Ο οικογενειακός και κοινωνικός βίος στην Αγία Παρασκευή, ρυθμίζεται με τους θεσμοθετημένους κανόνες. Η δομή της Λεσβιακής οικογένειας ήταν τέτοια, που με το γάμο το ζευγάρι αποτελούσε δικό του ξεχωριστό νοικοκυριό. Έτσι η προσφορά σπιτιού, ως προίκα της νύφης, ήταν απαραίτητη στη σύναψη γάμου. Η ασφάλεια που παρείχε στη γυναίκα η δική της στέγη και γενικά η προικώα περιουσία, της έδινε μια πλεονεκτική θέση στην οικογένεια. Ο άνδρας, ως κύρης του σπιτιού, ήταν ο διαχειριστής των προικώων αγαθών και με την εργασία του ανταποκρινόταν στις ανάγκες της οικογένειας. Τα προικώα ωστόσο αποτελούσαν ιδιοκτησία αναπαλλοτρίωτη της συζύγου και χωρίς την συγκατάθεση και την υπογραφή της η εκποίηση τους ήταν αδύνατη, αιτία που πολλές φορές δημιουργούσε κλίμα δυσαρέσκειας και αντιπαλότητας ανάμεσα στο ανδρόγυνο. Μέσα από τις πράξεις διαζυγίων γίνονται εμφανείς οι αντεγκλήσεις που οδηγούσαν στη διάζευξη. Η εκκλησία στηρίζει το θεσμό του γάμου και η ίδια η κοινότητα αποδοκιμάζει τους χωρισμούς. Η γυναίκα ήταν ευάλωτη. Η παρεκτροπή της έπαιρνε άλλες διαστάσεις μέσα στο στενό περίγυρο του χωριού και είχε διαφορετική αποδοχή από εκείνη του συζύγου. Για την αξιοπρέπεια της οικογένειας και τη δική της ασφάλεια έσκυβε το κεφάλι, δείχνοντας κατανόηση στα παραπτώματα του ανδρός της και προσπαθούσε να τα δικαιολογήσει. Η ίδια πρόσεχε την συμπεριφορά της, τιμούσε τον άνδρα της. Όταν χήρευε, γινόταν ο αρχηγός της οικογένειας και τα παιδιά τη σέβονταν, την υπολόγιζαν. Η ίδια έπαιρνε αποφασιστική θέση στην οικονομία του σπιτιού και πολλές φορές γινόταν ο κύριος ρυθμιστής της λειτουργίας του. Η συμμετοχή της στην οικιακή οικονομία, στη συλλογή του καρπού, στα λιοχώραφα, της έδιναν το δικαίωμα να συμμετέχει και στη διαδικασία της παραγωγής και όταν έλειπε ο άνδρας, αναλάμβανε ευθύνες. Ως μάνα νοιαζόταν για τα παιδιά της, για την ευτυχία τους. Ιδιαίτερη προσοχή έδινε στην ανατροφή των θυγατέρων της. Ο περιορισμός της κόρης στην οικογενειακή εστία με τα πρώτα σημάδια της εφηβείας, είναι συνήθεια παλιά. Στον τρόπο αγωγής των αγοριών η έγνοια και των δύο συζύγων ήταν να δημιουργήσουν πρότυπο ανδρός εργατικού, υπεύθυνου. Το αγόρι της λαϊκής οικογένειας από έφηβος μάθαινε να στηρίζεται στις δικές του δυνάμεις. Η έλλειψη οικονομικής στήριξης από τους γονείς, σύμφωνα με τα παλιά θέσμια της προικοδοσίας που ευνοούσαν τη θυγατέρα, οδηγούσε πολύ γρήγορα το νέο στην ωρίμανση και στην απόκτηση της ανδρικής του ταυτότητας μέσα από την εργασία. Σε περίπτωση ορφάνιας, συχνά παρουσιάζεται στους κώδικες του νησιού η [μανήτζα], ή μάμμη ως επίτροπος των ανήλικων τέκνων της κόρης να παίρνει την ευθύνη της ανατροφής ή της διαφύλαξης της ορφανικής τους περιουσίας.
Η γέννηση, ο γάμος, ο θάνατος ήταν γεγονότα, που ξεπερνούσαν τα πλαίσια της οικογενειακής αγάπης και φροντίδας και αφορούσαν όλο τον κοινωνικό περίγυρο, που συμμετείχε ενεργά. Ιδιαίτερη σημασία στη ζωή της οικογένειας και της Κοινότητας ως σύνολο είχε ο γάμος. Γινόταν με τις θρησκευτικές ιεροτελεστίες, που στηριζόταν στους κανόνες της Εκκλησίας και στις εθιμικές τελετουργίες μιας μακραίωνης Βυζαντινής παράδοσης. Τα γαμήλια έθιμα ξεκινούσαν με το στρώσιμο του νυφικού σπιτιού, την έκθεση της προίκας, τα καλέσματα, τις ετοιμασίες για το γαμήλιο γεύμα, το νυφοστόλι με τα νυφιάτικα τραγούδια, την τελετή, τα συμπόσια, τα τραγούδια τους χορούς. Η συμπαράσταση στο πένθος, τα μνημόσυνα, οι παραβολές με τα φαγητά που μοιράζονταν στη μνήμη του νεκρού, όλα γίνονταν με την πρέπουσα εθιμοτυπική τάξη και πολλά συνεχίζονται ως τις μέρες μας, περισσότερο όμως με την έννοια μιας κοινωνικής υποχρέωσης.
Ασανούλα Παλαιολόγου
Μαρία Γκογκόση
