ΤΑ ΦΥΤΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ
Δ’ τάξη
Τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά έρχονται στο τέλος του χρόνου και φέρνουν μαζί τους μια ξεχωριστή γιορτινή ατμόσφαιρα για μικρούς και μεγάλους. Ευκαιρία λοιπόν να δώσουμε μια εορταστική χαρούμενη νότα και να διακοσμήσουμε με πανέμορφα χριστουγεννιάτικα φυτά το σαλόνι του σπιτιού μας, το μπαλκόνι και τον κήπο μας!
Ο ιξός
Ο ιξός δεν είναι παρά το γνωστό μας γκι (Viscum album), το παράσιτο με τα κιτρινοπράσινα φύλλα και με τους άσπρους σφαιρικούς καρπούς, που βλέπουμε συχνά στα ηλιόλουστα κλαδιά των ελάτων της πατρίδας μας.
Οι καρποί του, όταν πιεστούν, βγάζουν μια ουσία που κολλάει, μια «ιξώδη», όπως λέμε, ουσία. Με την ουσία αυτή ανακατεμένη με μέλι, άλειφαν βέργες ή καλαμάκια που έδεναν στα δέντρα για να πιάνουν πουλιά. Είναι οι γνωστές μας ξόβεργες, που σήμερα απαγορεύονται.
Οι Αρχαίοι είχαν περιγράψει με κάθε λεπτομέρεια τον ιξό και χρησιμοποιούσαν τους κάπως δηλητηριώδεις καρπούς του για τη θεραπεία της επιληψίας. Μ’ ένα κλαδί ιξού η Περσεφόνη άνοιγε τις πόρτες του Κάτω Κόσμου. Ο ιξός αναφέρεται και στη μυθολογία των Βίκιγκς, ενώ για τους Γαλάτες ήταν ιερό φυτό. Ας θυμηθούμε τον Δρυίδη από τον Αστερίξ. Σύμφωνα με ένα βορειοευρωπαϊκό μύθο, ο ιξός ήταν κάποτε μεγάλο δέντρο. Επειδή όμως ο σταυρός του Χριστού έγινε από το ξύλο του, το φυτό από ντροπή συρρικνώθηκε στο σημερινό του μέγεθος και δεν μπορεί πια να ζήσει μόνο του.
Στη Βόρεια Ευρώπη κρεμούν μέσα από την εξώπορτα του σπιτιού τους ένα κλαδί ιξού κι εκεί φιλιούνται με κάθε επισκέπτη που καλωσορίζουν στο σπίτι τους τις γιορτινές μέρες. Πιστεύουν ακόμη ότι είναι γούρικο και φέρνει στο σπίτι ευτυχία.
Ελπινίκη Κ.
Το λιόπουρνο
Το λιόπουρνο, ή λιόπιρνο, ή ου (Ilex aquifolium) με τα σκουροπράσινα, γυαλιστερά, ωραία φύλλα που μοιάζουν με του πουρναριού, στολίζει συχνά τα σπίτια μας τα Χριστούγεννα. Οι καρποί του είναι σφαιρικοί και κατακόκκινοι. Το λιόπουρνο παράγει κι αυτό, από το φλοιό του όμως, μια κολλώδη ουσία που χρησιμοποιούσαν στις ξόβεργες. Με τα αγκαθωτά του φύλλα υποτίθεται πως έδιωχνε μακριά τις μάγισσες. Σύμφωνα με μια γερμανική παράδοση, οι καρποί του στην αρχή ήταν άσπροι, αλλά έγιναν κόκκινοι επειδή το αγκάθινο στεφάνι που φόρεσαν στο Χριστό έγινε από το φυτό αυτό και το αίμα του Χριστού έβαψε για πάντα τους καρπούς του λιόπουρνου. Από το ξύλο του φτιάχνουν μικροαντικείμενα στον τόρνο ή ξυλόγλυπτα.
