Ιστορικά στοιχεία για τη μαστίχα
Η μαστίχα Χίου έχει ιστορία στον ελληνικό χώρο πάνω από 2.500 χρόνια. Ο πρώτος που αναφέρθηκε για τα «δάκρυα» μαστίχας ήταν ο Ιπποκράτης. Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε τη μαστίχα για την πρόληψη πεπτικών διαταραχών, των κρυωμάτων και ως φρεσκάρισμα για την αναπνοή. Επίσης χρησιμοποιήθηκε ως παραδοσιακό φάρμακο από αρκετούς πληθυσμούς της Μεσογείου και οι πρώτες γραπτές αναφορές για τη χρήση της ως συστατικό καλλυντικών σκευασμάτων καταγράφονται σε αρχαία κείμενα του Διοσκουρίδη, του Γαληνού και του Θεόφραστου κατά τον 1ο και 2ο αιώνα μ.Χ. (Pachi et al., 2020).
Κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής αυτοκρατορίας, χρησιμοποιούσαν την μαστίχα σε απλές ιατρικές πρακτικές. Οι Ρωμαίοι, επίσης, αναμείγνυαν τη μαστίχα με κρασί δημιουργώντας ένα αρωματικό ποτό, που λέγεται κόνδιτο. Κατά τα χρόνια του Βυζαντίου, το εμπόριο της μαστίχας ήταν κερδοφόρο για τα αυτοκρατορικά ταμεία. Ήταν ένα προϊόν γνωστό και επιθυμητό, το οποίο στις ευρωπαϊκές χώρες το χρησιμοποιούσαν κυρίως για ιατρικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς και το μονοπώλιο του άνηκε στον αυτοκράτορα (Pachi et al.,2021).
Το 1346, η Χίος περνάει στην κυριαρχία των Γενοβέζων. Οι Γενοβέζοι οργάνωσαν το εμπόριο της μαστίχας, θέτοντας αυστηρούς κανόνες στους μαστιχοκαλλιεργητές. Οι κανόνες αυτοί είχαν να κάνουν για την καλλιέργεια, αλλά και την ποιότητα της πρώτης ύλης, τον περιορισμό του λαθρεμπορίου καθώς και τις οικονομικές συναλλαγές των παραγωγών με τους αγοραστές της μαστίχας. Με την άνοδο της οθωμανικής αυτοκρατορίας, οι συναλλαγές των μαστιχοπαραγωγών με τις ευρωπαϊκές και ασιατικές χώρες συνεχίστηκε. Τα Μαστιχοχώρια την περίοδο αυτή διατήρησαν ένα είδος αυτοδιοίκησης, γεγονός που τα βοήθησε να ακμάσουν.
Το 1822, η Χίος καταστράφηκε από τους Οθωμανούς. Υπέστησαν ζημιές και τα μαστιχόδεντρα μετά την πυρπόληση της Ναυαρχίδας του οθωμανικού στόλου από τον Κανάρη. Η παραγωγή και το εμπόριο της μαστίχας καταστράφηκαν. Η κατάσταση ξεκίνησε να βελτιώνεται από το 1853 και ως το 1910 είχε φθάσει το μέγιστο.
Στη συνέχεια, η επιστημονική κοινότητα ασχολήθηκε επισήμως με τις ευεργετικές ιδιότητες της μαστίχας Χίου κατά τις δεκαετίες 1980 – 1990. Την περίοδο αυτή δημοσιεύθηκαν τα αποτελέσματα των πρώτων μελετών που έκαναν αναφορά στην ευεργετική επίδραση της μαστίχας στην αντιμετώπιση παθήσεων του στομάχου και του εντέρου και κυρίως στις φλεγμονές που δημιουργούνται από το βακτήριο Helycobacter pylori. Από τότε μέχρι σήμερα, έχει αποδειχθεί ότι η μαστίχα Χίου έχει ένα ευρύ φάσμα φαρμακολογικής δράσης, το οποίο έχει αποδοθεί στην ύπαρξη περισσοτέρων από 120 ενώσεις και στα παραγόμενα εκχυλίσματα και αιθέρια έλαιά της (Pachi et al., 2020).
