Στο διάλειμμα

Γράφει η Παπαγιαννοπούλου Θεοδώρα-Αγάπη, Β2

Ο ποταμός Πηνειός

Ο Πηνειός είναι ο κύριος και αξιολογότερος ποταμός της Θεσσαλίας.

Πηγάζει από την Πίνδο, περνάει κοντά στην Καλαμπάκα και βγαίνει στη θεσσαλική πεδιάδα.

Ο Πηνειός ποταμός βρίσκεται στο κεντρικό διαμέρισμα της ηπειρωτικής Ελλάδας, στη Θεσσαλία. Το συνολικό μήκος του ποταμού είναι 216km και η συνολική του επιφάνεια 9.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Σε όλο το μήκος του ποταμού ενσωματώνονται πάρα πολλοί παραπόταμοι, με κυριότερους τον Τιταρήσιο, τον Ενιπέα, τον Καλέτζη και τον Ληθαίο.

Ο Πηνειός μαζί με τους παραπόταμούς του αποτελεί για τη Θεσσαλία το μοναδικό υδάτινο αποδέκτη. Η Θεσσαλική περιοχή, με έναν πληθυσμό περίπου 500.000 κατοίκων, είναι κυρίως γεωργική με μικρή βιομηχανική δραστηριότητα.

Οι ανάγκες πόσιμου νερού της Λάρισας καλύπτονταν μέχρι το 1986 αποκλειστικά από τον Πηνειό. Όμως η συνεχώς αυξανόμενη κατανάλωση νερού και η αύξηση της καλλιέργειας βαμβακιού στη θεσσαλική πεδιάδα, η οποία απαιτεί μεγάλες ποσότητες νερού, σε συνδυασμό με τη ρύπανση του ποταμού από φυτοφάρμακα, οδήγησε στην αναζήτηση νέων πηγών νερού. Έτσι από το 1990, οι ανάγκες πόσιμου νερού της Λάρισας καλύπτονται 100% από υπόγεια νερά που προέρχονται από γεωτρήσεις.

ΙΣΤΟΡΙΑ-ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Ποτάμι της Θεσσαλίας, ο Πηνειός (αργυροδίνης, δινής κατά τον Όμηρο) έλαβε τη σημερινή μορφή, μετά την απομάκρυνση των υδάτων της άλλοτε μεγάλης θεσσαλικής λίμνης, από ρήγμα που δημιουργήθηκε στην κοιλάδα των Τεμπών.

Σύμφωνα με τη μυθολογία ήταν γιος του Ωκεανού και της Τιθύος και πατέρας της νύμφης Δάφνης, ιέρειας της Μητέρας Γης. Τη Δάφνη την κυνήγησε ο Απόλλων και όταν την έφθασε αυτή επικαλέσθηκε τη Μητέρα Γη, η οποία την εξαφάνισε και στη θέση της άφησε το φυτό δάφνη.

Ο Πηνειός ήταν επίσης ο πατέρας του βασιλιά των Λαπιθών Υψέα.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ- ΧΡΗΣΗ

Ο Πηνειός σχηματίζεται από τη συμβολή του Μαλακασιώτικου ρέματος που πηγάζει από το βουνό Λάκμος και του ρέματος Μουργκάνι που πηγάζει από τα Αντιχάσια. Το μήκος του φτάνει τα 205km και είναι ο τρίτος σε μήκος ποταμός της χώρας.

Η λεκάνη απορροής του καλύπτει έκταση 10.700 τετραγωνικά χιλιόμετρα, το ύψος της μέσης ετήσιας βροχόπτωσης είναι 779mm, ο μέσος ετήσιος όγκος υετού 7.965 x 1.000.000 κυβικά μέτρα και η μέση ετήσια απορροή εκτιμάται σε 3.500 x 1.000.000 κυβικά μέτρα. Διαρρέει τη θεσσαλική πεδιάδα και τροφοδοτείται από τα νερά των παραποτάμων: Ληθαίου, Πορταϊκού, Παμίσου, Σοφαδίτικου, Ενιπέα, Τιταρησίου καθώς και τα νερά από την εκτροπή του Ταυρωπού στην περιοχή Καρδίτσας. Μετά τη Λάρισα δημιουργεί έντονους μαιανδρισμούς, διέρχεται την κοιλάδα των Τεμπών και εκβάλλει στο Αιγαίο σχηματίζοντας μικρό Δέλτα.

Παρουσιάζει ήρεμη ροή, η οποία δημιουργεί προσχώσεις και συχνά προκαλεί πλημμύρες στις περιοχές Ζάρκου και Γόννων κυρίως.

Παλαιότερα με τα πλημμυρικά νερά του τροφοδοτούνταν η λίμνη Κάρλα, της οποίας η έκταση έφτανε και μέχρι τα 180 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Μετά τη δημιουργία του αναχώματος στην κοίτη του Πηνειού, η Κάρλα απέκτησε δική της υδρολογική λεκάνη. Δέχεται σημαντική ρύπανση από αστικά και βιομηχανικά απόβλητα καθώς και από την εντατική γεωργική και κτηνοτροφική δραστηριότητα που χαρακτηρίζει τη θεσσαλική πεδιάδα. Έχει υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις από τον εγκιβωτισμό της κοίτης του, την κατασκευή αρδευτικών δικτύων, των προσωρινών φραγμάτων και τις υπεραντλήσεις.

Κατά τους θερινούς μήνες που οι απαιτήσεις σε νερό είναι μεγάλες και υπάρχει και μείωση της παροχής του ποταμού, οι συνέπειες από τη ρύπανση είναι πλέον εμφανείς και έντονες. Με τα νερά του αρδεύονται περί τα 80.000 στρέμματα και παράλληλα υδροδοτούνται οικισμοί της Θεσσαλίας. Διαθέτει σημαντικά παραποτάμια δάση, μεγάλη ποικιλότητα στην πανίδα και εκτεταμένες θίνες στο Δέλτα του.

https://www.larissa.gov.gr/el/i-poli/phneios

Το μνημείο του Βουκεφάλα

Από το αρχαίο θέατρο της Λάρισας βαδίζοντας περίπου 200 μέτρα φθάνουμε στη μικρή πλατεία κάτω από τον Ιερό Ναό του Αγίου Αχιλλείου, όπου βρίσκεται ένα μεταλλικό άγαλμα αλόγου. Παριστάνει το άλογο, που εργάσθηκε σκληρά στην πεδιάδα της Λάρισας και φαίνεται κατάκοπο, ταλαιπωρημένο. Ο Βουκεφάλας ήταν το άλογο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ένα από τα πιο γνωστά άλογα στην παγκόσμια ιστορία.

Πολλές φορές περιγράφεται ως σκούρου χρώματος, ψηλό και πολύ δυνατό, όπως άλλωστε τα περισσότερα Θεσσαλικά άλογα εκείνης της εποχής. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Φιλόνικος ο Θεσσαλός, ένας έμπορος αλόγων, πρότεινε στον Φίλιππο της Μακεδονίας, να αγοράσει τον Βουκεφάλα για 13 τάλαντα, ένα πολύ μεγάλο ποσό για την εποχή. Η ετυμηγορία των παρευρισκόμενων Μακεδόνων ήταν ότι πρόκειται για ένα άγριο και ατίθασο άλογο, το οποίο κανείς δεν θα μπορούσε να δαμάσει. Ο Φίλιππος ήταν έτοιμος να απορρίψει την προσφορά αν δεν παρενέβαινε ο γιος του Αλέξανδρος. Ο νεαρός τότε Αλέξανδρος παρατηρώντας τη συμπεριφορά του αλόγου, διαπίστωσε ότι φοβόταν τη σκιά του. Έτσι, πλησιάζοντάς το, άρπαξε τα χαλινάρια του και το έστρεψε προς τον ήλιο. Αφού το άλογο δεν έβλεπε την σκιά του, ηρέμησε και έτσι κατάφερε ο Αλέξανδρος να το ιππεύσει. Οι παρευρισκόμενοι ζητωκραύγασαν τον νεαρό Αλέξανδρο και ο πατέρας του Φίλιππος. Ο Αλέξανδρος λέγεται πως ονόμασε το άλογό του Βουκεφάλα, πολύ πιθανόν από το εύρος του μετώπου του. Όμως, σύμφωνα με το λεξικό του Ησύχιου, το Βουκεφάλας δεν ήταν απλά ένα όνομα, αλλά μια κατηγορία θεσσαλικών αλόγων που έφεραν ένα βούκρανον (βους+κρανίον), δηλ. ένα κεφάλι βοδιού, ως σήμα κατατεθέν των θεσσαλικών ιπποφορβείων, σταμπαρισμένο με πυρωμένο σίδερο στα καπούλια τους. Έτσι η ονομασία πιθανώς προκύπτει από τα καπούλια του αλόγου και όχι το κεφάλι του. Ο Βουκεφάλας θα γινόταν το άλογο που συντρόφευε τον Μέγα Αλέξανδρο για τα επόμενα περίπου 20 χρόνια. Τόσο πολύ αγαπούσε το άλογό του ώστε, όταν εκείνο πέθανε από φυσικά αίτια, σε ηλικία 30 ετών, λίγο καιρό μετά τη μάχη του Υδάσπη, έδωσε το όνομά του σε μια πόλη της Ασίας που την ονόμασε Βουκεφάλα.

