Με τον όρο «Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης» εννοούμε τόσο τα παραδοσιακά, όπως το ραδιόφωνο και η τηλεόραση, ή ο έντυπος Τύπος (εφημερίδες, περιοδικά), όσο και τα πιο σύγχρονα, τα μέσα που αποτελούν επιτεύγματα των τελευταίων τεχνολογικών εξελίξεων, όπως τα κινητά τηλέφωνα και το διαδίκτυο. 

Η Βιομηχανική κοινωνία θέτει τις βάσεις ανάπτυξης της μαζικής επικοινωνίας

Η Βιομηχανική κοινωνία (μετά τον 18ο αιώνα), η κοινωνία δηλαδή που καθοδηγείται από την χρήση της τεχνολογίας, ώστε να επιτευχθεί η μαζική παραγωγή σε έναν μεγάλο πληθυσμό με υψηλό καταμερισμό εργασίας, ήταν αρωγός στην ανάπτυξη της μαζικής επικοινωνίας. Πλέον, υπήρχε ένα μαζικό κοινό να απευθυνθεί. Μέχρι πρότινος η επικοινωνία ήταν προφορική, διαπροσωπική επικοινωνία μεταξύ πομπού και δέκτη.

Η ανάγκη για μαζικότερη παραγωγή έργων γραπτού λόγου, βιβλίων, εφημερίδων.

Η ανάγκη να ξεπεραστούν οι απολυταρχικές δομές εξουσίας που έστεκαν εμπόδιο στην ανάδειξη της ανερχόμενης αστικής τάξης, προϋπέθετε την δημιουργία μίας νέας κοινωνίας με τη συμμετοχή μεγάλου αριθμού ατόμων αντί του αρχηγού στη λήψη πολιτικών αποφάσεων. Αυτή η συμμετοχή απαιτούσε την ενημέρωση σχετικά με τα δημόσια ζητήματα. Έτσι, αρχίζει μία μαζικότερη παραγωγή έργων γραπτού λόγου που απευθύνεται ξανά σε άτομα με στοιχειώδη μόρφωση, ώστε να μπορούν να την απορροφήσουν.

Ελληνική κοινωνία, ενημέρωση, τυπογραφία και άλλα μέσα

Το 1811 αρχίζουν να κυκλοφορούν και τα πρώτα ελληνικά περιοδικά. Ο «Ερμής ο Λόγιος» με ιδρυτή τον Άνθιμο Γαζή κυκλοφόρησε από το 1811 έως το 1821. Αργότερα, αναπτύσσονται και πολλά νέα μέσα επικοινωνίας, η τηλεόραση, ο κινηματογράφος, το τηλέφωνο, το ραδιόφωνο, η δισκογραφία που χαρακτήρισαν και σηματοδότησαν μία νέα εποχή.

Το 1960 έρχεται στην Ελλάδα ένα νέο μέσο, η τηλεόραση.

Το δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα δημιουργείται μία παγκόσμια πληροφοριακή τάξη. Κρατικά και ιδιωτικά κανάλια και λήψεις ξένων καναλιών κατακλύζουν τις ζωές των ανθρώπων. Μέχρι και σήμερα η τηλεόραση έχει διαδραματίσει διάφορους ρόλους, όπως ενημέρωση, ψυχαγωγία, διασκέδαση, διαφήμιση-εμπόριο, πρότυπα συμπεριφοράς και τρόπος ζωής, ιδεολογικές επιρροές.

Η παραπληροφόρηση των ΜΜΕ

 Είναι κοινά παραδεκτό απ’ όλους πως το φαινόμενο της παραπληροφόρησης μαστίζει κυριολεκτικά την εποχή μας.Τα ΜΜΕ στο σύγχρονο κόσμο αποτελούν μέρος της τεχνολογίας. Το περιεχόμενο των ειδήσεων  προβάλλει τον τρόπο ζωής και τις αξίες των ισχυρών ομάδων. Έτσι η κάθε εξουσία είτε πρόκειται για την κρατική, είτε για οποιαδήποτε άλλη ομάδα ιδιωτικών συμφερόντων με την υπερβολική δύναμη που ασκούν στα ΜΜΕ κατευθύνουν τη σκέψη και τη στάση των ανθρώπων με βάση την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους.

