Η τοξοβολία στην αρχαία εποχή και τώρα
του Δημήτρη Μπούσι
Η τοξοβολία είναι ένας από τους αρχαιότερους αθλητικούς κλάδους που συνεχίζει να έχει μεγάλη απήχηση μέχρι σήμερα, συνδυάζοντας τεχνική, φυσική κατάσταση και πνευματική συγκέντρωση. Το άθλημα αυτό έχει μια μακρά ιστορία, που ξεκινά από τις πρώτες ανθρώπινες κοινωνίες, όπου το τόξο και τα βέλη χρησιμοποιούνταν για κυνήγι και πολεμικούς σκοπούς. Με τον καιρό, η τοξοβολία εξελίχθηκε και σταδιακά μετατράπηκε σε έναν οργανωμένο αθλητικό κλάδο. Σήμερα, η τοξοβολία είναι τόσο μια τέχνη όσο και ένα σύγχρονο άθλημα που απαιτεί από τον αθλητή άριστη τεχνική κατάρτιση, συγκέντρωση και σωματική αντοχή.
Στην ουσία, η τοξοβολία επικεντρώνεται στη σκοποβολή με τόξο και βέλη προς έναν στόχο, με σκοπό την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος. Ο στόχος αυτός είναι συνήθως κυκλικός και αποτελείται από διάφορους δακτυλίους με διαφορετική βαθμολογία ανάλογα με την απόσταση και την ακρίβεια της βολής. Οι αθλητές, σε αγώνες κλειστού ή ανοιχτού χώρου, αγωνίζονται για να πετύχουν όσο το δυνατόν πιο ακριβείς βολές. Η τοξοβολία απαιτεί απόλυτη ηρεμία και συγκέντρωση, καθώς η παραμικρή κίνηση ή σκέψη μπορεί να επηρεάσει την ακριβή βολή.
Το άθλημα αυτό συνδυάζει ψυχική δύναμη με σωματική ευεξία. Ο τοξοβόλος πρέπει να έχει την ικανότητα να ελέγχει την αναπνοή του, να σταθεροποιεί το σώμα του και να επικεντρώνεται πλήρως στον στόχο. Κάθε βολή απαιτεί μεγάλη ακρίβεια, καθώς και την ικανότητα να παραμένει ήρεμος υπό πίεση, αφού σε πολλές περιπτώσεις η νίκη ή η αποτυχία μπορεί να κριθεί από μια μόνο βολή. Η αυτοπειθαρχία και η αυτοεκτίμηση είναι επίσης κρίσιμες στην τοξοβολία, αφού η βελτίωση έρχεται μόνο με συνεχή εξάσκηση και επιμονή.
Αν και σήμερα η τοξοβολία είναι ένα αναγνωρισμένο άθλημα σε διεθνείς διοργανώσεις, όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες, έχει και μια μεγάλη παράδοση και πολιτιστική διάσταση. Στη διάρκεια της ιστορίας, πολλοί πολιτισμοί χρησιμοποίησαν την τοξοβολία ως μέσο αυτοάμυνας και πολέμου, αλλά και ως τρόπο για την εξάσκηση δεξιοτήτων και την ανάπτυξη ηγετικών ικανοτήτων. Ακόμα και σήμερα, η τοξοβολία συνδέεται με μια αίσθηση πειθαρχίας και αφοσίωσης, αξίες που παραμένουν βασικές σε όλους τους τομείς της ζωής.
Η τοξοβολία στην Ελλάδα, αν και είναι σχετικά νέα ως οργανωμένο άθλημα, έχει αναπτύξει μια σταθερή κοινότητα αθλητών και φιλάθλων. Ο Ελληνικός Σύνδεσμος Τοξοβολίας συντονίζει τις αγωνιστικές δραστηριότητες και διοργανώνει προγράμματα εκπαίδευσης για νέους και ενήλικες, δίνοντας την ευκαιρία σε όσους ενδιαφέρονται να ασχοληθούν με αυτό το άθλημα. Η ανάπτυξη της τοξοβολίας στην Ελλάδα συνεχώς κερδίζει έδαφος, με την συμμετοχή της χώρας σε διεθνείς αγώνες να γίνεται ολοένα και πιο δυναμική.
Τελικά, η τοξοβολία δεν είναι απλώς ένα άθλημα, αλλά και μια πρόκληση για την πνευματική και σωματική ανάπτυξη του ατόμου. Απαιτεί πειθαρχία, επιμονή και, κυρίως, την ικανότητα να βρίσκεις την ηρεμία μέσα στην ένταση. Είναι μια τέχνη που εξασκείται με αφοσίωση και στόχο να φτάσει κανείς στην απόλυτη ακρίβεια, μια δεξιότητα που μπορεί να μεταφερθεί σε πολλές πτυχές της καθημερινότητας.
