Πώς είναι να είσαι ψυχολόγος στην Ελλάδα του 2025; Πού μπορείς να εργαστείς; Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζεις; Αυτές τις ερωτήσεις και πολλές άλλες, για την επιστήμη της ψυχολογίας, για τον έφηβο και για κοινωνικά ζητήματα, μου απάντησε ο ψυχολόγος του σχολείου μας, ο κ. Τσαγκαράκης.
- Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την ψυχολογία;
Εμένα οι πρώτες μου σπουδές ήταν από το τμήμα φυσικής, οπότε ήμουν θετική κατεύθυνση. Όταν άρχισα να δουλεύω ως φυσικός, θέλησα να φύγω λίγο από το περιβάλλον και να κάνω μια δουλειά, μια εργασία που να εξυπηρετεί τον ίδιο τον άνθρωπο. Παράλληλα, είχα τα δικά μου αναγνώσματα, κυρίως Φρόυντ και ψυχανάλυση, οπότε έδωσα και μπήκα στο τμήμα ψυχολογίας. Έτσι, έκανα έναν κύκλο, μετάβαση από το περιβάλλον στον άνθρωπο.
- Πού μπορεί να εργαστεί ένας ψυχολόγος στην Ελλάδα;
Ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του υπάρχουν πολλοί κλάδοι. Πάντα παίζει ρόλο η ειδίκευση που θα λάβεις. Για παράδειγμα, αν κάνεις μεταπτυχιακό στο τμήμα ανθρωπίνου δυναμικού θα εργαστείς εκεί, δηλαδή σε εταιρείες. Αν κάνεις μεταπτυχιακό στην κλινική ψυχολογία, θα δουλέψεις ως κλινικός ψυχολόγος σε νοσοκομεία, γραφεία, σε κέντρα ψυχικής υγείας. Αν, π.χ., σου αρέσει η έρευνα, μπορείς να ασχοληθείς με αυτή σε ακαδημαϊκό πλαίσιο. Σε σχολεία, όπως εδώ κτλ. Οπότε εξαρτάται από την ειδίκευση, το μεταπτυχιακό που θα κάνεις. Υπάρχει, πάντως, μεγάλο φάσμα επιλογών.
- Μπορεί κάποιος να αξιοποιήσει διαφορετικά ένα πτυχίο ψυχολογίας;
Είναι μια επιστήμη η ψυχολογία που, όπως καταλαβαίνεις, έχει εφαρμογές σε πολλαπλά πλαίσια, από την καθημερινότητά σου μέχρι και τη δουλειά που κάνεις. Οπότε, σίγουρα αυτή η γνώση δεν πάει χαμένη. Με “τον α” ή β” τρόπο” θα την αξιοποιήσεις, είτε άμεσα είτε έμμεσα. Για παράδειγμα, αν εγώ αντίστροφα ήμουν ψυχολόγος και σπούδαζα μετά φυσική και γινόμουν καθηγητής, πχ., σε σχολείο, σίγουρα αυτά που θα είχα πάρει από την ψυχολογία θα τα εφάρμοζα στην τάξη.
- Ποιες είναι οι δυσκολίες της δουλειάς σας;
Μια μεγάλη δυσκολία που αντιμετωπίζουμε είναι να μην εμπλακούμε πολύ με αυτά που ακούμε από τον εκάστοτε θεραπευόμενο-πελάτη ή παιδί, όπως τώρα εδώ. Μπορεί να ακουστούν πράγματα που να σε κινήσουν ψυχικά και συναισθηματικά. Οπότε, μια δυσκολία είναι αυτή, να μην επηρεαστείς και να μείνεις αφοσιωμένος σε αυτόν τον σκοπό που έχεις να επιτελέσεις. Επίσης, πρέπει να ξέρεις πού μπορείς να βοηθήσεις, έτσι ώστε εκεί που δεν μπορείς, να κάνεις μια παραπομπή σε κάποιον άλλον ειδικό. Μια άλλη δυσκολία είναι να αποφεύγεις τους περισπασμούς, οι οποίοι σε ένα πλαίσιο όπως το σχολείο είναι αρκετοί και επηρεάζουν την εξέλιξη της συνεδρίας. Τέλος, είναι ένα μοναχικό επάγγελμα, δηλαδή, δεν έχεις συνεργάτες παράλληλα να σου δίνουν μια άποψη. Είσαι εσύ κι ο θεραπευόμενος, οπότε πρέπει να έχεις μια καλή κριτική ικανότητα, να αντιλαμβάνεσαι τα δυναμικά που αναπτύσσονται σε μια συνάντηση και να μπορείς να ανταπεξέλθεις.
