Ο ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΝΩΣΗ ΟΔΗΓΕΙ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΓΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
της Αδαμαντίας Ζαχαριά και της Μελίνας Ντούμα
«Εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή με την οποίαν λάμπουν τα ελεύθερα έθνη» Ρήγας Φεραίος, Τα Δίκαια του Ανθρώπου
Τον 18ο και 19ο αιώνα εμφανίζεται ένα πνευματικό κίνημα, για να αφυπνίσει τον υπόδουλο ελληνισμό, ο
Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Έντονα επηρεασμένο από τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και τη Γαλλική Επανάσταση, θα προετοιμάσει ιδεολογικά τον απελευθερωτικό αγώνα. Γράφει ο Κολοκοτρώνης στα Απομνημονεύματά του :« Η γαλλική επανάστασις και ο Ναπολέων έκαμαν, κατά την γνώμη μου, ν’ ανοίξουν τα μάτια του κόσμου. Πρωτύτερα τα έθνη δεν εγνωρίζοντο, τους βασιλείς τους ενόμιζον ως θεούς της Γης, και ό,τι και αν έκαμναν, το έλεγαν καλά καμωμένο […].»
Πρώτοι άρχισαν να στρέφονται στην ευρωπαϊκή σκέψη οι Έλληνες της διασποράς, φιλόσοφοι, επιστήμονες, δάσκαλοι, διανοούμενοι. Πολλές γνωστές προσωπικότητες του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, όπως ο Αδαμάντιος Κοραής και ο Ρήγας Βελεστινλής, με το έργο τους έδωσαν τις θεμελιώδεις ιδέες για την έναρξη της Επανάστασης κατά των Οθωμανών.
Ο Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833) ήταν σημαντικός διαφωτιστής για το ελληνικό υπόδουλο έθνος. Προσπάθησε με αλληλογραφίες, αρχικά, και δημοσιεύματα, αργότερα, να στρέψει τα πνεύματα των Ελλήνων, προς τις ιδέες της Γαλλικής επανάστασης και τους μίλησε για τη «Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη». Ενέπνευσε, επίσης, το επαναστατικό πνεύμα στο Άσμα Πολεμιστήριο.
K’ είπατε μεγαλοφώνως,
Είπατε τ’ όλοι συμφώνως,
Aσπαζόμεν’ είς τον άλλον
M’ ενθουσιασμόν μεγάλον:
Έως πότ’ η τυραννία;
ZHTΩ H EΛEYΘEPIA»
Ο Δημήτριος Καταρτζής ή Φωτιάδης (1730-1807) υπέρμαχος της δημοτικής τόνιζε την ανάγκη της καλλιέργειας της γλώσσας και της διδασκαλίας της στο εκπαιδευτικό ελληνικό σύστημα. Συνέταξε κείμενα για τις αρετές της νέας ελληνικής και πρότεινε να μεταφραστούν σημαντικά βιβλία στη δημοτική. Γράφει για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας:
«Σχέδιο ότ’ η Ρωμαίκια γλώσσα, όταν καθώς λαλιέται και γραφετ’, έχει στα λογογραφικά της τη μελωδία, και στα ποιητικά της το ρυθμό, και το πάθος και τη πειθώ στα ρητορικά της ότι τέτοια, είναι σαν την Ελληνική, κατά πάντα καλύτερ’ απ’ όλαις ταις γλώσσαις. Κι οτ’ η καλλιέργειά της, κι η συγγραφή βιβλίων σ’ αυτήνα είναι γενική και ολική αγωγή του έθνους.» Από το έργο του το γλωσσικό του μανιφέστο»
Ο Ρήγας Βελεστινλής ή Ρήγας Φεραίος (1757-1798) είχε ένα πολύπλευρο διαφωτιστικό πρόγραμμα, το οποίο είχε τεράστια απήχηση στον ελληνικό κόσμο. Άρχισε το έργο του από νεαρή ηλικία, επηρεασμένος από άλλες μεγάλες προσωπικότητες, και μετέδωσε τις φιλελεύθερες ιδέες για ανεξάρτητο ελληνικό κράτος. Με τα κυριότερα έργα του τη «Μεγάλη Χάρτα της Ελλάδος» και τον γνωστό «Θούριο», συνέβαλε στην αφύπνιση των Ελλήνων και στην ιδεολογική τους προετοιμασία για την Ελληνική Επανάσταση. Με άλλα έργα του, όπως «Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας», «Τα Δίκαια του ανθρώπου» και το «Σύνταγμα της Ελληνικής Δημοκρατίας» προώθησε τις ιδέες της δημοκρατίας, της ελευθερίας και της ισότητας που χαρακτηρίζουν τα ευνομούμενα κράτη. Ο θρυλικός Θούριος ξεσήκωσε τον υπόδουλο ελληνισμό:
«Ως πότε παλικάρια να ζούμεν στα στενά,
Μονάχοι, σα λιοντάρια, σταις ράχαις στα βουνά;
Σπηλιαίς να κατοικούμεν, να βλέπωμεν κλαδιά,
Να φεύγωμ’ απ’ τον Κόσμον, για την πικρή σκλαβιά.»
Θούριος, Ρήγας Φεραίος
ΠΗΓΕΣ:
- Δημαράς, Κ. Θ. 1985. Νεοελληνικός Διαφωτισμός, εκδ. Ερμής, Αθήνα 1865.
- Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-1871, τομ 2, μέρος Α΄, Διαφωτισμός, Ιστορία της Παιδείας.
- Ρήγας Βελεστινλής «Θούριος», Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, http://www.snhell.gr/anthology/writer.asp?id=3
- Αδαμάντιος Κοραής, Άσμα Πολεμιστήριον, Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού http://www.snhell.gr/anthology/content.asp?id=272&author_id=68
- Ιδεολογική προετοιμασία της Επανάστασης, Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα https://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/education/greek_history/index.html?subpoint=65#2
