Του Δημήτρη Χροναίου
Η παρούσα συνέντευξη δόθηκε από τη γιαγιά μου και έχει σκοπό να δείξει πώς ήταν η ζωή τη δεκαετία του ΄50-΄60, μέσα από τα δικά της παιδικά μάτια. Παρακάτω μας διηγείται πώς ήταν η παιδική-εφηβική ηλικία της μικρής Κατερίνας σε ένα ορεινό χωριό της Καλαμπάκας τον Κλεινό (Κλεινοβό). Μας αφηγείται συγκεκριμένα τα χρόνια της στο δημοτικό και τη μετέπειτα ζωή της μέχρι την ενηλικίωσή της.
Αρχικά ήθελα να σε ρωτήσω ποια ήταν η περίοδος των σχολικών σου χρόνων, δηλαδή η χρονική περίοδος που πήγαινες σχολείο;
Η χρονική περίοδος που πήγαινα σχολείο ήταν απ’ το ΄58 μέχρι το ΄64 που τελείωσα το δημοτικό.
Πώς ήταν η ζωή σε αυτά τα χρόνια; Δηλαδή, ένας μέσος άνθρωπος, με παιδιά ή χωρίς, τι έκανε στη μέρα του;
Οι μεγάλοι άνθρωποι είχαν πολλές ασχολίες, γιατί ήταν ορεινό το χωριό και ζούσανε απ’ την κτηνοτροφία και την γεωργία και πάντα είχαν δουλειές και στα κτήματα και είχαν ζώα το χειμώνα. Πάντα δούλευαν οι μεγάλοι άνθρωποι. Εμείς τα παιδιά, κι εμείς δύσκολα περνάγαμε, είχε κακές καιρικές συνθήκες, ήταν ορεινό το χωριό και είχε πολύ χιόνι. Βέβαια μας άρεσε αυτή η κατάσταση, γιατί ήμασταν παιδιά.
Πώς ήταν οι γονείς τότε και ποια η σχέση γονιών και παιδιών;
Δεν ξέρω για τους άλλους, εμένα οι δικοί μου οι γονείς ήταν καλοί. Δε μαλώνανε, μας προσέχανε, μας φροντίζανε, θέλανε να μάθουμε γράμματα. Οι γονείς μου ήταν πάρα πολύ καλοί άνθρωποι. Και πολύ εργατικοί!
Πώς ήταν οι δάσκαλοι, πώς ήταν τα παιδιά και ποια ήταν η σχέση τους;
Όλοι οι δάσκαλοι δεν ήταν το ίδιο. Υπήρχαν και οι δάσκαλοι που ήταν πιο κοντά με εμάς, που είχαμε πιο πολύ θάρρος και υπήρχαν και πάρα πολύ αυστηροί. Μερικοί που δεν τόλμαγες να πεις τίποτα. Βέβαια, εμείς τα παιδιά τότε σεβόμασταν τους δασκάλους και δεν τολμούσαμε να πούμε για τους δασκάλους τίποτα. Ό,τι λέγανε οι δάσκαλοι ήταν για εμάς Ευαγγέλιο. Δεν κάναμε παρατηρήσεις στον δάσκαλο ποτέ και για τίποτα. Αλλά ήταν και αυτοί μερικές φορές και άδικοι προς τα παιδιά. Μας έδερναν και μερικές φορές άδικα. Όχι μόνο για το μάθημα, αλλά και γιατί παίζαμε. Δε μας σέβονταν τόσο πολύ οι δάσκαλοι εμάς τότε σαν παιδιά, μας είχανε λίγο παραμελημένους. Όμως, μας μαθαίνανε γράμματα. Τα παιδιά μεταξύ μας εμείς παίζαμε. Ούτε «bullying» κάναμε. Μπορεί να τσακωνόμασταν λίγο, αλλά στο πλαίσιο της παιδικής ηλικίας. Ούτε κοροϊδεύαμε τα παιδιά. Σπάνια κοροϊδευόμασταν πολύ. Ήμασταν ομαδικοί, διαβάζαμε μαζί. Αν δεν είχαμε βιβλία δικά μας, ανταλλάσσαμε βιβλία. Άλλος είχε γεωγραφία, άλλος είχε ιστορία. Ανταλλάσσαμε τα βιβλία, γιατί τότε τα βιβλία τα αγοράζαμε. Και δεν είχαμε και όλοι βιβλία. Είχαμε μια καλή συνεργασία με τα παιδιά. Περάσαμε πάρα πολύ ωραία παιδικά χρόνια, γιατί παίζαμε πάρα πολύ εμείς, και στο σχολείο και μετά το σχολείο και γιατί ήμασταν σε χωριό και μπορούσαμε να πάμε να παίξουμε όπου θέλουμε.