Στο χωριό Μηλιές του Πηλίου υπάρχει ένα μεγάλο λιόπουρνο. Έχει κλαδευτεί σαν δέντρο και το ύψος του ξεπερνάει τα δυόμισι μέτρα.
Ξένια Γ.
Η ροδιά
Το πιο συμβολικό φυτό στην ελληνική λαογραφία. Είναι το σύμβολο της αφθονίας, της ευτυχίας και της θαλερότητας. Οι Έλληνες το χρησιμοποιούν παντού, ακόμα και στα κόλλυβα που βράζουν για τους νεκρούς. Την Πρωτοχρονιά, όποιος μπει πρώτος στο σπίτι σπάει ένα ρόδι, για το καλό.
Στη Σκύρο, την Πρωτοχρονιά, βάζουν έξω από το σπίτι μια κούπα ή ένα λαγήνι με νερό, μαζί μ’ ένα ρόδι, δύο γαβάδες λουκουμάδες κι ό,τι γλυκό έχουν. Ο Άι-Βασίλης, που θα περάσει, πρέπει να ευχαριστηθεί, να γλυκαθεί κι εκείνος, για να είναι όλο το χρόνο το σπίτι ευχαριστημένο.
Ευαγγελίνα Τ.
Η κρανιά
Ένας φυλλοβόλος θάμνος που τον συναντάμε στα δάση. Από τον Όμηρο ακόμα έτσι λεγόταν. Οι καρποί της μοιάζουν με κόκκινες μικρές ελιές κι έχουν μια γεύση γλυκόξινη. Όποιος είναι γλυκατζής, ας ξέρει, ότι τα κράνα χρησιμοποιούνται στη ζαχαροπλαστική, γίνονται μαρμελάδα και μεζέ. Το ξύλο της είναι σκληρό και το χρησιμοποιούν σε εργασίες του τόρνου. Στο Σκοπό της Θράκης μέσα στη βασιλόπιτα βάζουν ένα μεταλλικό αντικείμενο κι ένα μικρό κλαδί κρανιάς. Όποιος έβρισκε το μεταλλικό αντικείμενο έπαιρνε το σπίτι, όποιος έβρισκε το κλαδί της κρανιάς έπαιρνε το αμπέλι. Καμιά φορά έβαζαν μαζί κι ένα κομμάτι άχυρο. Σ’ όποιον λάχαινε θα γινόταν γεωργός.
Μαριλένα Ν.
Η δεντρολιβανιά
Το γνωστό μας δεντρολίβανο, με τα μωβ λεπτά του ανθάκια, που οι επιστήμονες το βάφτισαν «Ροσμαρίνος ο φαρμακευτικός», για τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Πάντοτε ανθισμένο, το βλέπουμε πολύκλαδο, και πυκνόφυλλο σ’ όλη την Ελλάδα. Τα φυλλαράκια του παράγουν ένα αιθέριο έλαιο με ευχάριστο άρωμα.
Οι Αρχαίοι το χρησιμοποιούσαν στις θρησκευτικές τους τελετές.
Αρχιμηνιά και αρχιχρονιά
ψηλή μας δεντρολιβανιά
κι αρχή καλός μας χρόνος
εκκλησιά με
τ’ Άγιο Θρόνο.
Λυδία – Διαμάντω Ν.
Αλεξανδρινό
Το γνωστό μας αλεξανδρινό, το λουλούδι με τα εντυπωσιακά κόκκινα φύλλα και σύμβολο της εορταστικής περιόδου των Χριστουγέννων, αποτελεί την πρώτη επιλογή για να στολίσουμε το σαλόνι μας. Για να κρατήσουμε έντονο το κόκκινο χρώμα του αλεξανδρινού αποφεύγουμε τις πολύ σκιερές θέσεις που σταδιακά κάνουν τα φύλλα του αλεξανδρινού να χάνουν τη ζωντάνια στον χρωματισμό τους. Και μόλις περάσει ο χειμώνας, μπορούμε να το μεταφυτέψουμε στον κήπο μας, όπου σταδιακά θα γίνει ολόκληρο δέντρο. Αλεξανδρινό, το λουλούδι των Χριστουγέννων.
