Η Γαλλική Επανάσταση (1789-1799) ήταν μια περίοδος μεγάλης κοινωνικής πολιτικής αναταραχής στη Γαλλία. Κατά τη διάρκειά της έλαβε χώρα η κατάρρευση της μοναρχίας, η εγκαθίδρυση της Πρώτης Γαλλικής Δημοκρατίας και κατέληξε στην άνοδο του Ναπολέοντα Βοναπάρτη και στην έναρξη της Ναπολεόντειας
περιόδου. Η Γαλλική Επανάσταση θεωρείται ως ένα από τα πιο καθοριστικά γεγονότα της Δυτικής ιστορίας.
Η Επανάσταση του 1789, όπως αναφέρεται κάποιες φορές για την ξεχωρίσουν από μεταγενέστερες Γαλλικές επαναστάσεις, προήλθε από τα βαθιά ριζωμένα προβλήματα που η διακυβέρνηση του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ της Γαλλίας (β. 1774-1792) αποδείχθηκε ανίκανη να επιλύσει. Αυτά τα προβλήματα σχετίζονταν κυρίως με τις οικονομικές δυσκολίες της Γαλλίας, όπως επίσης με την κοινωνική ανισότητα του συστήματος που ήταν
ενσωματωμένη στο Παλαιό Καθεστώς. Η Συνέλευση των Γενικών Τάξεων του 1789, κλήθηκε να αντιμετωπίσει αυτά τα θέματα, είχε ως αποτέλεσμα το σχηματισμό μιας Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης, ένα σώμα εκλεγμένων αντιπροσώπων από τις τρεις κοινωνικές τάξεις οι οποίοι ορκίστηκαν να μην διαλυθούν μέχρι να ολοκληρώσουν ένα νέο σύνταγμα. Στη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας, οι επαναστάτες προσπάθησαν να αποσυνθέσουν την παλιά κοινωνία και να χτίσουν μια νέα βασισμένη στις αρχές της Εποχής του Διαφωτισμού, σύμφωνα με το πρότυπο του συνθήματος: «Ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα» («Liberté, égalité, fraternité»).
Παρά την αρχική επιτυχία στην εγκαθίδρυση της Γαλλικής Δημοκρατίας, οι επαναστάτες σύντομα ενεπλάκησαν στους Γαλλικούς Επαναστατικούς Πολέμους (1792-1802) κατά τους οποίους η Γαλλία πολέμησε εναντίον μιας συμμαχίας μεγάλων Ευρωπαϊκών δυνάμεων. Η Επανάσταση γρήγορα εξελίχθηκε σε μια βίαιη παράνοια και 20-40.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν στην περίοδο της Τρομοκρατίας (1792-1794), συμπεριλαμβανομένων πολλών πρώην ηγετών της Επανάστασης. Μετά την Τρομοκρατία, η Επανάσταση τελμάτωσε μέχρι το 1799, όταν ο Ναπολέων Βοναπάρτης (1769-1821) ανέλαβε τον έλεγχο της κυβέρνησης μέσω του Πραξικοπήματος της 18ης Μπρυμαίρ, μετατρέποντας εντέλει την Πρώτη Γαλλική Δημοκρατία στην Πρώτη Γαλλική Αυτοκρατορία (1804-1814, 1815). Αν και η Επανάσταση απέτυχε να αποτρέψει την επιστροφή της Γαλλίας στην απολυταρχία, κατάφερε να επιτύχει με άλλους τρόπους. Ενέπνευσε αρκετές επαναστάσεις σε ολόκληρο τον κόσμο και βοήθησε στη διαμόρφωση της σύγχρονης αντίληψης για τα εθνικά κράτη, τις Δυτικές δημοκρατίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ
Οι περισσότερες από τις αιτίες της Γαλλικής Επανάστασης μπορούν να εντοπιστούν στις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες που είχαν επιδεινωθεί από τη χρεοκοπία του Παλαιού Καθεστώτος (Ancien Régime), ένα μεταγενέστερος όρος που δόθηκε στο πολιτικό και κοινωνικό σύστημα του Βασιλείου της Γαλλίας τους τελευταίους αιώνες της αρχικής του υπόστασης. Το Παλαιό Καθεστώς χωριζόταν σε τρεις ομάδες ή κοινωνικές τάξεις: τον κλήρο, την αριστοκρατία και τους κοινούς ανθρώπους. Οι πρώτες δύο τάξεις απολάμβαναν πολλά κοινωνικά προνόμια, όπως οι απαλλαγές φόρων, που δεν αποδίδονταν στους κοινούς υπηκόους, μια τάξη που έφτανε πολύ πάνω από το 90% του πληθυσμού. Η Τρίτη Τάξη επιβαρυνόταν με τη χειρωνακτική εργασία όπως επίσης με την πληρωμή του μεγαλύτερου μέρους των φόρων.
Η ταχεία αύξηση του πληθυσμού συνείσφερε στη γενικότερη ταλαιπωρία. Το 1789, η Γαλλία ήταν το πολυπληθέστερο Ευρωπαϊκό κράτος με πάνω από 28 εκατομμύρια κατοίκους. Η αύξηση των θέσεων εργασίας δεν συμβάδιζε με την άνοδο του πληθυσμού, καταδικάζοντας 8-12 εκατομμύρια στην ανέχεια. Οι οπισθοδρομικές αγροτικές τεχνικές και μια σταθερή αλληλουχία κακών σοδειών οδήγησε σε υποσιτισμό. Εν τω μεταξύ, η
ανερχόμενη τάξη των πλούσιων αστών, η μπουρζουαζία, απειλούσε την προνομιούχα θέση της αριστοκρατίας, αυξάνοντας την ένταση ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις. Οι ιδέες της Εποχής του Διαφωτισμού επίσης συνετέλεσαν στην εθνική αναταραχή. Οι υπήκοοι άρχισαν να αντιμετωπίζουν το Παλαιό Καθεστώς ως διεφθαρμένο, ανεπαρκές στη διακυβέρνηση και τυραννικό. Το μίσος στρέφονταν ειδικότερα προς τη Βασίλισσα Μαρία Αντουανέττα, η οποία θεωρούνταν η προσωποποίηση κάθε λάθους της κυβέρνησης.
Ένα τελευταίο σημαντικό αίτιο ήταν το τεράστιο κρατικό χρέος της Γαλλίας, που είχε συσσωρευθεί από τις προσπάθειές της να διατηρηθεί στο επίπεδο της παγκόσμια; δύναμης. Ακριβοί πόλεμοι και άλλα εγχειρήματα χρέωσαν δισεκατομμύρια λίβρες το Γαλλικό θησαυροφυλάκιο, καθώς αναγκαζόταν να λαμβάνει δάνεια με υπερβολικά υψηλά επιτόκια. Τα ασυνεπή συστήματα φορολόγησης της χώρας ήταν αναποτελεσματικά και, καθώς οι δανειστές άρχισαν να ζητούν την αποπληρωμές τη δεκαετία του 1780, η κυβέρνηση τελικά συνειδητοποίησε ότι έπρεπε να κάνει κάτι.
Η Επερχόμενη Καταιγίδα: 1774-1788
Στις 10 Μαΐου 1774, ο Βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΕ΄ πέθανε μετά από θητεία σχεδόν 60 ετών, κληροδοτώντας στον εγγονό του ένα προβληματικό και χρεωκοπημένο βασίλειο. Μόλις 19 ετών, ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ ήταν ένας
εύπιστος ηγεμόνας ο οποίος ακολούθησε τις συμβουλές των υπουργών του και ενέπλεξε τη Γαλλία στον Αμερικάνικο Πόλεμο της Ανεξαρτησίας. Παρότι η Γαλλική εμπλοκή πέτυχε την αποδυνάμωση της Μεγάλης Βρετανίας, επιβάρυνε επίσης σημαντικά το χρέος της Γαλλίας ενώ η επιτυχία των Αμερικάνων ενθάρρυνε το αντιδεσποτικό συναίσθημα στο εσωτερικό.
Το 1786, ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ πείστηκε από τον υπουργό οικονομικών Σαρλ- Αλεξάντρ Καλόν ότι το ζήτημα του κρατικού χρέους δεν μπορούσε πλέον να αγνοηθεί. Ο Καλόν παρουσίασε μια λίστα οικονομικών μεταρρυθμίσεων και συγκάλεσε τη Συνέλευση των Επισήμων του 1787 για να τις επισφραγίσει.
Τα κοινοβούλια ήταν 13 δικαστήρια, υπεύθυνα για την εγγραφή των βασιλικών διαταγμάτων πριν τεθούν σε ισχύ. Αποτελούμενα από αριστοκράτες, τα κοινοβούλια είχαν μακρά διαμάχη με την βασιλική εξουσία, διατηρώντας ακόμα πικρία για την υποταγή τους στον «βασιλιά ήλιο» Λουδοβίκο ΙΔ΄ της Γαλλίας πριν από έναν αιώνα. Διακρίνοντας μια ευκαιρία για την αποκατάσταση μέρους της δύναμής τους, αρνήθηκαν να εγγράψουν τις βασιλικές μεταρρυθμίσεις και συντάχθηκαν με τους Επισήμους στην υποστήριξη μιας Συνέλευσης των Γενικών Τάξεων. Όταν το στέμμα αντέδρασε εξοβελίζοντας τα κοινοβούλια, ξέσπασαν ταραχές σε ολόκληρη τη χώρα. Τα κοινοβούλια ισχυρίζονταν ότι ήταν οι υπερασπιστές του λαού και, ως εκ τούτου, κέρδισαν την υποστήριξη των απλών ανθρώπων. Μια από αυτές εκδηλώθηκε στη Γκρενόμπλ στις 7 Ιουνίου του 1788 και οδήγησε τις τρεις τάξεις του Δελφινάτου (Nτωφινέ) να συγκεντρωθούν χωρίς τη
συγκατάθεση του βασιλιά. Γνωστή και ως η Ημέρα των Κεραμιδιών, θεωρείται από κάποιους ιστορικούς ως η απαρχή της Επανάστασης. Συνειδητοποιώντας ότι έπρεπε να υποχωρήσει, ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ διόρισε το δημοφιλή Ζακ Νεκέρ ως νέο υπουργό οικονομικών και προγραμμάτισε τη διεξαγωγή μιας Συνέλευσης των Γενικών Τάξεων τον Μάιο του 1789.