Τα ΜΜΕ αρχικά επιχειρούν την καθήλωση των πολιτών. Η φτηνή συναισθηματολογία παθητικοποιεί τον δέκτη, ενώ ο εθισμός που δημιουργείται από την επανάληψη των ίδιων μηνυμάτων κάνει το δέκτη μαγεμένο δέσμιο της πληροφόρησης.

Έτσι ο άνθρωπος αρκείται στην ευκολία και αρνείται να αναζητήσει εναλλακτικές πηγές με αποτέλεσμα να γίνει ένα άτομο χωρίς γνώμη, αξίες και ιδεολογικό προσανατολισμό.

 Τα παιδιά και οι έφηβοι, πέραν του πραγματικού κόσμου, ζουν και σε ένα νέο, μαζικό και πολύπλοκο εικονικό κόσμο. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης διαδραματίζουν πρωταρχικό ρόλο στη διαμόρφωση αξιών, στάσεων, συμπεριφορών, πεποιθήσεων, αντιλήψεων μικρών και μεγάλων, ανηλίκων και ενηλίκων.

Τα ΜΜΕ, η τέταρτη – ή η υπέρτατη – εξουσία, προωθούν τις αξίες ενός «βιομηχανοκεντρικού» πολιτισμού, που έχει ως στόχο του το κέρδος, θέτοντας στο περιθώριο, καταδικάζοντας στην αφάνεια, τις αντίστοιχες αξίες ενός «ανθρωποκεντρικού» πολιτισμού.

Ιδανικά πρότυπα

Στη σημερινή κοινωνία, ολοένα και περισσότερα άτομα υποστηρίζουν ότι αισθάνονται δυσαρέσκεια από την εικόνα του σώματός τους. Ο ρόλος που διαδραματίζουν τα ΜΜΕ συμβάλλει στην υιοθέτηση αρνητικής στάσης απέναντι στην εικόνα αυτή. Συγκεκριμένα, τα ΜΜΕ προβάλλουν αναλογίες ενός πολύ αδύνατου σώματος για το γυναικείο πληθυσμό. Πολλές φορές, οι αναλογίες αυτές δεν είναι ρεαλιστικές και εξιδανικεύουν ένα λιποβαρές σώμα. Από την άλλη, η ιδανική εικόνα σώματος που προβάλλεται για τον αντρικό πληθυσμό χαρακτηρίζεται ως μυώδης και γυμνασμένη.

Η επίδραση των ΜΜΕ

Τα πρότυπα ομορφιάς που προβάλλονται από τα ΜΜΕ δίνουν μεγάλη προσοχή στην εικόνα σώματος. Επιλέγονται άτομα τα οποία διαθέτουν τις «ιδανικές» διαστάσεις, συνεπώς  κατευθύνουν τον πληθυσμό προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση. Καθώς οι αξίες της σημερινής κοινωνίας ορίζονται από το φαίνεσθαι, η επίδραση των ΜΜΕ είναι τεράστια. Από τη μία, τα ΜΜΕ προβάλλουν το ιδανικό σώμα, από την άλλη λανσάρουν ανθυγιεινά προϊόντα, στέλνοντας διπλά μηνύματα στο τηλεοπτικό κοινό.

