Η Αξιούπολη είναι κωμόπολη στην επαρχία Παιονίας του Νομού Κιλκίς με 3.000 κατοίκους. 

Απελευθερώθηκε το 1912, όπως και όλη η επαρχία Παιονίας. Το 1948 αποτέλεσε Δήμο. Βρίσκεται στη Δυτική όχθη του ποταμού Αξιού.

Βρίσκεται 547 χιλιόμετρα Βόρεια-Βορειοδυτικά από την Αθήνα, 62 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Θεσσαλονίκης, 34 χιλιόμετρα δυτικά του Κιλκίς, 3,5 χιλιόμετρα δυτικά του Πολυκάστρου και δυτικά του ποταμού Αξιού. Μέχρι το 1926 ονομαζόταν Μποέμιτσα.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Στην περιοχή, ζούσαν Παίονες (ήδη αναφέρονται στην Ιλιάδα). Μετά το 12ο π. Χ. αιώνα στην περιοχή εγκαθίστανται και Βοττιαίοι, ενώ βόρεια της Αξιούπολης, έχει βρεθεί προϊστορικό νεκροταφείο (11ος αιώνας π.Χ.). Στο νεκροταφείο έχει βρεθεί η αρχαιότερη χύτρα ταχύτητας (ηλικίας 2.700 ετών).

Σύμφωνα με τον αρχαίο γεωγράφο Στράβωνα, κατά τους αρχαϊκούς χρόνους την Αμφαξίτιδα εξουσίαζαν οι Παίονες. Στην κλασική αρχαιότητα, η κοιλάδα του Αξιού ονομαζόταν Αμφαξίτις.

Την περίοδο του Πελοποννησιακού Πολέμου (429π.Χ.), η περιοχή έγινε θέατρο επιχειρήσεων, καθώς ο Σιτάλκης, βασιλιάς των Θρακών, εισήλθε στην περιοχή από το βορρά, με σκοπό να επιτεθεί στο βασίλειο των Μακεδόνων. Τελικά, απέτυχε να καταλάβει την Ευρωπό και απεχώρησε.

Νοτιοδυτικά της Αξιούπολης (στο δρόμο για Γοργόπη), υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα, για τα οποία εικάζεται ότι σχετίζονται με την αρχαία Γόρτυνα.

Τον 5ο αιώνα π.Χ. η περιοχή ενσωματώθηκε στο Βασίλειο της Μακεδονίας και έκτοτε ακολουθεί τη μοίρα της υπόλοιπης Ελλάδας.

Κατά τη διάρκεια της Ρωμαιοκρατίας, η περιοχή ανήκε στην Τρίτη Μερίδα της επαρχίας της Μακεδονίας με πρωτεύουσα την Πέλλα.

Κατά την περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας δέχεται επιδρομές Σλάβων και άλλων φυλών από το Βορρά. Υπήρξε και κάθοδος Βοημών, οι οποίοι ονομάζουν την κοιλάδα του Αξιού, Μποέμιτσα, δηλαδή μικρή Βοημία.

Το 1397, η περιοχή περιέρχεται στα χέρια των Οθωμανών. Περιγραφές Οθωμανών της εποχής (όπως ο χρονογράφος Χατζή Καλφά), αναδεικνύουν το Ελληνικό στοιχείο ως το μόνο στην περιοχή.

Βαθμιαία, από τον 15ο αιώνα, έρχονται στην περιοχή Βούλγαροι ως εργάτες στους αγρούς.

Τους επόμενους 3 αιώνες εγκαθίστανται στην περιοχή πολλοί Βλάχοι, εκδιωγμένοι από τη Βόρειο Ήπειρο και Δυτική Μακεδονία από τις λεηλασίες των Τουρκαλβανών.

Αξιοσημείωτο είναι ότι οι κάτοικοι του Σκρα και της Κούπας ομιλούν ένα βλαχοσλαβικό ιδίωμα, την Μογλενίτικη διάλεκτο, με πλήθος ελληνικών στοιχείων.

Σύμφωνα με την ερευνήτρια Μαρία Παπαγεωργίου από το Σκρα, στη Μογλενίτικη διάλεκτο διατηρήθηκαν προφορικά, ως παραμύθια, έργα αρχαίων Ελλήνων ποιητών, που δε σώζονται σήμερα.

Στο τέλος του 17ου αιώνα, ξεσπά επανάσταση στην περιοχή κατά των κατακτητών Τούρκων και πολλά χωριά καταστρέφονται από τα αντίποινα του οθωμανικού στρατού. Είναι αξιοσημείωτο ότι, βορείως του Σκρα, κοντά στα σύνορα Ελλάδας – ΠΓΔΜ, καταστράφηκε το χωριό Σελέστη και οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν. Πολλοί Σελεστιανοί εγκαθίστανται στο Σκρα, συνεχίζοντας όμως να θάβουν τους νεκρούς τους σε ξεχωριστό νεκροταφείο. Το νεκροταφείο της Σελέστης βρίσκεται βορείως του Σκρα και περιλαμβάνει τάφους έως το 1750. Οι μαρμάρινες πλάκες έχουν χαραγμένα ελληνικά ονόματα και κάποια σύμβολα, αλλά δεν έχουν σταυρούς. Τα σύμβολα αυτά παραπέμπουν στην προχριστιανική περίοδο της περιοχής.

Το 1720, η Αξιούπολη επανιδρύεται από κατοίκους των γύρω χωριών, λόγω των εκτεταμένων καταστροφών που προκάλεσαν σε αυτά, τα τουρκικά αντίποινα.

Η πόλη ονομάστηκε Μποέμιτσα λόγω της θέσης της στη δυτική όχθη του Αξιού.

Διοικητικά ανήκε στο καζά της Γευγελής. Το 1873 είχε 30 μωαμεθανικές και 90 χριστιανικές οικογένειες, ενώ το 1903 οι κάτοικοί της ήταν 1413.

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ

Τα αξιοθέατα στην περιοχή περιλαμβάνουν το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Αξιούπολης, βιβλιοθήκη, το Μέγα Ρέμα (Κοτζά Ντερέ), τη Λίμνη του Μεταλλείου και το Άγαλμα της Ελευθερίας στην κεντρική πλατεία, όπου και ο υπεραιωνόβιος πλάτανος, που η παράδοση τον θέλει να υπάρχει από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Επίσης, σημαντικό αξιοθέατο είναι η Γαλάζια Λίμνη. Βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Κούπα και Σκρα.

Το Σκρα είναι γνωστό λόγω της μάχης που έγινε εκεί στις 17 Μαΐου του 1918 κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Η Αξιούπολη διαθέτει ένα πλήρες συγκρότημα δημόσιων σχολείων, που περιλαμβάνει δύο νηπιαγωγεία, δύο δημοτικά σχολεία, ένα γυμνάσιο και ένα γενικό λύκειο.