σενάρια, για αυτές τις πόλεις, δηλαδή την αφήγηση. Ο αφηγητής των όποιων σεναρίων είναι κάθε φορά διαφορετικός πρωταγωνιστής. Και έχει σημεία που σου προτείνει πού να πας και τι να δεις και έχεις τα ακουστικά κι ακούς.
Γ. Σ.: Αν πας για παράδειγμα στα αρχαία Στάγειρα; Είναι ένας έμπορος της εποχής εκείνης, ο οποίος μπήκε στην πόλη και καθώς περπατάει την πόλη την περιγράφει. Ουσιαστικά, σε ξεναγεί ένας αρχαίος. Στην Άθυτο είναι ένας παλιός εργάτης ανασκαφών, ο οποίος επί 42 χρόνια δουλεύει στις ανασκαφές και λέει «εγώ έχω δουλέψει, έχω βρει εκείνο» κλπ.
Β.Α.: Είναι 10 σταθμοί, 60 λεπτά η ώρα. Οπότε ξέρει ο επισκέπτης, διαθέτει μια ώρα ώστε να συνεχίσει τη διαδρομή; Το ίδιο στην Όλυνθο όπου αφηγείται ένα κοριτσάκι λίγο πριν εισβάλλει ο Φίλιππος και καταστρέψει την πόλη και μαζεύει τα πράγματα με τους γονείς της να τα φορτώσουν στο κάρο για να φύγουνε και μέσα σε αυτή τη διαδικασία, ξεναγεί στην πόλη της με όλη αυτή τη συναισθηματική φόρτιση του «πρέπει να φύγουμε».
Γ. Σ.: Όλα αυτά, λοιπόν, για αυτές τις 6 πόλεις, τα ακούει, διαβάζει κανείς την πληροφορία ελληνικά και αγγλικά. Επιπλέον όμως σε δύο χώρους στην Όλυνθο και στα Στάγειρα έχει μία ακόμα εφαρμογή με την οποία έχεις τη δυνατότητα να βλέπεις 2 σπίτια και να μπαίνεις και μέσα.
Β.Α.: Κατεβάζεις μια άλλη εφαρμογή που έχει QR. Σηκώνεις το κινητό σου και βλέπεις την οικία σαν να είσαι εκεί.
Γ. Σ: Εκτός από όλα αυτά μπορεί κανείς να δει και τις αντικείμενα για κάποιες από αυτά που σαρώσαμε, τρισδιάστατα. Το τρίτο πράγμα που προβλεπόταν ήταν ένα infokiosk για την Όλυνθο.
Β. Α.: Για την Όλυνθο προέκυψαν 2 εφαρμογές. Η μία θα είναι διαδραστική κάτοψη της Ολύνθου, δηλαδή μπορεί κάποιος να έχει σε υπολογιστή την κάτοψη σε 3D animation και να μπορεί να καταλάβει πού είναι οι χώροι, πού είναι οι λειτουργίες της, όλα τα σημεία στο χώρο. Και το άλλο είπαμε χρονολόγιο για την Όλυνθο. Δηλαδή, οι ιστορικοί σταθμοί στην ιστορία της. Ανανεώσαμε όλο το χώρο, τώρα είμαστε στη διαδικασία που κλείνουμε τελείως σιγά σιγά τις εργασίες. Και στήθηκε από την αρχή μια έκθεση ψηφιακή στην οποία έχουμε προσθέσει και άλλες εφαρμογές εκτός του προγράμματος. Μέσα στα παραδοτέα ήταν και 6 τρίλεπτα βίντεο με κάποιους γενικούς τίτλους ως θεματικές: «Ιστορία από πέτρα», «από πηλό» κλπ. Για αυτές όλες τις ιστορίες πάλι γράψαμε δικά μας σενάρια, αλλά έχουν ξεφύγει αρκετά και έγιναν animation τα περισσότερα.
Γ. Σ.: Τα εξι τρίλεπτα γίνανε ένα εικοσάλεπτο.
Β.Α.: Είναι σαν να είναι 6 κεφάλαια μιας ιστορίας σε ένα βιβλίο της Ολύνθου. Γίνονται πάλι μέσω προτζέκτορα σε διαφορετικές σπασμένες επιφάνειες μέσα στο χώρο οπότε είναι πλέον ο χώρος ψηφιακός, σκοτεινός, σαν να πηγαίνει κανείς στο σινεμά και έχει τις διαδραστικές οθόνες και τα βίντεο. Και προσθέσαμε επίσης και στις εφαρμογές την ψηφιοποίηση των αντικειμένων που έγιναν για την Όλυνθο. Θα μπορεί ο επισκέπτης να τα βλέπει περιστρέφοντας τα σαν να τα έχει μπροστά του. Και έχει και την ιστορία της έρευνας στην Όλυνθο.
Γ. Σ.: Και αυτό το ονομάσαμε Ψηφιακό Κέντρο Πληροφόρησης Αρχαίας Ολύνθου και του δώσαμε ένα ακρωνύμιο συμβολικό. Το ονομάζουμε ANODIC (Ancient Olynthos Digital Information Center). Θυμίζει «ανοδικό». Αυτός είναι ο στόχος μας, για όλα, η άνοδος.
(οι φωτογραφίες είναι από το διαδίκτυο και της Β. Ζωγραφάκη)
