Ο Φεβρουάριος παράγεται από το λατινικό ρήμα februο, που σημαίνει καθαίρω, αγνίζω, αποβάλλω τα καθάρματα.
Ο Φεβρουάριος προστέθηκε στο Ρωμαϊκό έτος σαν ο τελευταίος μήνας από τον Πομπίλιο Νουμά. Είναι μήνας διαβατήριος και αποκαθαρκτικός. Το 153 π.Χ μεταφέρθηκε στη θέση που έχει σήμερα (δεύτερος μήνας του έτους), και σε αυτή τη θέση διατηρήθηκε και στο Γρηγοριανό ημερολόγιο. Στη διάρκειά του οι Ρωμαίοι διοργάνωναν τελετές καθαρμών και εξαγνισμών. Ο μήνας λοιπόν που περιλάμβανε τους καθαρμούς ονομάστηκε Februarious mensis και μετά από παράλειψη του mensis (μήνας) έμεινε η λέξη Φεβρουάριος.Ο μήνας Φεβρουάριος ήταν αφιερωμένος λοιπόν από τους Ρωμαίους στον εξαγνισμό και επιπρόσθετα, επειδή ήταν πολύ βροχερός τον είχαν αφιερώσει στον Ποσειδώνα.Ο Φεβρουάριος αντιστοιχούσε προς τον αττικό μήνα Ανθεστηριώνα.
Με την καθιέρωση του Ιουλιανού ημερολόγιου (46 π.χ.) περιορίστηκαν οι μέρες του μήνα αυτού από 30 που ήταν ως τότε σε 29, και την εποχή του αυτοκράτορα Αυγούστου του αφαιρέθηκε μια ακόμη ημέρα, που προστέθηκε στον μήνα Αύγουστο προς τιμήν του Αυτοκράτορα.|
Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει…
Πρώτη μέρα του Φλεβάρη και η λαϊκή παράδοση έχει πολλά να πει για τον κουτσοφλέβαρο, τον τελευταίο μήνα του χειμώνα, τον προάγγελο της άνοιξης.
Οι αρχαίοι Ρωμαίοι είχαν ως Πρωτοχρονιά την 1η Μαρτίου, συνεπώς ο Φεβρουάριος ήταν ο τελευταίος μήνας του χρόνου, γι” αυτό «έκλειναν οι λογαριασμοί» με το παλιό, γινόταν το ξεκαθάρισμα για να μπει το καινούργιο. Στην Ελλάδα ο λαός συγχέει τον Φλεβάρη με τις φλέβες: τις φλέβες των ποταμών που γεμίζουν νερό ή τις φλέβες των δέντρων που φουσκώνουν. Καμία σχέση… Στην ορεινή Ελλάδα έφεραν στα μέτρα τους το όνομα παρομοιάζοντάς το με τη βαρυχειμωνιά και τους θανάτους που προκαλεί: «Ο Φλεβάρης φλέβες ανοίγει και πόρτες σφαλνά». Το ρήμα φλεβαρίζω, σημαίνει πως έρχεται ο Φλεβάρης, το τέλος του χειμώνα, η αρχή της άνοιξης. Ακόμη το φλεβίζω, σημαίνει: κάνω δυνατό κρύο, δίνοντας έτσι και δεύτερη έννοια στη λέξη φλεβίζω: δυναμώνω.
Οι 28 μέρες του Φλεβάρη
Επιστημονικά το γεγονός ότι ο μήνας Φεβρουάριος έχει 28 ημέρες και στα δίσεκτα έτη έχει 29 ημέρες, έχει να κάνει με την ταχύτητα περιστροφή της Γης. Κατά την Ιουρασική περίοδο (την εποχή των δεινοσαύρων, πριν από 145 εκατ. χρόνια), η Γη έκανε μια πλήρη περιστροφή σε σχέση με το άξονά της σε 22 ώρες αντί σε 24 που είναι σήμερα. Το ότι με την πάροδο των χιλιετηρίδων φτάσαμε στο γεγονός του 24ώρου οφείλεται στις παλιρροϊκές δυνάμεις που ασκούνται στους ωκεανούς από την Σελήνη και τον Ήλιο κατά πρώτο λόγο και τους υπόλοιπους πλανήτες κατά δεύτερο λόγο. Η παλίρροια των ωκεανών λειτουργεί σαν σφυρί. Με την περιστροφή της Γης, οι φουσκωμένοι ωκεανοί λόγω των παλιρροϊκών δυνάμεων συγκρούονται συνεχώς με την ξηρά (για την ακρίβεια με τα στέρεα τμήματα του φλοιού της γης) και αυτό σιγά σιγά φρενάρει λίγο λίγο την περιστροφή της Γης. Ο χρόνος (εννοούμε την αίσθηση του έτους όπως την εννοούμε ημερολογιακά στη Γη) δεν είναι ακριβώς 365 ημέρες, όπως έχει επικρατήσει. Για την ακρίβεια το ημερολογιακό έτος είναι 365 ημέρες και 6 ώρες. Αυτές τις πλεονάζουσες 6 ώρες αθροίζονται κάθε 4 χρόνια και μετατρέπονται σε μια ολόκληρη ημέρα στο τέλος του μήνα Φεβρουαρίου, κάνοντας το συγκεκριμένο έτος δίσεκτο. Με τον τρόπο αυτό, επιτυγχάνεται μια σταθερή αίσθηση της ροής του χρόνου με τις 4 εποχές του έτους να συμπίπτουν και ημερολογιακά μεταξύ τους.
Ο Φεβρουάριος είναι επίσης και προπομπός της άνοιξης και μαζί με την οργιάζουσα φύση έρχονται και οι οργιαστικές τελετουργίες της Αποκριάς. Η Αποκριά ή το Τριώδιο ανοίγει την Κυριακή 21 Φεβρουαρίου.Κύριο χαρακτηριστικό των εορτών αυτών είναι η μεταμφίεση (μασκαράδες, καρναβάλια), το γλέντι, οι βωμολοχίες και τα σκώμματα, που σκοπό έχουν να ξυπνήσουν τις δυνάμεις της γονιμότητας. Αρχίζουν με το Τριώδιο, κορυφώνονται τις Αποκριές (την Κυριακή της Κρεοφάγου και, κυρίως, της Τυρινής) και τερματίζονται την Καθαρή Δευτέρα, με έξοδο στο ύπαιθρο, με φαγοπότι και “σαρακοστιανά” (λαγάνες, δηλαδή άζυμα, παστά ψάρια, ταραμά, τουρσιά, φρέσκα κρεμμυδάκια και σκόρδα), με χορούς και χαρταετούς.
Οι γιορτές του Φεβρουαρίου
Τα «Συμόγιορτα», είναι το τριήμερο αφιερωμένο σε τρεις αγίους: τον Αϊ-Τρύφωνα την 1η Φεβρουαρίου (οι γεωργοί κλαδεύουν), την Υπαπαντή στις 2 και του Αϊ-Συμιού (Αγίου Συμεών) στις 3 του μήνα. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο καιρός την ημέρα της Υπαπαντής μπορεί να βοηθήσει στην «πρόβλεψη» των μεταβολών του καιρού που θα ακολουθήσει: «Καλοκαιρία της Παπαντής, μαρτιάτικος χειμώνας» και «Ό,τι καιρό κάμει τση Παπαντής, θα τον κάμει σαράντα μέρες». Τον Φεβρουάριο γιορτάζει επίσης και ο Άγιος Χαράλαμπος (στις 10 του μήνα), ο οποίος θεωρείται ότι προστατεύει από την πανώλη και τους λοιμούς , ενώ στις 19 γιορτάζει η Αγία Φιλοθέη η Αθηναία, ανήμερα του μαρτυρικού της θανάτου το 1589. Α, και να μην ξεχάσουμε την… εισαγόμενη γιορτή των ερωτευμένων, τον Άγιο Βαλεντίνο στις 14 του Φλεβάρη. Καλό μήνα λοιπόν και η άνοιξη καλπάζει..
Παροιμίες
- Χιόνια του Φλεβαριού, χρυσάφι του καλοκαιριού.
- Γενάρη γέννα το παιδί, Φλεβάρη, φλέβισέ το.
- Ο Φλεβάρης με νερό, κουτσός μπαίνει στο χορό.
- Καλοκαιριά της Παπαντής, Μαρτιάτικος χειμώνας.
- Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει.
- Ο Φλεβάρης με νερό, κουτσός μπαίνει στο χορό.
- Ο Φλεβάρης κι αν χιονίσει, πάλι άνοιξη θ” άνθίσει.
- Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, πάλι άνοιξη θ” ανθίσει.
- Μα αν κάμει και πεισμώσει, μες τα χιόνια θα μας χώσει.
- Παπαντή καλοβρεμμένη, ή κοφίνα γεμισμένη.
- Φλεβάρης ,κουτσοφλέβαρος, έρχεται κούτσα κούτσα, όλο νερά και λούτσα.
- Ο μήνας Φλεβάρης ή τις φλέβες (του νερού) ανοίγει ή τις φλέβες κλείνει.
- Του Φλεβάρη είπαν να βρέξει και λησμόνησε να πάψει.
- Στις δέκα εφτά του Φλεβάρη θα ζεσταθεί το νύχι του βοδιού.
- Το Φλεβάρη μη φυτέψεις, ούτε να στεφανωθείς,
- Τρίτη μέρα μη δουλέψεις, Σάββατο μη στολιστείς.
- Ο Φλεβάρης φλέβες ανοίγει και πόρτες σφαλάει.
- Η Παπαντή διώχνει τις γιορτές με τ” αντί.
- Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει καλοκαίρι θα μυρίσειμ” αν τις φλέβες του ανοίξει ξεροπήγαδα γιομίζει.
- Στις δεκαπέντ” από Φλεβάρη βαρεί το άλογο ποδάρι.
Αραβαντινού Αντζουλέτα (ΠΕ02), Μiddle Mountain College News, 23-01-2023