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%BF%CF%85%CE%BA%CE%B5%CF%86%CE%AC%CE%BB%CE%B1%CF%82

Ο ο μύλος του Παπά

Ο Μύλος του Παππά είναι ένα μουσείο πολιτιστικής κληρονομιάς για την Λάρισα, ένα ζωντανό κομμάτι της ιστορίας της πόλης μας με σημαντική παρακαταθήκη αναμνήσεων.

Οι ιδρυτές του Κωνσταντίνος Παππάς, Κωνσταντίνος Σκαλιώρας και Χρήστος Δημητριάδης, αφού αγόρασαν στη συνοικία Ταμπάκικα έκταση 10 στρεμμάτων ίδρυσαν στη συνέχεια εταιρεία και έθεσαν σε λειτουργία τον μύλο στα 1893, την εποχή που η Λάρισα διατηρούσε ακόμα έντονα το χρώμα της τούρκικης πόλης.

Σκοπός της εταιρείας ήταν η αγορά δημητριακών και η μεταπώλησή τους μετά από επεξεργασία σε αλεύρι ή ζυμαρικά. Παράλληλα ιδρύεται  υποκατάστημα στον Βόλο, επειδή εκεί τότε λειτουργούσαν μόνο πετρόμυλοι και νερόμυλοι. Εξάλλου ο Βόλος με το λιμάνι του θα διευκόλυνε το εμπόριο προς τον Πειραιά και προς όλη την υπόλοιπη Ελλάδα.

Η Λάρισα ήταν μια μικρή πληθυσμιακά πόλη, αλλά με μεγάλη παραγωγή σιτηρών χάρη και στις προσπάθειες των Χαροκόπων, Σπύρου και Παναγή, που έκαναν την θεσσαλική πεδιάδα μια από τις μεγαλύτερες σιταποθήκες της Ελλάδας.

Στα τέλη του 19ου αιώνα η αλευροποίηση των σιτηρών από τα πέτρινα γουδιά και τους τριπτήρες πέρασε στους μύλους, νερόμυλους και ανεμόμυλους.

Ο Μύλος του Παππά άρχισε να λειτουργεί λοιπόν  στα 1893, κοντά στο Φρούριο και το Μπεζεστένι, την στεγασμένη αγορά. Καθώς κινείται με ατμό, πράγμα επαναστατικό για την εποχή του, γρήγορα πρωτοπορεί έναντι των άλλων μύλων.

Γίνεται σημείο αναφοράς της πόλης, σταθμός ανάπτυξης και προόδου. Συνεχίζει να λειτουργεί ακολουθώντας τις τεχνολογικές εξελίξεις της εποχής μέχρι και το 1983, οπότε και έκλεισε οριστικά.

Σήμερα ο Μύλος φιλοξενεί πολιτιστικές δραστηριότητες. Στεγάζονται και λειτουργούν σχολή χορού, εργαστήρια εικαστικών τεχνών, μικρό θέατρο χωρητικότητας 150 ατόμων, η φιλαρμονική του Δήμου, κινηματογραφική λέσχη, κουκλοθέατρο.

Συνεχίζει λοιπόν και σήμερα να προσφέρει στην πόλη διαφορετικά. Η επιβλητική πρόσοψη προκαλεί δέος στον επισκέπτη, ξυπνά μνήμες του παρελθόντος και συνδέει το παρόν με τις παλιότερες εποχές ανάπτυξης.

https://www.larissa-dimos.gr/el/i-poli/mulos-tou-pappa

 https://www.larissa-culturestories.gr/el/mnimeia/mylos-tou-pappa