του Δημήτρη Κάσσιου
Οι Εβραίοι, κατά τις μετακινήσεις τους στην Ελλάδα χωρίστηκαν σε πολλές ομάδες που εγκαταστάθηκαν σε πολλές πόλεις. Η κάθε πόλη είχε δημιουργήσει τη δική της κοινότητα. Στις αρχές του 20ου αιώνα εβραϊκές 
κοινότητες υπάρχουν στη Θεσσαλονίκη, τον Βόλο, τα Γιάννενα.
Ιδιαίτερα αναπτυγμένη ήταν η εβραϊκή κοινότητα στα Ιωάννινα. Η πόλη αριθμούσε περίπου 4.000 κατοίκους και ονομάστηκε το κέντρο του ελληνόφωνου εβραϊκού κόσμου. Το 1889 άρχισε να λειτουργεί ένα εξατάξιο εβραϊκό σχολείο, το οποίο συντηρούσαν Εβραίοι ευεργέτες. Τα παιδία φοιτούσαν στην Καπλάνειο σχολή και στο Ισραηλιτικό Αρρεναγωγείο. Αργότερα, το 1903 ιδρύθηκε και το πρώτο παρθεναγωγείο, στο οποίο τα μαθήματα γινόντουσαν στα ελληνικά. Το σχολείο αυτό εκτιμάται ότι είχε 150 μαθήτριες.
1943, ένας θλιβερός χρόνος γεμάτος βασανιστήρια για τους Εβραίους.
Η συνθηκολόγηση μεταξύ των Γερμανών και Ιταλών και η παραχώρηση των Ιωαννίνων τον Σεπτέμβριο του 1943 στους Ναζί, έμελλε να είναι μοιραία για τους περισσότερους Εβραίους κατοίκους της πόλης. Μετά την πτώση του Μουσολίνι οι Γερμανοί ανέλαβαν δράση για την εξόντωση των Εβραίων και συνέλαβαν περίπου 1850 νέους Εβραίους. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν ο αντιπρόεδρος της συναγωγής Σαμπεθάι Καμπιλή. Την ημέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου του 1943, αναχώρησε τρένο με 97 καμιόνια γεμάτα ανθρώπους για το Άουσβιτς. Πίσω επέστρεψαν μόνο 112 !
Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι Εβραίοι στα Ιωάννινα και γενικότερα στην Ήπειρο είχαν μειωθεί δραματικά. Σώθηκε όμως η συναγωγή Καλ Καντός Γιασάν ή αλλιώς Μέγα Συναγώι, η οποία βρίσκεται μέσα στο Κάστρο της πόλης .
Πηγές:
- Η εβραϊκή κοινότητα των Ιωαννίνων, Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος, Ερευνητικό Κέντρο https://www.jewishmuseum.gr/i-evraiki-koinotita-ton-ioanninon-diadromi-sto-xrono/
- Ισραηλιτική κοινότητα Ιωαννίνων, Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο, https://kis.gr/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=31&Itemid=62
