Ο Ανήφορος, Νίκος Καζαντζάκης

Αν και έχουν περάσει 65 χρόνια από τον θάνατο ενός αρκετά πολυσυζητημένου συγγραφέα, ακόμη και σήμερα δεν παύει να μας εκπλήσσει. Αναφέρομαι στο Νίκο Καζαντζάκη και σε ένα έργο του, που εκδόθηκε περίπου 75 χρόνια μετά τη συγγραφή του ονόματι: «Ο Ανήφορος».

Αποτελεί ένα βιβλίο που οι γνώστες του Νίκου Καζαντζάκη θα έλεγαν ότι γράφτηκε το 1946 μετά τον Αλέξη Ζορμπά και πριν τον Καπετάν Μιχάλη, έργα που συνέβαλαν στη διεθνή αναγνώριση του Έλληνα συγγραφέα. «Είναι απίστευτο να κυκλοφορεί σήμερα, το 2022, για πρώτη φορά βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη» ήταν η χαρακτηριστική δήλωση του Κωνσταντίνου Παπαδόπουλου, εκδότη της Διόπτρας. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που χρονικά συμπίπτει με την αναχώρηση του συγγραφέα από την Κρήτη στην οποία δεν ξαναγύρισε ποτέ -μόνο μετά θάνατον-. Η δράση του βιβλίου εκτυλίσσεται μεταξύ Κρήτης κι Αγγλίας μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Τίνα Μανδηλαρά αναφέρει ότι: «οι σκέψεις του συγγραφέα για τη μεταπολεμική Ευρώπη βρίσκουν αναλογίες με τη σημερινή κατάσταση της Γηραιάς Ηπείρου που ταλανίζεται από τον πόλεμο και την κρίση, και η κρίση ταυτότητας είναι παραπάνω από εμφανής». Το χειρόγραφο του Ανήφορου φυλασσόταν στο μουσείο Καζαντζάκη, στην πατρίδα του. Οι φιλόλογοι, οι οποίοι είχαν επιχειρήσει πρώτοι τη μεταγραφή του τονίζουν πως είναι ένα «πρωτοποριακό μυθιστόρημα με έντονο υβριδικό χαρακτήρα, που γράφεται κατά την περίοδο της “εξόδου” του Νίκου Καζαντζάκη στην Ευρώπη ‒που η αναχώρησή του στο εξωτερικό έμελλε να αποτελέσει την αρχή του οριστικού εκπατρισμού του‒, και μάλιστα ταυτίζεται με τα πρώτα χρόνια της ενασχόλησης του Κρητικού λογοτέχνη με το μυθιστόρημα, εντείνοντας τις προσπάθειές του να επιβληθεί ως παγκόσμιος συγγραφέας και προσπαθώντας πεισματικά να διεκδικήσει το Νόμπελ Λογοτεχνίας από τη Σουηδική Ακαδημία»[1]. Το βιβλίο παρέμενε ανέκδοτο είτε διότι θεωρήθηκε πρόδρομος του Καπετάν Μιχάλη είτε θεωρήθηκε αποκηρυγμένο από τον ίδιο τον συγγραφέα. Είναι ένα έργο που όλοι οι άνθρωποι αξίζει να διαβάσουν και σύμφωνα με τον Σπύρο Σμυρνή: «όσο ο αναγνώστης αφήνεται στη συγγραφική μαεστρία του Καζαντζάκη, τόσο βυθίζεται στον ξεκάθαρα αντιπολεμικό ανήφορο, που αποτελεί ένα σπουδαίο βιβλίο, γιατί αποδεικνύει περίτρανα το πολιτιστικό και λογοτεχνικό αντίκτυπο του Καζαντζάκη, τα χρόνια που μεσουρανούσε γράφοντας»[2].

Σοφία Λιάτσου