Πώς ήταν η πρώτη μέρα σου στο Δημοτικό;
Όταν πρωτοπήγα στο σχολείο το θυμάμαι πάρα πολύ καλά και ήμουν πολύ τυχερή, γιατί είχα μία πάρα πολύ καλή δασκάλα στην πρώτη Δημοτικού που δε μας μάλωνε, μας μάθαινε, ήταν γλυκός ο άνθρωπος και δεν είχα κακή εμπειρία.
Ποιοι ήταν οι δάσκαλοί σου από την πρώτη Δημοτικού μέχρι την τετάρτη;
Στην πρώτη Δημοτικού είχα αυτήν την πολύ καλή κυρία, ήταν πάρα πολύ όμορφα και είχα πολύ καλές αναμνήσεις και μας μάθαινε πράγματα και ήταν γλυκός άνθρωπος. Στην τρίτη και την τετάρτη μετά ο δάσκαλος… Δεν θυμάμαι αν έμαθα, έμαθα κι εκεί γράμματα, μας διάβαζε, γιατί τον φοβόμουν και ήμουν και καλή μαθήτρια, αλλά μας κακομεταχειριζόταν πάρα πολύ, μας έδερνε, έδερνε και τους συμμαθητές μου και στεναχωριόμουν που τους έδερνε. Δεν ήταν καλός δάσκαλος της τρίτης και της τετάρτης!
Ποια η σχέση της πρώτης δασκάλας σου και του δεύτερου;
Ήταν ζευγάρι ο δάσκαλος με τη δασκάλα μου και μερικές φορές μάλιστα ερχόταν και στη δευτέρα ή στην πρώτη που ήμασταν και ήθελε να μας εξετάσει κι εμείς τρέμαμε που ερχόταν και μας έδερνε. Αυτή δεν μπορούσε να του επιβληθεί. Ήταν πολύ αυταρχικός. Και αν δεν ξέραμε κάτι, ξέρω εγώ, μας έδερνε… και όχι μας έδερνε, μας έδερνε με άσχημο τρόπο μας κοπάναγε το κεφάλι στο θρανίο, στον πίνακα. Ήταν ένας πολύ κακός δάσκαλος.
Πώς πέρασες, δηλαδή, στην πρώτη και στη δευτέρα και πώς στην τρίτη και στην τετάρτη δημοτικού; Και στην πρώτη και στη δευτέρα ήταν καλή η ζωή, με τη διαφορά ότι έρχονταν κάπου κάπου αυτός, εντάξει, ήταν πολύ καλή. Η τρίτη και η τετάρτη ήταν πολύ άσχημες χρονιές, πάρα πολύ, αφού, όχι μόνο για μένα, που εγώ ήμουν και καλή μαθήτρια, οι άλλοι που ήταν και κακοί μαθητές, πέρναγαν πολύ πιο δύσκολα από εμένα.
