Στο πλαίσιο των ομίλων «Μυθολογίας» και «Αστρονομίας» πραγματοποιήθηκε διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα την «Αστρομυθολογία». Ομιλητής ήταν ο καθηγητής του ΕΚΠΑ κύριος Στράτος Θεοδοσίου, ο οποίος μίλησε πολύ θερμά και με πολύ ζέση για τη σχέση της Αστρονομίας με την ελληνική μυθολογία.
Η σχολική μας εφημερίδα είχε τη χαρά και την τιμή να παραβρεθεί στην εκδήλωση και μπόρεσε μετά το τέλος της εκδήλωσης να κάνει κάποιες ερωτήσεις στον κύριο καθηγητή, τις οποίες και σας παραθέτουμε!
- Τι ήταν αυτό που σας έκανε να ασχοληθείτε με την παρατήρηση του ουρανού;
Αυτό ξεκινάει από πολύ παλιά, ήμουν πολύ μικρός, πρέπει να ήμουν 10-11 χρονών. Το έχω πει πολλές φορές, ήμουν πρόσκοπος εκείνη την εποχή και ένας καθηγητής από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, αστροφυσικός, μας έκανε μία διάλεξη για τα άστρα, αυτή περίπου τη διάλεξη. Μας μίλησε για τους αστερισμούς. Εντυπωσιάστηκα και άρχισα από τότε να μαζεύω στοιχεία και μεγαλώνοντας, όταν τελείωσα το Λύκειο, άρχισα να ρωτάω, πού μπορώ να δώσω για να γίνω αστροφυσικός. Και έτσι είδα, και σας το λέω τώρα, ότι όποιος θέλει να γίνει αστροφυσικός, γίνεται μέσα από σπουδές στη Σχολή των Θετικών Επιστημών, δηλαδή είτε πρέπει να γίνει Φυσικός είτε Μαθηματικός. Από τότε.
2. Πώς και πότε άρχισε να σας απασχολεί η ιδέα να συνδυάσετε επιστημονικά την παρατήρηση του ουρανού με την μυθολογία;
Ξέρετε όταν ήμουνα φοιτητής, αυτά εδώ διδάσκονταν, όλα αυτά διδάσκονταν στο Πανεπιστήμιo, όπως και πολλά άλλα. Ευτυχώς ή δυστυχώς η ύλη της αστροφυσικής μετά μεγάλωσε πάρα πολύ. Εγώ δηλαδή όταν ήμουν φοιτητής είχα τότε ένα βιβλίο εκατόν είκοσι σελίδων, τώρα το βιβλίο που μοιράζαμε με το Μάνο τον Δανέζη, όταν κάναμε το μάθημα της αστροφυσικής στους Φυσικούς και τους Μαθηματικούς στο Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει φτάσει τις οχτακόσιες σελίδες. Άρα λοιπόν κάποια πράγματα, τα οποία είχαν διδαχθεί οι παλιοί – εγώ θεωρώ τον εαυτό μου παλιό εκείνη την εποχή- ήταν τα άστρα και οι μύθοι τους. Όπως και η μέτρηση του χρόνου, όπως τα ημερολόγια και ο κανόνας του Πάσχα. Αυτά σιγά-σιγά έφυγαν και άρχισα να σκέφτομαι με το Μάνο το Δανέζη, ότι αυτά πρέπει να τα καταγράψουμε σε διάφορα βιβλία, για να μην χαθεί αυτή η γνώση. Και αυτό κάναμε. Άρα λοιπόν, από φοιτητής είχα αυτή την αίσθηση, αυτή την ώσμωση μεταξύ μυθολογίας και επιστήμης, δηλαδή η μυθολογία είναι μόνο για την αστρονομία έτσι, γιατί μέσω της ελληνικής μυθολογίας μαθαίνουμε πάρα πολύ καλά και ξέρουμε, όλους τους αστερισμούς του Βόρειου ουρανού. Και αυτή τη μυθολογία τη μαθαίνουν, όχι μόνο οι Έλληνες, αλλά και όλοι οι άλλοι διεθνώς, ο Κινέζος, ο Φιλιππινέζος, ο Άγγλος, ο Γάλλος αστρονόμος, που πρέπει να ξέρει πάρα πολύ καλά τη μυθολογία, που ακολουθεί το αντικείμενο της έρευνάς του, που πολλές φορές είναι οι αστερισμοί.
