ΓΕΝΝΗΣΗ
Ο κορυφαίος Έλληνας μαθηματικός -διεθνούς φήμης με ρίζες στην Αδριανούπολη της Ανατολικής Θράκης και καταγωγή από το Βοσνοχώρι, σημερινή Νέα Βύσσα Έβρου, γεννήθηκε στο Βερολίνο στις 13 Σεπτεμβρίου 1873.
Ο Κωνσταντίνος με τον πατέρα του Στέφανο Καραθεοδωρή
ΠΑΙΔΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ
Ο πατέρας του Στέφανος, εργάστηκε ως διπλωμάτης για την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ως γραμματέας και κατόπιν ως πρέσβης του Σουλτάνου. Μιλούσε και έγραφε δεκαεφτά γλώσσες.
Η μητέρα του, Δέσποινα Καραθεοδωρή το γένος Πετροκοκκίνου, καταγόταν από τη Χίο και ήταν επίσης σημαντική οικογένεια στην νεότερη ελληνική ιστορία. Ο Κωνσταντίνος έχασε τη μητέρα του, στην τρυφερή ηλικία των έξι ετών από πνευμονία και ανατράφηκε από την γιαγιά του Ευθαλία Πετροκόκκινου, αρχόντισσα του Αιγαίου με όλες τις αρχές σε ένα ευρωπαϊκό, επιστημονικό και αριστοκρατικό περιβάλλον. Τα καλοκαίρια οι απανταχού Καραθεοδωρήδες συγκεντρώνονταν στη Χίο δίνοντας την ευκαιρία στον Κωνσταντίνο να περνάει αξέχαστα καλοκαίρια με τα ξαδέλφιά του.
Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στις Βρυξέλλες, όπου ο πατέρας του ήταν πρέσβης από το 1875, με αποτέλεσμα να έχει ως μητρική γλώσσα τα ελληνικά και τα φλαμανδικά. Πριν ακόμη μπει στην εφηβεία μιλούσε τουρκικά και γερμανικά.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ-ΣΠΟΥΔΕΣ
Σε ηλικία δεκαέξι ετών παίρνει το πρώτο βραβείο σε εθνικό διαγωνισμό Μαθηματικών του Βελγίου επί δύο συνεχή έτη.
Οι πρώτες σπουδές του είναι στη στρατιωτική σχολή μηχανικών του Βελγίου από το 1891 έως το 1895. Με την αποφοίτησή του, το 1895, αποδέχτηκε την πρόσκληση του θείου του, Αλέξανδρου Στεφάνου Καραθεοδωρή, ο οποίος ήταν γενικός διοικητής της Κρήτης, και τον επισκέφθηκε στα Χανιά. Εκεί γνωρίστηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Στη συνέχεια πήγε στη Λέσβο, όπου μετείχε στην κατασκευή έργων οδοποιίας και το 1898 καταλαμβάνει σπουδαία θέση με προοπτική ως μηχανικός στην Αίγυπτο σε μεγάλα αρδευτικά έργα του Νείλου, όπως το φράγμα του Ασουάν καθώς και στην πυραμίδα του Χέοπα. Τότε συνειδητοποιεί οριστικά την μεγάλη γοητεία που ασκούν πάνω του τα μαθηματικά. Έτσι παίρνει τη μεγάλη απόφαση να εγκαταλείψει το επάγγελμα του μηχανικού και τη σπουδαία εργασία.
Στην ηλικία των εικοσιεπτά ετών σπούδασε Μαθηματικά κατ” αρχάς στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και εν συνεχεία στη Γοτίγγη- Γκέτινγκεν, όπου παρακολούθησε τους κορυφαίους μαθηματικούς Klein και Hilbert. Αυτοί οι δύο σπουδαίοι μαθηματικοί επέδρασαν πολύ στη ζωή και στη σταδιοδρομία του ως μαθηματικού. Το Γκέτινγκεν εκείνη την εποχή είχε θεωρηθεί σαν το μεγαλύτερο κέντρο των Μαθηματικών. Ο Καραθεοδωρή αναγορεύτηκε διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν το 1904 όπου παρουσίασε τη διδακτορική του διατριβή. Ο επιβλέπων καθηγητής Minkowski στην αξιολόγησή του γράφει:
«Η εργασία ανήκει στις καλύτερες μαθηματικές διατριβές που έχουν υποβληθεί στη σχολή».
Ο Κ. Καραθεοδωρή αποκτά πολύ μεγάλο κύρος και ύψιστη αξία.
Αμέσως μετά ζήτησε να εργαστεί στην Ελλάδα. Οι αρμόδιοι όμως του απάντησαν ότι είχε ελπίδες να διοριστεί μόνο σαν δάσκαλος σε σχολεία της επαρχίας. Τότε γύρισε στη Γερμανία, όπου τον επόμενο χρόνο (Μάρτιος 1905) αναγορεύτηκε υφηγητής των Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν. Στο ίδιο πανεπιστήμιο δίδαξε μέχρι το 1908.
Στο Harvard της Μασαχουσέτης, δίδαξε για ένα ολόκληρο εξάμηνο και για ένα δίμηνο στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. Επίσης έδωσε μια σειρά διαλέξεων σε 20 Πανεπιστήμια, στο Cambridge,, στο Berkley στο δαη San Francisco, στο Λος Άντζελες, στην Ουάσιγκτον, στη Νέα Ορλεάνη, στη Ν. Υόρκη κ.α. Σε όλα τα Πανεπιστήμια τον υποδέχονταν με μεγάλο ενθουσιασμό, ενώ κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας του επικρατούσε δέος και νεκρική σιγή. Στο διεθνές Μαθηματικό συνέδριο της Ν. Υόρκης του δίδεται η τιμητική προεδρία.