Πώς ήταν το σύστημα εκπαίδευσης τότε;
Επειδή τώρα έχω διαβάσει, έχω δει και τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου, εμείς κάναμε πολύ πιο πολλά πράγματα τότε. Μαθαίναμε πολύ πιο πολλά πράγματα. Πηγαίναμε πιο πολλές ώρες, πηγαίναμε δύο φορές και το πρωί και το απόγευμα στο σχολείο. Κάναμε πολύ πιο πολλά μαθήματα από ό,τι κάνουν τώρα τα παιδιά. Βέβαια, νομίζω ότι στη δική μου την εποχή, θεωρώ εγώ, δεν ξέρω μπορεί να κάνω και λάθος, ότι ήταν πολύ πιο καλά τα βιβλία. Δεν ξέρω, τα έχω δει αλλιώς. Εμένα μου φαίνονταν πιο εύκολα τα δικά μου τότε, παρά τώρα των παιδιών μου και των εγγονιών μου.
Τι ήταν αυτό βασικά που έγινε στην τετάρτη Δημοτικού και απαλλαχτήκατε από την «τυραννία» αυτού του δασκάλου;
Μετά το καταλάβανε και οι γονείς μας, αφού μας κακομεταχειριζόταν εμάς τα παιδιά, το λέγαμε και εμείς στους γονείς μας. Το ξέρανε δηλαδή, ήταν γνωστό, μικρή κοινωνία ήμασταν και κινητοποιηθήκαν οι πιο πολλοί άνθρωποι που ήταν λίγο πιο προοδευτικοί, γιατί οι άλλοι φοβόντουσαν τότε, δεν ήταν οι εποχές όπως τώρα. Οι πιο προοδευτικοί, μέσα σ’ αυτούς ήταν και ο πατέρας μου, μάζεψαν υπογραφές και τον διώξανε τον δάσκαλο. Αλλά βέβαια, μέχρι να φύγει ο δάσκαλος, όσοι γονείς έβαλαν την υπογραφή τους, μας «τυράννησε» πάρα πολύ. Μέχρι να φύγει, μας έδειρε πάρα πολύ, χωρίς λόγο, επειδή ήξερε ότι οι γονείς μας… εμένα ο πατέρας μου, έβαλε υπογραφή. Μετά έφυγε!
Ποιοι δάσκαλοι ήταν αυτοί που ακολούθησαν στις υπόλοιπες χρονιές και πώς ήταν αυτοί οι δάσκαλοι;
Ήρθαν και σε άλλες τάξεις κι άλλοι, γιατί έφυγε το ζευγάρι, αλλά εγώ έκανα μάθημα με ένα άλλο ζευγάρι που ήρθανε και με το δάσκαλο έκανα, στην πέμπτη και στην έκτη. Μας έκανε ένας πάρα πολύ καλός δάσκαλος, μας έμαθε και μουσική, ήξερε και ο ίδιος όργανο, μας πήγαινε εκδρομές, πήγαμε στα Μετέωρα, που ήταν για εμάς τώρα και τα Μετέωρα… Ήταν ένας πολύ καλός δάσκαλος. Πολύ μαζί μας συνεργάσιμος, σε αυτόν έμαθα πάρα πολλά πράγματα. Και αυτός με παρακίνησε να πάω στο Γυμνάσιο, στο οποίο δεν πήγα, για άλλους λόγους.
Αυτά τα χρόνια τα τελευταία σας στο Δημοτικό, πώς ήτανε;
Ήταν πάρα πολύ καλά. Όταν σου λέω, πέρασα τέλεια. Κάναμε πολλές δραστηριότητες, γυμναστικές επιδείξεις, πράγματα πολλά μας έκανε αυτός ο άνθρωπος! Μουσική, ποίηση, πάρα πολλά μας έμαθε! Πέρασα πάρα πολύ καλά τα δύο τελευταία χρόνια!
Εσύ βασικά είχες πάει νήπιο;
Όχι, δεν υπήρχε τότε νήπιο στο σχολείο. Μετά από δύο χρόνια έγινε νήπιο στο χωριό. Εγώ δεν πήγα νήπιο στο σχολείο, δεν είχαμε. Κατευθείαν στην πρώτη τάξη του δημοτικού πήγα εγώ.
Όταν τελείωσε το δημοτικό, συνέχισες το σχολείο;
Όχι, δυστυχώς.