Κύρια είδη τόξων
Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι τόξων που μπορεί να επιλέξει ο αθλητής, ανάλογα με την προτίμηση, την κλίση του, την οικονομική του δυνατότητα αλλά και τη σωστή καθοδήγηση από έναν έμπειρο προπονητή. Οι συνηθέστεροι τύποι τόξων που απαντώνται κυρίως σε αθλητικές διοργανώσεις, γυμναστικές επιδείξεις και πολιτιστικές εκδηλώσεις είναι:
Ολυμπιακό Αντίκυρτο (Recurve)
Η ονομασία του προκύπτει από την ένταξή του στο ολυμπιακό πρόγραμμα της τοξοβολίας και από το σχήμα των άκρων του που καμπυλώνουν μακριά απ’ τον τοξότη καθώς επεκτείνονται . Πλαισιώνεται από διάφορα εξαρτήματα όπως το σκοπευτικό, το κουμπί εμβόλου, τους σταθεροποιητές κ.α. που συνεπικουρούν τον τοξότη στη βολή. Κατασκευάζεται συνήθως από ξύλο, πλαστικό, fiberglass, ανθρακονήματα ή κράματα αλουμινίου και μαγνησίου.
Σύνθετο (Compound)
Τόξο που περιλαμβάνει ένα σύστημα χορδών και τροχαλιών για το λύγισμα των άκρων, προσδίδοντας ένα μηχανικό πλεονέκτημα στον τοξότη αφού απαιτείται λιγότερη ενέργεια για τη βολή. Τα υλικά κατασκευής του είναι παρόμοια με το ολυμπιακό αλλά για τα άκρα του χρησιμοποιούνται και πιο σύνθετα.
Barebow –Instictive Bow
Ως barebow ορίζεται κάθε αντίκυρτο τόξο διαιρούμενο ή μονοκόμματο χωρίς τα βοηθητικά εξαρτήματα που περιλαμβάνει το ολυμπιακό, έτσι ώστε το σώμα του να περνά μέσα από δακτύλιο συγκεκριμένης διαμέτρου. Κατά την περίπτωση που η λαβή του ή και τα άκρα του είναι από ξύλο, τότε κατατάσσεται στην κατηγορία της ενστικώδους (instictive) ή παραδοσιακής τοξοβολίας
Longbow – Flatbow
Το longbow είναι ένα είδος παραδοσιακού ξύλινου τόξου περίπου ίσο με το ύψος του τοξότη επιτρέποντας βολές αρκετά μακρυά. Τα άκρα του είναι σχετικά στενά χωρίς κύρτωση στα άκρα, έτσι ώστε να παρομοιάζει σε σχήμα με το γράμμα “D”. Μία παραλλαγή του είναι το flatbow το οποίο έχει φαρδύτερα άκρα και – κατά προσέγγιση – ορθογώνια.
Παραδοσιακά Τόξα
(Traditional bows –Horsebows)
Τα ξύλινα παραδοσιακά τόξα αποτελούν πιστά αντίγραφα εκείνων που χρησιμοποιούσαν οι πρόγονοί μας ως όπλα για τη θήρα και τη μάχη. Υπάρχει πληθώρα επιλογών σε σχέση με φύση και το σχήμα τους αφού η παράδοση κάθε λαού σχετίζονταν με διαφορετικές ανάγκες, ασκούσε διαφορετικές τεχνικές ενώ είχαν πρόσβαση και σε διαφορετικούς τύπους ξύλου.
Η Σχέση της τοξοβολίας με την μουσική
Μουσικό Τόξο
Κάποιες φυλές χρησιμοποιούν το μουσικό τόξο, στις τελετές του κυνηγιού τους. Το όργανο αποτελείται από ένα έντονα τοξωτό κλαδί και μια χορδή από ένα είδος αναρριχητικού φυτού. Η χορδή τεντώνεται στις δύο άκρες του κλαδιού και κρατιέται μπροστά από το μισάνοιχτο στόμα του εκτελεστή. Καθώς τη χτυπά με ένα λεπτό κλαδί, η χορδή παραγάγει ένα σχετικά αδύναμο ήχο. Για να παράγει μια άλλη νότα, ο εκτελεστής αγγίζει τη χορδή με τη γλώσσα.
