Τι είναι και πώς επηρεάζει την πολιτική και κοινωνική σκηνή;
Του Γιάννη Φρυγανιώτη
Στις μέρες μας, ακούμε όλο και περισσότερο για την ‘’περίφημη’’ Woke agenda ή αλλιώς agenda αφύπνισης, τόσο στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης όσο και στις πολιτικές συζητήσεις. Τι είναι όμως η Woke agenda; Είναι το σύνολο των ιδεών και των πρακτικών, που είναι άμεσα συνδεδεμένες με την κοινωνική και προοδευτική ευαισθητοποιημένη στάση απέναντι στις καταπιεσμένες μειονότητες, αποσκοπώντας μακροπρόθεσμα στην απόλυτη κοινωνική ισότητα. Η θεωρία αυτή δίνει έμφαση στην κοινωνική δικαιοσύνη, στην καταπολέμηση των συστημικών καταπιέσεων και στην ενδυνάμωση των μειονοτήτων. Ακόμη, υποστηρίζει ανθρώπινα αλλά και μεταναστευτικά δικαιώματα και συμβάλλει στην απόρριψη του στρεβλού κατεστημένου και των στερεοτύπων. Τέλος, βασικό της χαρακτηριστικό είναι η αποδοχή της διαφορετικότητας, στην οποία στηρίζεται για πετύχει την ενοποίηση της κοινωνίας. Πολλοί όμως κρίνουν αρνητικά τις επιδιώξεις της και την θεωρούν επικίνδυνη για το μέλλον της κοινωνίας. Για εκείνους, επιβάλλει περιορισμούς στην ελευθερία του λόγου και της έκφρασης προκαλώντας πολλές φορές πολιτική και κοινωνική διχόνοια. Αυτοί που την αποκρούουν, θεωρούν ότι προάγει και μια άλλη επικίνδυνη κουλτούρα,την κουλτούρα της ακύρωσης (Cancel Culture). Δηλαδή την πρακτική δημόσιας απόρριψης ατόμων λόγω συμπεριφορών ή δηλώσεων που θεωρούνται προσβλητικές ή ανήθικες.
Η θεωρία αυτή όμως δεν πρωτοεμφανίστηκε τώρα. Έχει διαμορφωθεί εδώ και πολλά χρόνια και εξελίσσεται μέσω κοινωνικών και πολιτικών κινημάτων. Ο ορός woke είναι στενά συνδεδεμένος με τους αγώνες των Αφροαμερικανών για την απόκτηση δικαιωμάτων και την εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων. Πρώτη αναφορά στον όρο αυτόν, γίνεται στη δεκαετία του 1930. Μάλιστα, χρησιμοποιείται για πρώτη φορά στο τραγούδι του Lead Belly, με τίτλο Scottsboro Boy. Ο καλλιτέχνης με τον στίχο ‘’stay woke’’ (μείνε ξύπνιος), καλεί τους Αφροαμερικανούς να είναι προσεκτικοί για να μην πέσουν θύματα φυλετικών αδικιών. Φυσικά το τραγούδι αναφέρεται στην υπόθεση των Scottsboro Boys, όπου 9 νεαροί αφροαμερικανοί κατηγορήθηκαν και καταδικάστηκαν άδικα για βιασμό. Ένα είδος της ‘’woke agenda’’, στο οποίο βασίστηκαν και οι προυποθέσεις για την συγκρότηση της, όπως την γνωρίζουμε σήμερα, ήταν ο Αγώνας για τα Πολιτικά Δικαιώματα των Αφροαμερικανών (1950-1960). Ακτιβιστές, όπως o Martin Luther King Jr. και η Rose Parks ανέδειξαν τη συστημική καταπίεση και οι αγώνες τους, οδήγησαν στη θέσπιση νόμων, οι οποίοι απαγόρευαν τις διακρίσεις λόγω φύλου, θρησκείας και φυλής. Οι συνεχείς αφυπνίσεις (woke) θα διασφάλιζαν την εφαρμογή των προαναφερόμενων νόμων.