Η διατροφική Αξία της Μαστίχας
Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τα θρεπτικά συστατικά που περιέχονται ανά 100g μαστίχας
| Θρεπτικά Συστατικά | Ανά 100g Μαστίχα |
| Ενέργεια | 1365kcal |
| Λιπαρά | 0g |
| Υδατάνθρακες | 83g |
| Σάκχαρα | 1g |
| Φυτικές ίνες | 18g |
| Πρωτεΐνη | 0,15g |
| Αλάτι | 0g |
Σε ποιες μορφές τη βρίσκουμε;
- Σε χονδρή μορφή μεγάλα κομμάτια
- Σε ψιλή μορφή μικρά κομμάτια
- Σε μορφή σκόνης και
- Σε μορφή ελαίου δηλαδή μαστιχέλαιο
Στη συνέχεια θα αναφέρουμε τις ευεργετικές ιδιότητες και οφέλη που προσφέρει η μαστίχα στην υγεία μας.
Αντιμικροβιακή δράση αιθέριου ελαίου Μαστίχας Χίου
Σε μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί, διερευνάται ο περιορισμός του ρυθμού αύξησης αλλά και η θανάτωση μικροβίων, βακτηρίων και παθογόνων μικροοργανισμών. Τα συμπεράσματα των μελετών, επιβεβαιώνουν τη σημαντική αντιμικροβιακή και αντιμυκητιακή δράση του μαστιχελαίου, γεγονός που ενθαρρύνει την αξιοποίηση του, ως συστατικό φαρμακευτικών και άλλων σκευασμάτων προστασίας και περιποίησης.
Μαστίχα Χίου στη στοματική υγιεινή
Πολλές μελέτες, απέδειξαν, ότι η μάσηση της μαστίχας Χίου βοηθάει αποτελεσματικά στην εκγύμναση των ούλων, καθώς περιέχει ευεργετικές συνέπειες για την υγεία των δοντιών. Παράλληλα, η μαστίχα Χίου, σε αντίθεση με κοινές τσίκλες, λόγω της ιδιάζουσας γεύσης και της σχετικής σκληρότητας της, προκαλεί μεγαλύτερη διέγερση σίελου (σάλιου), γεγονός που αυξάνει την αίσθησης φρεσκάδας και καθαρότητας στο στόμα, ενώ παράλληλα συντελεί στην καταπραϋντική αντιμετώπιση της ξηροστομίας, κάτι που εμφανίζεται συχνά στα άτομα τρίτης ηλικίας. Σε συνδυασμό με τα παραπάνω, έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές μελέτες και κλινικές έρευνες που αφορούν στη δράση της μαστίχας και της τσίκλας με μαστίχα Χίου, στον περιορισμό του σχηματισμού μικροβιακών πλακών, καθώς και στην αναστολή της βακτηριακής ανάπτυξης στην στοματική κοιλότητα.
Η δράση της Μαστίχας στην πρόληψη και θεραπεία παθήσεων του πεπτικού συστήματος
Τα αποτελέσματα επιστημονικών μελετών τα τελευταία χρόνια, όπου σχετίζονται με την θεραπευτική δράση της μαστίχας σε παθήσεις του πεπτικού συστήματος, έχουν αποκτήσει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην ιατρική κοινότητα. Είναι γνωστό ότι από την αρχαιότητα, η μαστίχα της Χίου αποτελούσε δραστικό συστατικό για την ανακούφιση από πόνους του στομάχου, όπως γαστρικές διαταραχές, προβλήματα δυσπεψίας, γαστραλγίες, καθώς και πεπτικά έλκη. Σήμερα, επιστημονικές, εργαστηριακές αλλά και κλινικές μελέτες έρχονται να επιβεβαιώσουν την παραπάνω σημαντική δράση της μαστίχας Χίου. Οι πρώτες ερευνητικές προσπάθειες πραγματοποιήθηκαν σε πανεπιστημιακά ιδρύματα και κλινικές του αραβικού κόσμου, περιοχές που η χρήση της μαστίχας Χίου ήταν και είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη ακόμα και σε ιατροσόφια και συνταγές της πρακτικής ιατρικής.