Βαλεντίνα Λ.
Επίφυλλο ή φυτό υπομονή, ο κάκτος των Χριστουγέννων
Το επίφυλλο, γνωστότερο ως ο κάκτος των Χριστουγέννων ή φυτό υπομονή, ξεχωρίζει για τους λείους, πεπλατυσμένους βλαστούς του καθώς για την πλούσια ανθοφορία του με εντυπωσιακά ροζ, κόκκινα, φούξια και λευκά λουλούδια που εμφανίζεται λίγο πριν τα Χριστούγεννα. Το επίφυρο μπορεί να φυτευτεί και σε κρεμαστή γλάστρα ή καλάθι μέσα στο σαλόνι μας έτσι ώστε να κρέμονται οι βλαστοί και τα λουλούδια του προς τα κάτω χαρίζοντας ένα εντυπωσιακό αισθητικό αποτέλεσμα. Επίφυλλο, κάκτος των Χριστουγέννων.
Μιχάλης Κ.
Αστέρι της Βηθλεέμ ή Ορνιθόγαλο – Ornithogalum umbellatum
Το ορνιθόγαλο η αστέρι της Βηθλεέμ, είναι ένα χαμηλό βολβώδες φυτό, ανοιξιάτικης ανθοφορίας της οικογένειας Liliaceae, ενδημικό στην περιοχή της Μεσογείου αλλά εγκλιματισμένο στη βόρεια Αμερική και καλλιεργούμενο σε κήπους. Το φυτό έχει σκληρά, μάλλον δύσκαμπτα φύλλα, που μοιάζουν με γρασίδι και μια συστάδα από άσπρα αστεροειδή άνθη που στο πίσω μέρος τους στιγματίζονται με πράσινο χρώμα. Εξαπλώνεται εύκολα όπως τα αγριόχορτα. Αν και τα φρέσκα φυτά είναι δηλητηριώδη, οι βολβοί μαγειρεύονται και χρησιμοποιούνταν σαν τρόφιμο σε παλιότερες εποχές. Το άνθος έχει συνδεθεί με το άστρο που οδήγησε τους «μάγους» στη φάτνη (αστέρι της Βηθλεέμ).
Ιάσονας Β.
Αρκουδοπούρναρο, Ίληξ – Houx
Με τα αγκαθωτά πράσινα φυλλαράκια και τους κόκκινους σφαιρικούς καρπούς, θεωρείται το άγιο φυτό των Ευρωπαίων. Οι καρποί του είναι τοξικοί, όπως του γκι, και τα φύλλα του περιέχουν τεράστιες ποσότητες καφεΐνης. Φυτό ξεχωριστής σημασίας για τους Δρυίδες, όπως και το γκι, αντιπροσώπευε με τους κόκκινους καρπούς του το ιερό αίμα της θεάς τους. Στη χριστιανική παράδοση, οι καρποί του συμβολίζουν το αίμα του Ιησού και πιστεύεται ότι φύτρωνε σε κάθε πατημασιά του. Λέγεται μάλιστα ότι ένας θάμνος από το φυτό ου έκρυψε τον Ιωσήφ, τη Μαρία και το Θείο Βρέφος στη φυγή τους προς την Αίγυπτο. Γι’ αυτό και η Παναγία το ευλόγησε να είναι πάντα καταπράσινο και να συμβολίζει την αθανασία. Η χρήση του στη σύγχρονη εποχή, σαν στολίδι του σπιτιού, θεωρείται ότι προσελκύει καλοτυχία, ειρήνη και χαρά, συμβολίζοντας την απόλαυση, τον εορτασμό και την ευθυμία.
Κώστας Β.
Αφήστε το σχόλιο σας στο "Τα φυτά των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς"