Η Καθαρά Δευτέρα είναι κινητή γιορτή, η οποία εξαρτάται από την ημερομηνία του Πάσχα. Συγκεκριμένα, πέφτει κάθε χρόνο στο ξεκίνημα της 7ης εβδομάδας, δηλαδή 48 ημέρες πριν το Ελληνορθόδοξο Πάσχα και προφανώς πάντοτε ημέρα Δευτέρα.
Την Καθαρά Δευτέρα γιορτάζεται το τέλος της Αποκριάς και η έναρξη της Σαρακοστής για την Ορθόδοξη Εκκλησία. Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονται» πνευματικά και σωματικά. Είναι ημέρα νηστείας αλλά και ημέρα αργίας για τους Χριστιανούς. Η νηστεία διαρκεί 40 ημέρες, όσες ήταν και οι ημέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο.
Η Καθαρά Δευτέρα είναι μια ημέρα γεμάτη χρώματα, γέλια και παραδόσεις. Τα έθιμα που συνοδεύουν την Καθαρά Δευτέρα είναι πολλά και ποικίλα. Το πιο γνωστό είναι το πέταγμα του χαρταετού. Οι μικροί και οι μεγάλοι συγκεντρώνονται στους ανοιχτούς χώρους και ανεβάζουν στον ουρανό τους χαρταετούς που πετούν με τον άνεμο, υψώνοντας κατά κάποιο τρόπο τα όνειρά τους στον ουρανό.
Την Καθαρά Δευτέρα συνηθίζεται να τρώγεται λαγάνα, ένα άζυμο ψωμί που παρασκευάζεται μόνο εκείνη την ημέρα. Επίσης, καταναλώνονται και άλλα νηστίσιμα φαγώσιμα, όπως ταραμάς, χαλβάς, θαλασσινά, λαχανικά, ελιές και φασολάδα χωρίς λάδι.
Σχεδόν σε κάθε μέρος της Ελλάδας υπάρχει και ένα διαφορετικό έθιμο. Έτσι, οι κάτοικοι του Πόρου καθαρίζουν τα μαγειρικά σκευάσματά τους από τα λίπη των κρεάτων που καταναλώθηκαν τις Απόκριες σε ένα έθιμο που αποκαλείται «ξάρτυσμα». Στο Γαλαξίδι γίνεται το λεγόμενο «αλευρομουτζούρωμα», κατά το οποίο οι καρναβαλιστές πασαλείφονται με αλεύρι και χορεύουν σε κύκλο. Στη Μεθώνη Μεσσηνίας γίνεται του Κουτρούλη ο γάμος, δηλαδή αναπαράσταση ενός πραγματικού γάμου του 14ου αιώνα. Στη Θήβα λαμβάνει μέρος ο Βλάχικος γάμος, όπου ξυρίζεται ο γαμπρός για να παντρευτεί κάποιον άντρα συγχωριανό του, ο οποίος είναι μεταμφιεσμένος σε νύφη. Τέλος, οι Μουτζούρηδες στο Πολύσιτο Βιστωνίδας, μουτζουρώνουν με καπνό τους επισκέπτες του χωριού.
Συνοψίζοντας, η Καθαρά Δευτέρα είναι μια γιορτή χαράς που συγκεντρώνει τους ανθρώπους για να γιορτάσουν την ανανέωση και την αρχή μιας νέας εποχής.