Μείωση το ρίσκου κινδύνου καρδιαγγειακών παθήσεων και διαβήτη
Έρευνες δείχνουν ότι η μαστίχα μπορεί να έχει προστατευτική επίδραση στην ενδοθηλιακή λειτουργία των κυττάρων μέσω αντιφλεγμονωδών μηχανισμών, υποδεικνύοντας έτσι πιθανή αντι-αθηροσκληρωτική δραστηριότητα. (Loizou et al. 2009).
Επίσης, άλλες έρευνες έδειξαν ότι δεν αναφέρθηκε κανένα πρόβλημα ή παρενέργεια με την κατανάλωση της μαστίχας συμπεραίνοντας έτσι ότι μπορεί να ενταχθεί με ασφάλεια σε ένα πιο σφαιρικό καρδιοπροστατευτικό πλάνο μαζί με τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης μέσω διατροφής και άσκησης. (Triantafyllou et al. 2007) Είναι πλέον ευρέως γνωστό και επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι τα υψηλά επίπεδα LDL στο αίμα και η οξειδωσή της μπορεί να δημιουργήσουν αθηροσκληρωτική πλάκα λόγω της εναπόθεσής της σε ενδοθηλιακό ιστό με αποτέλεσμα τη δημιουργία καρδιαγγειακών προβλημάτων. (Laakso et al. 1992): (Rivera et al. 2011) Μία in vitro μελέτη συνέκρινε την προστατευτική δράση διαφόρων φυσικών ρητινών κατά της οξείδωσης της LDL. (Andrikopoulos et al. 2003)
Μια μελέτη που διερεύνησε τις επιδράσεις της μαστίχας στη χοληστερόλη και τη γλυκόζη πλάσματος νηστείας σε 156 εθελοντές με συνολική χοληστερόλη πάνω από 200 mg/dl έδειξε ότι μετά από 8 εβδομάδες η ομάδα που κατανάλωνε 1g ακατέργαστης μαστίχας Χίου καθημερινά είχε σημαντική μείωση τόσο της ολικής χοληστερόλης όσο και της γλυκόζης νηστείας σε σύγκριση με εκείνους που κατανάλωναν μαστίχα χωρίς το πολυμερές, σκόνη μαστίχας. (Kartalis et al. 2016)
Η μείωση των σακχάρων στο αίμα και της χοληστερόλης ήταν πιο εμφανής στα άτομα με δείκτη ΒΜΙ άνω του 25, δείχνοντας έτσι ότι τα υπέρβαρα άτομα ίσως να μπορούν να επωφεληθούν ακόμα περισσότερο, άλλα και ότι γενικά η μαστίχα μπορεί να μειώσει το ρίσκο καρδιαγγειακών παθήσεων και διαβήτη. (Kartalis et al. 2016)
Έχουν επίσης υπάρξει αρκετές μελέτες που υποστηρίζουν ότι η κατανάλωση μαστίχας μπορεί να έχει ευεργετική επίδραση στη μείωση της γλυκόζης του ορού, τη βελτίωση της ηπατικής κατάστασης και τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης διαβήτη. (Rehman, Sh Kamran, M. Ahmad and U. Akhtar. 2015): (Tzani et al. 2016): (Fukazawa et al.2018): (Georgiadis et al. 2015).
Συμπεράσματα
Όπως είδαμε και παραπάνω, η μαστίχα της Χίου, ανεξαρτήτως πως την καταναλώνουμε, αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην καλή λειτουργία του οργανισμού μας, καθώς προσφέρει πολλά οφέλη. Δεν είναι αργά λοιπόν, να δοκιμάσουμε αυτό το ιδιαίτερο και ξεχωριστό προϊόν!
(Παρακάτω θα δείτε μερικές φωτογραφίες από προσωπικό μου αρχείο, που έχουν τραβηχτεί στο Μουσείο Μαστίχας Χίου, στην περιοχή Πυργί, Χίου)
Σιδηροπούλου Σοφία
