Η Σιάτιστα αποτελεί έδρα του Δήμου Βοΐου και της Μητρόπολης Σισανίου και Σιατίστης. Έχει υψόμετρο 920 μέτρα και αριθμεί 5.400 κατοίκους. Βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του νομού Κοζάνης, στις νότιες πλαγιές της κορυφής Βέλλια του Άσκιου (Σινιάτσικου) όρους, πάνω από την κοιλάδα του Αλιάκμονα και απέχει 28 χλμ. από την πόλη της Κοζάνης. Διακρίνεται σε δύο συνοικίες , καθεμιά με διαφορετική ιστορική αφετηρία, τη Γεράνεια και την Χώρα, που σήμερα είναι ενωμένες λόγω της οικιστικής ανάπτυξης.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ
Η Σιάτιστα κατοικήθηκε συστηματικά γύρω στον 15ο αιώνα, από Χριστιανούς που κατέφυγαν στις απόκρημνες και φυσικά οχυρωμένες πλαγιές του βουνού, ώστε να γλιτώσουν από τις σκληρές διώξεις των Χριστιανών εκείνης της εποχής. Οι πρώτοι που ήρθαν, εγκαταστάθηκαν στη σημερινή Γεράνεια, χτίζοντας και την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Αργότερα, κατέφυγαν στη δυσπρόσιτη πόλη ακόμα περισσότεροι Χριστιανοί μη μπορώντας να αντέξουν τις λεηλασίες και το βίαιο εξισλαμισμό των Κονιάρων και αργότερα των Τουρκαλβανών. Έτσι, δημιούργησαν την Χώρα. Επίσης, στα μέσα του 16ου αιώνα, βλαχόφωνοι πληθυσμοί και καταδιωκόμενοι από Ήπειρο, Θεσσαλία και Μακεδονία εγκαταστάθηκαν στη Σιάτιστα. Οι κάτοικοι καταπιάστηκαν αρχικά με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ δημιουργήθηκαν και μερικές μικρές βιοτεχνίες. Αργότερα -λόγω του τοπικού κλίματος- όλο και περισσότεροι ξεκίνησαν να ασχολούνται με την αμπελουργία, καθιστώντας μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα τη Σιάτιστα, μια από τις σημαντικότερες αμπελουργικές περιοχές της Ελλάδας. Παράλληλα, ιδιαίτερα προσοδοφόρα αποδείχθηκε η επεξεργασία δέρματος και γούνας που γινόταν σε μικρές οικοτεχνίες. Τον 18ο και τον 19ο αιώνα η Σιάτιστα ήταν μια εύρωστη οικονομικά πόλη, άριστα οργανωμένη και μια από τις ελάχιστες στον ελλαδικό χώρο που διέθεται πλήρες δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης!
ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ
Για τους εμπόρους, ο πιο πρόσφορος τρόπος για να δείξουν τον πλούτο που αποκτούσαν και τη γενικότερη επιτυχία τους, ήταν η οικοδόμηση επιβλητικών αρχοντικών οικίων. Με τη σειρά τους, έπειτα, αυτές οι οικίες έγιναν σύμβολα δυναμικής αστικής τάξης. Όλες φτιάχτηκαν από ξακουστές συντεχνίες (σινάφια) Ηπειρωτών και Μακεδόνων μαστόρων, περιλαμβάνοντας υπόγειους και ημιυπόγειους χώρους, μεσοπάτωμα, όροφο και εσωτερική αυλή («μεσιά»). Εξωτερικά, μάλιστα, μοιάζουν σαν οχυρά, με κλειστά σαχνισιά, κάτι λογικό, αφού η Σιάτιστα υφίστατο συχνές επιδρομές. Κάποια από τα πιο ονομαστά και θαυμάσια αρχοντικά είναι της Πούλκως, του Μανούση, του Δόλγκηρα το οποίο λειτουργεί και ως Λαογραφικό Μουσείο.
dinfo.gr
ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ
Ο πιο παλιός ναός που σώζεται ως σήμερα είναι ο ναός της Αγίας Παρασκευής στην πλατεία της Γεράνειας. Χτίστηκε το 1677 και αποτελεί αξιόλογο μνημείο μεταβυζαντινής τέχνης. Νότια της Αγίας Παρασκευής βρίσκεται κολλημένος ο ναός της Παναγίας, που μαζί με την κοινή αυλή και το τεράστιο καμπαναριό αποτελούν ένα όμορφο σύνολο. Μια άλλη παλιά και όμορφη εκκλησία είναι του Προφήτη Ηλία, στο μέσο σχεδόν των δύο συνοικιών. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι παραστάσεις της δημιουργίας του Αδάμ και της Δευτέρας Παρουσίας. Μικρότεροι ναοί, που χτίστηκαν σχετικά πρόσφατα ανεβάζουν τον αριθμό των εκκλησιών της Σιάτιστας σε 22.
ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Μια απο τις πιο σημαντικές και ονομαστές εκδηλώσεις είναι οι κλαδαριές. Στις 23 Δεκεμβρίου ανάβουν πενήντα «Kλαδαριές» σε όλες τις γειτονιές και τις πλατείες της πόλης. Το άναμμα της πρώτης κλαδαριάς γίνεται στις 19.00 από τον δήμαρχο της πόλης, ενώ οι τοπικές μπάντες με τα χάλκινα παίζουν τα «κόλιαντα».
Εντυπωσιάζουν οι φιγούρες των ντόπιων που κρατούν στα χέρια τους «τα κυπροκούδουνα, τα τζιουκάγια και τις γκαβανούζες» που κτυπούν ρυθμικά μοιράζοντας ευχές στους φίλους τους και τους επισκέπτες. Μόλις σβήσουν οι κλαδαριές, τα παιδιά σε παρέες τρέχουν στα σπίτια συγγενών και φίλων λέγοντας τα «κόλιαντα».
Οι αρχαίες τελετές προς τιμήν του Θεού Διόνυσου έχουν αφήσει τα ίχνη τους στη Σιάτιστα με δύο μεγάλες εθιμικές εορταστικές εκδηλώσεις, που διατηρούνται με ενθουσιασμό από τους σημερινούς κατοίκους της κωμόπολης. Οι Καβαλάρηδες είναι ένα δρώμενο που γιορτάζεται κάθε Δεκαπενταύγουστο, με ομαδικά γλέντια και ξεφαντώματα. Ανήμερα της Παναγίας, λοιπόν, γύρω στους 150 Καβαλάρηδες ξεκινούν από τη Σιάτιστα και διανύουν 12 χιλιόμετρα, με προορισμό το μοναστήρι στο Μικρόκαστρο Κοζάνης, όπου και προσκυνούν την εικόνα της Παναγίας. Μετά τη λειτουργία, οι καβαλάρηδες, στέκονται για να ξαποστάσουν στο ξωκλήσι του Αη-Λιά, κάτω από τους παραδοσιακούς ήχους των χάλκινων οργάνων της ευρύτερης περιοχής.
Τα Μπουμπουσάρια, από την άλλη, είναι ένας καταπληκτικός αποκριάτικος εορτασμός, ο οποίος διεξάγεται τη μέρα των Θεοφανείων και κλείνει με ένα γερό γλέντι στην πλατεία της Γεράνειας. Παρέες μεταμφιεσμένων διασχίζουν τη Σιάτιστα, ο κόσμος χορεύει κάτω από τους ήχους των χάλκινων, ενώ οι μασκαρεμένοι παρουσιάζουν τα επίκαιρα γεγονότα με σάτιρα. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, είναι ένα καρναβάλι που προηγείται των Αποκριών.
Γράφει η Ρίτα Κοτλιδοπούλου Γ2
ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- https://voio.gr/village/siatista/
- https://el.wikipedia.org/wiki/Σιάτιστα#
- https://www.travel.gr/experiences/siatista-i-archontiki-komopoli-tis-koz/
- https://e-ptolemeos.gr/stin-kardia-tis-dytikis-makedonias-afieroma-apo-ti-siatista-sti-vlasti
- https://www.prlogos.gr/σιάτιστα-το-έθιμο-με-τις-κλαδαριές/