Η Άνοδος της Τρίτης Τάξης: Φεβρουάριος-Σεπτέμβριος 1789 Σε ολόκληρη τη Γαλλία, 6 εκατομμύρια άνδρες συμμετείχαν στην εκλογική διαδικασία για τη Συνέλευση των Γενικών Τάξεων και συνολικά 25.000
τετράδια παραπόνων (cahiers de doléances) καταγράφηκαν προς συζήτηση. Όταν τελικά άρχισε τις εργασίες της στις 5 Μαΐου η Συνέλευση των Γενικών Τάξεων του 1789 στις Βερσαλλίες, υπήρχαν 578 εκπρόσωποι της Τρίτης Τάξης, 282 της αριστοκρατίας και 303 του κλήρου. Ωστόσο, η διπλάσια
εκπροσώπηση της Τρίτης Τάξης δεν είχε νόημα, καθώς οι ψήφοι μετρούσαν κατά τάξη και όχι κατ’ άτομο. Όντας σίγουρες οι ανώτερες τάξεις ότι θα είχαν κοινή ψήφο, η Τρίτη Τάξη βρισκόταν σε μειονεκτική θέση.
Μια Λαϊκή Μοναρχία: 1789-1791
Όσο η Συνέλευση συνέτασσε αργά το σύνταγμά της, ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ παρέμενε σε στασιμότητα στις Βερσαλλίες. Αρνήθηκε να συναινέσει στα Διατάγματα του Αυγούστου και στη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, απαιτώντας αντιθέτως από τους αντιπροσώπους να λάβουν υπόψιν το δικαίωμά του σε ένα απόλυτο βέτο επί του νέου συντάγματος. Αυτό εξόργισε τους κατοίκους του Παρισιού και, στις 5 Οκτωβρίου 1789, ένα πλήθος 7.000 ανθρώπων, κυρίως γυναίκες της αγοράς, πορεύθηκαν υπό βροχή από το Παρίσι στις Βερσαλλίες, απαιτώντας ψωμί και να αποδεχθεί ο βασιλιάς τις μεταρρυθμίσεις της Συνέλευσης. Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ δεν είχε άλλη επιλογή από το να δεχθεί και αναγκάστηκε να αφήσει την απομόνωση των Βερσαλλιών και συνόδευσε τις γυναίκες πίσω στο Παρίσι, όπου εγκαταστάθηκε στο Παλάτι του Κεραμεικού. Γνωστή ως η Πορεία των Γυναικών ή Ημέρες του Οκτώβρη, αυτή η εξέγερση οδήγησε στο τέλος του Παλαιού
Καθεστώτος και στην έναρξη της βραχύβιας συνταγματικής μοναρχίας.
Η Γέννηση της Δημοκρατίας: 1792-1793
Πολλοί αντιπρόσωποι της Νομοθετικής Συνέλευσης τοποθετήθηκαν σε δύο παρατάξεις: οι πιο συντηρητικοί Φεγιαντίνοι κάθισαν στα δεξιά του προέδρου της Συνέλευσης, ενώ οι πιο ριζοσπαστικοί Ιακωβίνοι κάθισαν στα αριστερά, αναδεικνύοντας το πολιτικό φάσμα δεξιάς/αριστεράς που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα. Αφότου οι μονάρχες της Αυστρίας και της Πρωσίας απείλησαν ότι θα συντρίψουν την Επανάσταση στη Διακήρυξη του Πίλνιτς, μια τρίτη παράταξη διαχωρίστηκε από τους Ιακωβίνους, απαιτώντας τον πόλεμο ως τον μόνο τρόπο για να διατηρηθεί η Επανάσταση. Αυτό το κόμμα υπέρ του πολέμου, μετέπειτα γνωστό ως Γιρονδίνοι, γρήγορα κυριάρχησε στη Νομοθετική Συνέλευση, η οποία ψήφισε την κήρυξη του πολέμου στην Αυστρία στις 20 Απριλίου 1792. Αποτέλεσε την έναρξη των Γαλλικών Επαναστατικών Πολέμων (1792-1802), καθώς τα παλαιά καθεστώτα της Ευρώπης ένιωθαν την απειλή από τους επαναστάτες και εντάχθηκαν σε ένα συνασπισμό εναντίον της Γαλλίας.
Βαγγέλης Β., Β1