Γιατί όμως δεν το συνέχισες;
Γιατί τότε στο σχολείο δεν υπήρχε γυμνάσιο, έπρεπε να μεταφερθούμε στην πόλη, να νοικιάσουμε σπίτι. Τότε και τα κορίτσια δεν ήταν και… Αν ήταν αγόρι μπορεί να πήγαινε, για τα κορίτσια, ήταν πολύ δύσκολο. Εκτός αν είχαν πιο μεγάλο αδερφό και πήγαιναν μαζί, αλλιώς μόνη σου δε σε αφήνανε. Και δεν μπορούσες και να πας κιόλας, γιατί μικρό παιδί ήσουν, πού πας στην πόλη. Κρατούσες και χρήματα. Οι γονείς μου είχαν χρήματα να με στείλουν εμένα, αλλά δε με στείλανε έτσι, για να έχουν αυτή την ασφάλεια.
Εσύ δεν είχες αδέρφια;
Είχα αδερφό, αλλά ο αδερφός μου δυστυχώς δεν ήθελε να πάει σχολείο. Αν πήγαινε αυτός, θα πήγαινα κι εγώ. Δεν πήγε αυτός και δεν πήγα κι εγώ.
Στα υπόλοιπα χρόνια, μέχρι την ενηλικίωσή σου, τι έκανες στη ζωή σου;
Ε, μετά άρχισε η γιαγιά μου να με μαθαίνει νοικοκυρικά, να μου μαθαίνει αργαλειό και τέτοια πράγματα. Έκατσα 6 χρόνια ακόμα στο χωριό, μαγειρεύοντας. Μου έμαθε πάρα πολλά πράγματα η γιαγιά μου, στη μαγειρική, στον αργαλειό, στο κέντημα, στο ράψιμο. Μου έμαθε πολλά πράγματα η γιαγιά μου και την ευχαριστώ για αυτό, γιατί βοήθησα κι εγώ τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου, με όλα αυτά που ήξερα. Αλλά εμένα ο καημός μου ήταν να πάω στο γυμνάσιο και να σπουδάσω. Ήθελα να σπουδάσω ιατρική ή ψυχολογία. Τότε δεν υπήρχε βέβαια, αλλά τώρα που το βλέπω, αν θα σπούδαζα ψυχολογία, θα γινόμουν ένας καλός ψυχολόγος.
Το σημερινό σχολείο, πώς είναι στα μάτια σου;
Εγώ απ’ ό,τι βλέπω απ’ τα εγγόνια μου καλό είναι. Δεν το βλέπω για κακό. Τώρα βέβαια ακούγονται πολλά για «bullying» και για διάφορα. Πήγαμε στο άλλο άκρο. Εμείς τότε ήμασταν σα στρατιωτάκια στο σχολείο και τώρα τα παιδιά «έχουν πάρει την εξουσία». Νομίζω, δεν είμαι και σίγουρη. Δεν μου αρέσει κι αυτό που τα παιδιά είναι τόσο αυθάδη. Πρέπει να είναι μια μέση κατάσταση. Και τα παιδιά δεν πρέπει να έχουν τόσες απαιτήσεις και να μη σέβονται τους δασκάλους τους. Αυτό δεν μου αρέσει!
Στον κόσμο που θα διαβάσει αυτή τη συνέντευξη. Τι συμβουλή θα έδινες στα παιδιά που πάνε τώρα στο σχολείο;
Να χαίρονται που πάνε τώρα στο σχολείο και έχουν ευκαιρία και να σπουδάσουν αυτό που τους αρέσει και αυτό που αγαπάνε. Γιατί εμείς τότε δεν μπορούσαμε, δεν είχαμε την ευκαιρία να σπουδάσουμε, να κάνουμε αυτό που μας άρεσε και δεν το κάναμε. Αυτοί έχουν την ευκαιρία, τα παιδιά τώρα, όλα τα παιδιά σχεδόν, να κάνουν αυτό που τους αρέσει και να το προσπαθήσουν. Και να σέβονται τους δασκάλους!