Στις Δεκαετίες του 1990 και του 2000, η woke agenda συνδέθηκε άμεσα με τα φεμινιστικά κινήματα της εποχής, αλλά επεκτάθηκε και πέρα από αυτά, εστιάζοντας στα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ και ευρύτερα στα ανθρώπινα δικαιώματα. Στη σημερινή εποχή, γνωρίζουμε τη woke agenda μέσω κινημάτων όπως του BLM (Black Lives Matter), που εστιάζει στα δικαιώματα των μαύρων κοινοτήτων και στην καταπολέμηση της αστυνομικής βίας. Ακόμα, την γνωρίζουμε και μέσω του κινήματος #MeToo, μέσω του οποίου αναδείχθηκαν θέματα σεξουαλικής παρενόχλησης, αλλά και βίας κατά των γυναικών, απασχολώντας ιδιαιτέρως και τη χώρα μας. Τέλος, η woke agenda, πλέον υποστηρίζει και άλλες μειονότητες, όπως φτωχούς και πρόσφυγες, αλλά έχει αποκτήσει και περιβαλλοντική “συνείδηση” και διαστάσεις.
Πώς επηρεάζει όμως αυτό το είδος Πολιτικής ορθότητας σε συνδυασμό και με το cancel culture (κουλτούρα ακύρωσης ) την κοινωνία μας; Την καλυτερεύει, ενισχύοντας τα δικαιώματα μας και την ελευθερία του λόγου ή μήπως, άθελα της ,κάνει το ακριβώς αντίθετο; Μας ενοποιεί ή μας διχάζει τελικά; Στην πραγματικότητα ισχύει κάτι ενδιάμεσο. Από τη μια πλευρά, η woke agenda δίνει τη δυνατότητα σε ομάδες που, μέχρι σήμερα ήταν περιθωριοποιημένες και δεν υπολογίζονταν κοινωνικά και πολιτικά, να αναγνωριστούν και να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Επιπρόσθετα, τα κινήματα αυτά ευαισθητοποιούν τον λαό να συμπεριφερθεί ορθά απέναντι στις μειονότητες. Η ευαισθητοποίηση εξάλλου μπορεί να ενώσει τον λαό και να δημιουργήσει σχέσεις αλληλεγγύης και βαθύτερης πνευματικής κατανόησης μεταξύ των πολιτών. Κλείνοντας με τα θετικά, πολλές κυβερνήσεις έχουν αναγκαστεί να προχωρήσουν σε θετικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις κατά των διακρίσεων, υιοθετόντας πρωτοποριακές ιδέες και εξαλείφοντας τη ρητορική μίσους.
Από την άλλη πλευρά, η κατάχρηση του όρου, σε συνδυασμό με την κουλτούρα ακύρωσης, μπορεί να αποδειχθεί ολέθρια για τις κοινωνικές σχέσεις. Πολλές φορές, αντί να οξύνει την κοινωνική συνοχή, αναγκάζει τους ανθρώπους που θεωρούν ότι τα δικά τους ήθη απειλούνται να αντιπαρατεθούν με τις μειονότητες. Έτσι δημιουργείται ένας τεράστιος διχασμός και μια ψεύτικη αίσθηση ζήλειας, από τις ομάδες που θεωρούν ότι οι καταπιεσμένες κοινότητες, όχι απλά αποκτούν δικαιώματά, αλλά «πατούν πάνω» στα δικαιώματά των υπολοίπων. Συμπληρωματικά, η συνεχής αναφορά στη διαφορετικότητα οδηγεί συχνά στη διαίρεση του λαού. Η άμεσα συνδεδεμένη κουλτούρα ακύρωσης μπορεί να οδηγήσει σε λογοκρισία, φόβο για δημόσια έκφραση γνώμης και περιορισμό της ελευθερίας. Τέλος, η woke agenda αλλοιώνει τις αξίες των παραδόσεων και τα θρησκευτικά πιστεύω, προκαλώντας αντιδράσεις σε όσους επιθυμούν να τις διατηρούσαν.
Συνεπώς, η woke agenda είναι ένα κίνημα το οποίο μπορεί να θεωρηθεί και κοινωνικό «εργαλείο». Το εργαλείο αυτό έχει βαθιές ρίζες και συνδέεται με μακροχρόνιους αγώνες, οι οποίοι είχαν και έχουν σκοπό την επίτευξη της απόλυτης κοινωνικής ισότητας. Η κατάχρηση της όμως πολλές φορές οδηγεί σε κοινωνικούς διχασμούς. Κατά την άποψη μου, μπορεί να ωφελήσει την κοινωνία μας μόνο άμα αξιοποιηθεί σωστά, δίχως να ευνοεί καμία κοινωνική ομάδα. Στην πραγματικότητα, πρέπει να πάψει να χρησιμοποιείται για οικονομικούς και πολιτικούς σκοπούς, αλλοιώνοντας την κοινωνική της υπόσταση, αλλά να επικεντρωθεί στην επίλύση των ουσιαστικών κοινωνικών προβλημάτων.