- Αναφέρατε το να μην επηρεάζεστε. Πώς το καταφέρνετε;
Δεν είναι εύκολο, ειδικά σε περιπτώσεις που ακουμπούν κι εσένα κάπως. Αυτό με την εμπειρία δουλεύεται, δεν υπάρχει χρυσός κανόνας για να το αποφύγεις. Με τα χρόνια συνειδητοποιείς ότι ναι μεν είναι κάτι που υπάρχει μέσα σου, αλλά αυτή την στιγμή δεν είσαι εσύ ο πελάτης, αλλά αυτός που βρίσκεται απέναντί σου, οπότε ας εστιάσουμε εκεί. Στην αρχή, εννοείται, κάθε νέος ψυχολόγος πάει σπίτι του και σκέφτεται περιστατικά, αλλά με την πάροδο του χρόνου το δουλεύεις.
- Αντίθετα, ποια είναι τα θετικά;
Θετικό είναι να βλέπεις τον άνθρωπο απέναντί σου να νιώθει καλύτερα, να φεύγει με ένα χαμόγελο από την συνάντηση. Θετικό είναι να λαμβάνεις την υποστήριξη από τον κόσμο που έχεις συναντήσει, να σου λέει τα νέα του. Αυτό νομίζω φτάνει, το να βλέπεις ανταπόκριση στη δουλειά σου.
- Πόσο εύκολα μπορεί να αλλάξει η συμπεριφορά-ψυχολογία ενός ατόμου στην εφηβεία;
Η εφηβεία εξ ορισμού κι από μόνη της είναι ένα μεταβατικό στάδιο, διότι το άτομο περνάει από την παιδική ηλικία, το δημοτικό, στην ενηλικίωση. Οπότε, η εφηβεία είναι αυτό το ενδιάμεσο στάδιο, όπου ο άνθρωπος ανακαλύπτει τον εαυτό του, διαμορφώνει μια προσωπικότητα, έναν χαρακτήρα και κάπως φεύγει από την οικογένεια και φτιάχνει τον δικό του εαυτό.
- Είναι σημαντικός ο ρόλος ενός ψυχολόγου σε έναν έφηβο;
Δεν είναι απαραίτητος! Αλλά πολλές φορές μπορεί κάποιος έφηβος να νιώσει ότι χρειάζεται να μιλήσει για κάτι, να εκφράσει κάποια πράγματα που δυσκολεύεται να τα εκφράσει σε άλλα πλαίσια, πχ. στην οικογένεια. Τότε, θεωρώ απαραίτητο τον ρόλο ενός ψυχολόγου, αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις· όχι καθολικά, όχι προς όλο τον πληθυσμό.
- Ποιοι είναι οι κυριότεροι παράγοντες που αλλάζουν τον έφηβο;
Στην εφηβεία το “άλφα και το ωμέγα” είναι η παρέα. Τι παρέες κάνεις, τι σχέσεις έχεις, αυτή είναι η βασική πηγή διαμόρφωσης του εφήβου. Για αυτό και διαφέρει από την παιδική ηλικία, οπού εκεί το “άλφα και το ωμέγα” είναι οι γονείς. Στην εφηβεία φεύγουμε λίγο από τους γονείς και πάμε περισσότερο στον κοινωνικό περίγυρο. Φυσικά, παραμένουν οι γονείς ένα σημαντικό σημείο αναφοράς για τον έφηβο, αλλά σιγά σιγά καταλαμβάνει μεγαλύτερο χώρο μέσα του το «σχετίζεσθαι». Αυτό είναι και το φυσιολογικό και το επιθυμητό.
- Πιστεύετε πως έχει επικρατήσει στην κοινωνία η ιδέα πως για να κάνεις ψυχοθεραπεία έχεις απαραίτητα κάποιο σοβαρό πρόβλημα;
Στο παρελθόν υπήρχε αυτό που λες, λέγεται στίγμα, και ήταν έντονο. Αλλά, νομίζω, πλέον αρχίζει και σπάει αυτό. Ειδικά η νέα γενιά, η δική σου γενιά, το έχει αποδεχτεί ως φυσιολογική προέκταση των αναγκών ενός ανθρώπου. Οπότε, η νέα γενιά έχει καταφέρει και είναι πολύ σημαντικό που το έχει καταφέρει αυτό, να σπάσει αυτό το στίγμα, σε μεγάλο βαθμό. Δεν σου λέω σε απόλυτο βαθμό, αλλά είμαστε νομίζω σε καλό δρόμο.
- Γιατί οι άνθρωποι ακόμα φοβόμαστε το διαφορετικό;
Μία πρώτη σκέψη που κάνω είναι ότι φοβόμαστε μήπως αυτό το διαφορετικό μας διαφθείρει. Έχουμε έναν χαρακτήρα, τον έχουμε δομήσει κι όταν βλέπουμε κάτι άλλο, ξένο φοβόμαστε μήπως μας αλλάξει. Κι αυτό το διαφορετικό από μόνο του μπορεί να προκαλέσει κάποια ερωτήματα, κάποιο άγχος. Επίσης, όταν βλέπεις διαφορετικό κόσμο, ξένο, αυτός ο κόσμος γίνεται και πιο απρόβλεπτος, οπότε νιώθεις ότι χάνεις και τον έλεγχο. Όταν είσαι σε μια κοινωνία που όλοι κάνουν το ίδιο, θεωρείς ότι έχεις τον έλεγχο και ότι τίποτα δεν μπορεί να συμβεί. Όταν, όμως, αυτή η κοινωνία ενδοβάλλεται από διαφορετικά στοιχεία, τότε γίνεται απρόβλεπτη, άρα και αγχωτική. Εννοείται αυτό το διαφορετικό μπορεί να σε οδηγήσει σε έναν καλύτερο εαυτό και σε μια καλύτερη κοινωνία παράλληλα. Δεν το κατακρίνουμε το διαφορετικό, αλλά είναι και φυσιολογικό να μας “ξενίζει λίγο στο μάτι”.
- Η ψυχολογία είναι και μία επιστήμη που ενδιαφέρει και πολλά νέα παιδιά. Ποιος θα μπορούσε να είναι ο σημαντικότερος λόγος;
Νομίζω ο βασικός λόγος είναι ότι ακουμπάει όλο τον κόσμο. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει σκεφτεί για τα συναισθήματά του, τον τρόπο που σκέφτεται, και η ψυχολογία ακουμπάει σε αυτά. Οπότε λίγο πολύ όλοι έχουμε επαφή με την ψυχολογία σε ερασιτεχνικό επίπεδο, άρα ίσως μπορούμε να κινητοποιηθούμε πιο εύκολα στο να το σπουδάσουμε κι όλας.
- Άρα μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα επάγγελμα που έχει μέλλον;
Ναι! Θεωρώ πως η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να παίξει τον ρόλο ενός ψυχολόγου, γιατί λείπει το συναίσθημα και η συναισθηματική επαφή που έχουν δύο άτομα μεταξύ τους. Οπότε θεωρώ ότι το επάγγελμα του ψυχολόγου έχει και θα έχει μέλλον, γιατί η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ανθρώπινη επαφή και επικοινωνία.
Ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας.