Δημογραφικά στοιχεία

Η δυσαρέσκεια από την εικόνα σώματος ισούται ουσιαστικά με την απόκλιση του ρεαλιστικού σώματος από το ιδανικό σώμα. Όσο μεγαλύτερη είναι η απόκλιση, τόσο περισσότερο το άτομο είναι δυσαρεστημένο από την εικόνα σώματος. Αναλογικά, ο γυναικείος πληθυσμός είναι περισσότερο επιρρεπής στα πρότυπα που προβάλλονται από τα ΜΜΕ συγκριτικά με τον αντίστοιχο αντρικό. Ακόμα, παρατηρείται διαφορά και μεταξύ των ηλικιακών ομάδων. Τα ΜΜΕ ασκούν μεγαλύτερη επίδραση στις πιο μικρές ηλικίες. Συγκεκριμένα, η επίδραση δείχνει να ξεκινάει στην προεφηβεία και να επεκτείνεται ως και τη νεανική ηλικία. Σε μεγαλύτερη ηλικία, περίπου από τα 40 έτη και  μετά, η επίδραση των ΜΜΕ αρχίζει να φθίνει. Ακόμα, παρατηρούνται διαφορές ανάλογα με το πολιτισμικό πλαίσιο, όπου στις δυτικές κοινωνίες δίνεται μεγαλύτερη σημασία στο ιδεώδες πρότυπο συγκριτικά με μη δυτικές χώρες.

Ψυχολογικές επιπτώσεις

Η εικόνα σώματος μπορεί να επηρεάσει και άλλους τομείς της ζωής, θετικά ή αρνητικά. Αυτό εξαρτάται από την ικανοποίηση που νιώθει κάποιος από το σώμα του ή την αποδοχή αυτού. Για παράδειγμα, αν κάποιος δεν αισθάνεται ικανοποίηση με το σώμα του, αυτό μπορεί να του δημιουργεί άγχος, ανασφάλεια και χαμηλή αυτοπεποίθηση. Η δυσαρέσκεια αυτή μπορεί να παρεμποδίσει το άτομο στην αναζήτηση ερωτικού συντρόφου, καθώς θεωρεί τον εαυτό του μη ελκυστικό. Ακόμα, μπορεί να επηρεάσει τον ακαδημαϊκό ή επαγγελματικό τομέα. Πολλά άτομα αποφεύγουν να διεκδικήσουν θέσεις εργασίας, όπου υπάρχει έκθεση στο κοινό, καθώς θεωρούν ότι θα απορριφθούν.

Διατροφικές διαταραχές

Η δυσαρέσκεια από την εικόνα σώματος έχει βρεθεί να συσχετίζεται με διατροφικές διαταραχές, όπως ψυχογενής ανορεξία ή βουλιμία. Δεν προκαλεί εντύπωση, δεδομένου ότι και στις δύο περιπτώσεις η δυσαρέσκεια από την εικόνα σώματος αποτελεί κριτήριο του DSM. Προγράμματα ψυχοεκπαίδευσης προσπαθούν να ευαισθητοποιήσουν τον πληθυσμό σχετικά με την εικόνα σώματος. Υπάρχουν δομημένα προγράμματα, που απευθύνονται σε γονείς και εκπαιδευτικούς. Σκοπός των προγραμμάτων αυτών είναι να διδάξουν στα παιδιά ότι η εικόνα σώματος ξεκινάει από την αγάπη, την αποδοχή και τη φροντίδα αυτού.

Πηγές:

•   https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/texnologia/diadiktyaki-eksartisi/3288-efivoi-kai-mesa-mazikis-enimerosis-i-epidrasi-tou-diadiktyou-kai-o-rolos-ton-goneon-vasiliki-pappa.html
•   http://lyk-kampan.kil.sch.gr/Efimerida_2.htm΄
•  https://yourearticles.com/koinwniologia/to-atomo-i-koinwnia-kai-pws-ta-mme-ephreazoun-ti-zwi-mas/
• https://www.maxmag.gr/psychologia/eikona-somatos-kai-i-epidrasi-ton-mme/

 

 Δέσποινα Παπαηλιού – Θοδωρής Μποτίνης, Γ1