Του Γιώργου Ξενογιαννάκη
Aπό τον σιδηροδρομικό σταθμό του Ρουφ, στις 2 Απριλίου 1944, το «μακρύτερο τρένο θανάτου στην Ελλάδα» ξεκίνησε από την Αθήνα με προορισμό το Άουσβιτς. Ο συρμός αυτός μετέφερε πάνω από 4.000 Εβραίους και 
Εβραίες που είχαν συλληφθεί με τον ίδιο αιφνιδιαστικό τρόπο στην Αθήνα, στην περιοχή Πάτρας-Αγρινίου, στη Χαλκίδα, στον Βόλο, στη Λάρισα, στα Τρίκαλα, στην Άρτα, στην Πρέβεζα, στα Ιωάννινα, στη Θεσσαλονίκη και στην Καστοριά. Μετά την άφιξη του τρένου στις 11 Απριλίου στο Άουσβιτς περίπου το 80% των εκτοπισμένων θανατώθηκε αμέσως μετά τη πρώτη «διαλογή» στους θαλάμους αερίων.
Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο εβραϊκός πληθυσμός δεν αριθμούσε πάνω από 10.000 ψυχές. Μόνο το 15% επέζησε, ενώ καταστράφηκε το κέντρο της εβραϊκής ζωής στην Ελλάδα, η κοινότητα της Θεσσαλονίκης. Η Ελλάδα είναι σύμφωνα με το Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος η χώρα με το υψηλότερο ποσοστό δολοφονημένων Εβραίων στην Ευρώπη (91%).
Μετά τον πόλεμο, οι 10.000 επιζώντες Εβραίοι της Ελλάδας ήρθαν αντιμέτωποι με πολλά διλήμματα σχετικά με την εγκατάστασή τους. Μέχρι το 1958 ο αριθμός των Εβραίων στην Ελλάδα είχε μειωθεί στους 5.209, καθώς 3.500 Εβραίοι είχαν μεταναστεύσει στο νεοϊδρυθέν κράτος του Ισραήλ, 1.200 στις ΗΠΑ και μερικές χιλιάδες στον Καναδά, Αυστραλία, Νότια Αφρική, Νότια Αμερική, Κονγκό.
Σήμερα, στην Αθήνα και την ευρύτερη περιοχή υπάρχουν περίπου 2.500 Εβραίοι, οι οποίοι ζουν αρμονικά μαζί με τους Αθηναίους πολίτες και αποτελούν τη μεγαλύτερη ισραηλιτική κοινότητα της χώρας.
Η δεύτερη ενεργή εβραϊκή κοινότητα είναι αυτή της Θεσσαλονίκης. Σήμερα, ο πληθυσμός της ανέρχεται γύρω στους εννιακόσιους. Η κοινότητά της είναι πολύ ενεργή και περιλαμβάνει τέσσερις μικρότερες. Επίσης, από το 1979 υπάρχει και εβραϊκό εξατάξιο δημοτικό και νηπιαγωγείο, στο οποίο φοιτούν ογδόντα παιδιά περίπου.
Η τρίτη ενεργή εβραϊκή κοινότητα είναι αυτή της Λάρισας. Είναι η μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα στη
Θεσσαλία και η τρίτη μεγαλύτερη στην Ελλάδα, μετά από αυτές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Είναι μια παραδοσιακή κοινότητα, με αξιόλογη θέση στην τοπική κοινωνία, πολύ δραστήρια, διοργανώνει πολιτιστικές και κοινωνικές εκδηλώσεις και συμμετέχει ενεργά στην οργάνωση εκδηλώσεων με τον Δήμο Λάρισας και την Περιφέρεια Θεσσαλίας, καθώς και σε παγκόσμιες εκδηλώσεις, όπως η «Διεθνής Συμμαχία Μνήμης του Ολοκαυτώματος» .
Η εβραϊκή κοινότητα του Βόλου, η τέταρτη κατά σειρά, είναι ακόμα μία από τις ενεργές εβραϊκές κοινότητες. Μετά την απελευθέρωση της πόλης του Βόλου, τον Οκτώβριο του 1944, το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο και φιλανθρωπικές οργανώσεις από το εξωτερικό συνέβαλαν με κάθε τρόπο στην αναδιοργάνωση της κοινότητας του Βόλου. Σήμερα, η κοινότητα αποτελείται από περίπου εκατό άτομα, τα οποία συνεχίζουν να διατηρούν τα έθιμα και τις παραδόσεις τους.
Στην εβραϊκή κοινότητα της Χαλκίδας ανήκουν σήμερα περίπου 66 μέλη, τα οποία είναι ενεργά κρατώντας τις παραδόσεις και τα έθιμά τους. Οι Εβραίοι, με την άφιξή τους στη Χαλκίδα, περίπου το 586 π.Χ, έμεναν μέσα στο Κάστρο στη βορειοανατολική πλευρά του, κοντά στην Άνω Πύλη, γι’ αυτό και πήρε το όνομα «Πύλη των Ιουδαίων». Μετά την απελευθέρωση το 1945 πολλοί Εβραίοι έφυγαν από τη Χαλκίδα και εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, το Ισραήλ και την Αμερική. Ένας μικρός αριθμός παρέμεινε στην Χαλκίδα.
Πηγές:
- Ισραηλίτικες κοινότητες στην Ελλάδα (Κοινότητες, Κοινότητες Προπολεμικά) , Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο, https://kis.gr/
- Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα, https://www.occupation-memories.org/bildung/Die-Lehreinheiten/Holocaust/index.html