3. Υπάρχουν κάποιοι σημερινοί αστρονόμοι, που τους θαυμάζετε περισσότερο από άλλους;
Και βέβαια! Κατ’ αρχάς εμένα με οδήγησαν στην αστρονομία, είπα, ο καθηγητής που είχε έρθει και μίλησε για τα άστρα και τους μύθους τους και για την εξέλιξη των άστρων που ήταν ο Παύλος Λασκαρίδης, πρόεδρος για πολλά χρόνια στο τμήμα Φυσικής, ο καθηγητής μου από τη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα, ο ακαδημαϊκός μας Γεώργιος Κοντόπουλος. Ήταν ο αείμνηστος καθηγητής, ο Δημήτριος Κωτσάκης. Όλοι αυτοί ήταν καθηγητές, οι οποίοι με βοήθησαν στα πρώτα βήματά μου και βέβαια από εκεί και πέρα γνώρισα και πολλούς άλλους στο εξωτερικό, που ήταν πια μια εξειδικευμένη έρευνα, μετά τις πρώτες γνώσεις μου στην αστροφυσική. Πρέπει να ξέρετε ότι πριν το τέταρτο έτος στο τμήμα της Φυσικής, όταν σπουδάζαμε και στο Μαθηματικό μετά, είχαμε πολλά και καλά βιβλία αστρονομίας, από τον καθηγητή Κοντόπουλο και τον καθηγητή Κωτσάκη, που μας βοήθησαν πάρα πολύ στις σπουδές μας.
4. Σε ποια στιγμή της ιστορίας της ανθρωπότητας δόθηκε η μεγαλύτερη ώθηση για την εξέλιξη της αστρονομίας; Για ποιο λόγο πιστεύετε ότι έγινε αυτό;
Ουσιαστικά η αστρονομία έχει ξεκινήσει πάρα πολύ παλιά. Υπήρχε μια κάποια κάμψη της αστρονομίας, ας πούμε την περίοδο του Βυζαντίου, γιατί εκεί δεν υπήρχαν αντίστοιχες σχολές θετικών επιστημών, όπως λέμε. Αλλά μετά με τον Γαλιλαίο έγινε το πρώτο μεγάλο «μπαμ», «big bang» όπως λέμε στην αστρονομία, το χρησιμοποιούμε όμως για την θεωρία που είναι η εξέλιξη του σύμπαντος. Και φυσικά αφού είπα το big bang, σημαίνει ότι όλη εκείνη η εποχή, από τον Άινσταϊν, τον Λεμέτρ, με τους μεγάλους της επιστήμης μας, δόθηκε με τον Φρεντ Χόϊλ και ούτω κάθε εξής, δόθηκε η μεγάλη ώθηση για την επιστήμη, που λέγεται αστροφυσική και βέβαια την αστροφυσική τη βοήθησε πάρα πολύ, η έξοδός της στο διάστημα με τους διαστημικούς δορυφόρους. Από τότε οι γνώσεις μας πολλαπλασιάστηκαν ιλιγγιωδώς, από τη στιγμή που η αστρονομία, η αστροφυσική, έστειλε τους δορυφόρους στο διάστημα. Πήραμε πλήθος πληροφοριών, που είναι ακόμα δύσκολο να τις επεξεργαστούμε. Τόσο μεγάλο πλήθος είναι!
5. Ποιος μύθος της αρχαίας Ελλάδας σας αντιπροσωπεύει σαν άνθρωπο και γιατί;
Ο μύθος της αρχαίας Ελλάδας από τους αστερισμούς; Εκείνος που μου αρέσει πάρα πολύ και με αντιπροσωπεύει είναι ο μύθος του Περσέα! Ήταν ένας ήρωας, θα σας παρακαλέσω για να μην σας τρώω την ώρα, να διαβάσετε την μυθολογία, στο διαδίκτυο ή σε κάποιο βιβλίο αρχαίας μυθολογίας, αυτός λοιπόν ήταν ένας αντιπρόσωπος της Ελλάδος, γιατί οι μύθοι αυτοί αντιπροσωπεύουν κάτι. Αυτός οδήγησε το στρατό του μάλλον, δεν θα πήγε μόνος του, στη χώρα των γοργόνων, στην Αιθιοπία, αυτό δείχνει μια τάση αποικισμού και γνωριμίας των Ελλήνων με τους άλλους λαούς. Νυμφεύθηκε την Ανδρομέδα, τη βασιλοπούλα από την Αιθιοπία, έκαναν έξι παιδιά, που έγιναν επίγονοι πόλεων και βασιλείων, στην αρχαία Ελλάδα. Ακόμα αναφέρεται ότι ένας γιος τους, ο Πέρσης, είναι γενάρχης των Περσών και βέβαια αυτός έγινε ο βασιλιάς των Μυκηνών, άρα λοιπόν δημιούργησε το μεγαλείο των Αχαιών και βέβαια ήταν ένας πολύ ευγενικός βασιλιάς, ο οποίος αντιπροσωπεύει αυτή τη σκέψη του καλού ήρωα, ο οποίος ήταν ευγενικός και βοήθησε πολύ στην εξάπλωση της ελληνικής γνώσης.
6. Πώς επικράτησαν παγκοσμίως οι ονομασίες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας στο ηλιακό μας σύστημα;
Όταν έχεις ένα υπόβαθρο, το λέτε εσείς και backround καμιά φορά, όπως είναι το υπόβαθρο της ελληνικής μυθολογίας και αστρονομίας. Όπως σας είπα, αν το προσέξατε στην αρχή, οι Έλληνες φυσιολόγοι, φιλόσοφοι ήταν εκείνοι που θεμελίωσαν πραγματικά την αστρονομία και οι μετέπειτα δεν τα αλλάζουν αυτά τα πράγματα. Απλώς πήραν καθετί το ελληνικό, το μετέφρασαν ή το μετέγραψαν στη λατινική γλώσσα, οι Ρωμαίοι ή οι Λατίνοι, πήραν δηλαδή την Ανδρομέδα και την είπαν Andromeda, πήραν τον Περσέα και τον είπαν Perseus, πήραν τον Ηρακλή και τον είπαν Hercules και ούτω καθεξής. Και αυτό το υπόβαθρο διατηρήθηκε και πολύ καλά έκαναν και εμείς δεν τα αλλάζουμε αυτά. Πρέπει να ξέρετε ότι οι αρχαίοι Έλληνες έβλεπαν με γυμνό μάτι μέχρι και τον πλανήτη Κρόνο, τους άλλους πλανήτες δεν τους έβλεπαν, τους μετέπειτα. Δηλαδή δεν ήξεραν τον Ποσειδώνα, δεν ήξεραν τον Πλούτωνα που καταργήθηκε και ούτω καθεξής. Πρέπει να ξέρετε ότι η κουλτούρα όμως ήταν τέτοια, ούτως ώστε ο Λεβεριέ που ανακάλυψε έναν νέο πλανήτη, δεν τον είπε με ένα όνομα γαλλικό, αλλά τον είπε Ποσειδώνα. Για να διατηρηθεί αυτό το υπόβαθρο της ελληνικής αστρονομικής μυθολογίας.
7. Ποιος είναι ο δικός σας αγαπημένος αστερισμός και για ποιον λόγο;
Ο αγαπημένος μου αστερισμός, για να τον δείτε και εσείς, είναι ο αστερισμός του Ωρίωνα. Είναι καταπληκτικός! Είναι ένας αστερισμός με πολύ λαμπρά αστέρια. Δεν τον βλέπεις εύκολα, διότι είναι χειμερινός αστερισμός, το καλοκαίρι. Τον βλέπεις το καλοκαίρι ή πολύ πρωί ή πολύ αργά. Άρα αυτός ο Ωρίωνας που δεσπόζει στον ουρανό, είναι ο αγαπημένος μου αστερισμός.
8. Πώς θα παροτρύνετε έναν μαθητή που θα ήθελε να ασχοληθεί με το διάστημα και την αρχαία ελληνική μυθολογία; Υπάρχουν κάποια βιβλία που θα του συστήνατε;
Όπως είπα, εάν θέλει κάποιος να ξεκινήσει, για να μάθει τα βασικά της αστρονομίας, είναι «Τα Άστρα και οι Μύθοι τους», που δεν είναι μόνο τα άστρα και οι μύθοι τους. Είναι μια πλήρης εισαγωγή στην ουρανογραφία. «Τα Άστρα και οι Μύθοι τους» είναι ό,τι καλύτερο για να διαβάσετε σε αυτή την ηλικία. Περιέχουν και πολλά στοιχεία αστρονομίας και είναι και μια εισαγωγή στην ουρανογραφία και είναι ό,τι πρέπει για μαθητές της Α’ Γυμνασίου μέχρι και την Γ’ Γυμνασίου, για να ξεκινήσουν την επαφή τους με την αστρονομία.