Όλος ο βίος και η πολιτεία του Κ. Καραθεοδωρή διέπονται από διαρκή δράση με σεμνότητα, ταπείνωση, ανιδιοτέλεια και μεγαλοψυχία που εκπλήσσει κυριολεκτικά την επιστημονική κοινότητα.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΖΩΗ
Δημιουργεί μια καταπληκτική οικογένεια. Το 1908 και σε ηλικία τριάντα πέντε ετών παντρεύεται την 24 χρονών Ευφροσύνη. Την επόμενη χρονιά γεννιέται ο Στέφανος και αργότερα η κόρη του Δέσποινα. Ως οικογενειάρχης υπήρξε υποδειγματικός, σεμνός, διακριτικός, εφόσον ποτέ δε μίλησε στα παιδιά του για το μέγεθος της αξίας του και το ύψος των αξιωμάτων που κατείχε. Τρία χρόνια πριν από το θάνατό του συνειδητοποίησαν τα παιδιά του το μέγεθος του ως διάνοια.
Τα παιδία του Δέσποινα και Στέφανος
Ως πατέρας επεδίωκε τη ζωντανή τους μόρφωση μέσα από ταξίδια, ενώ μετά από τον εκκλησιασμό της Κυριακής φρόντιζε να πηγαίνει τα παιδιά του σε μουσεία, εκθέσεις και αξιόλογες εκδηλώσεις. Επεδίωκε να είναι ποιοτικός ο χρόνος που αφιέρωνε στην οικογένειά του. Διαρκώς τους δίδασκε να έχουν αξίες, ιδανικά, να αγαπάνε τη δουλειά και πάνω από όλα την Ελλάδα. Πιστός στα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη ανέθρεψε τα παιδιά του με τις παραδόσεις και τις αρχές που ανατράφηκε αυτός από την αρχόντισσα της Χίου.
Η ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΑΪΝΣΤΑΙΝ
Τον Σεπτέμβρη του 1916 προκύπτει η μεγάλη συμβολή του Κ. Καραθεοδωρή σε τρεις δυσκολίες που συνάντησε ο Αϊνστάιν στη διατύπωση της γενικής θεωρίας της σχετικότητας. Ο Αϊνστάιν αναγνώρισε την βοήθεια που δέχτηκε από τον Κ. Καραθεοδωρή, όπως προκύπτει από την αλληλογραφία των δύο επιστημόνων.
Σε μία επιστολή αντίγραφο της οποίας βρίσκεται στα αρχεία του μουσείου Κ. Καραθεοδωρή γράφει:
«Αξιότιμε κύριε συνάδελφε!
Θεωρώ την παράγωγό σας υπέροχη. Αρχικά με δυσκόλεψε ένα μικρό γραφικό λάθος που βρισκόταν στην δεύτερη σελίδα. Τώρα όμως κατανοώ τα πάντα. Θα έπρεπε να δημοσιεύσετε την θεωρία μ’ αυτήν την μορφή στο Αnnalen der Physik, γιατί οι Φυσικοί συνήθως δεν γνωρίζουν τίποτε για το αντικείμενο αυτό, όπως και εγώ άλλωστε. Θα πρέπει να σας φάνηκα με την επιστολή μου σαν τον Βερολινέζο εκείνο, ο οποίος μόλις τώρα ανακάλυψε το Γκρούνεβαλντ και ρωτάει αν υπήρξαν ποτέ άνθρωποι εκεί μέσα. Αν θέλετε δε να κάνετε τον κόπο να μου αναπτύξετε και τους κανονικούς μετασχηματισμούς θα βρείτε στο πρόσωπό μου έναν ευγνώμονα και συνειδητό ακροατή. Κι αν επιπλέον λύσετε το πρόβλημα των κλειστών χρονικών γραμμών, τότε προσκυνώ σας. Εδώ κρύβεται κάτι, με το οποίο αξίζει να ασχοληθούν οι κορυφαίοι.
Τους εξαιρετικούς μου χαιρετισμούς
Δικός σας Α. Αϊνστάιν».
Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΒΕΝΙΖΕΛΟ
Το 1911, μετά από πρόσκληση του Ελευθέριου Βενιζέλου, ο Καραθεοδωρή συμμετείχε στην επιτροπή επιλογής καθηγητών για το Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Το 1920, πάλι με πρόσκληση του Βενιζέλου, ανέλαβε να οργανώσει το Ιωνικό Πανεπιστήμιο στη Σμύρη. Όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στην πόλη, ο 49χρονος Καραθεοδωρή κατόρθωσε να διασώσει τη βιβλιοθήκη και πολλά από τα εργαστηριακά όργανα του Ιωνικού Πανεπιστημίου και να τα μεταφέρει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η δωρεά Καραθεοδωρή βρίσκεται μέχρι τις μέρες μας στο Μουσείο Φυσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1922 διορίστηκε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το 1923 διορίσθηκε καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.
Απογοητευμένος από τη μίζερη κατάσταση των ελληνικών πανεπιστημίων, εγκατέλειψε την Ελλάδα το 1924, για να αναλάβει καθηγητική θέση στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, που εκείνο τον καιρό ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της Γερμανίας και δίδασκαν σ” αυτό κορυφαία ονόματα. Το Νοέμβριο του 1926, έγινε μέλος στη νεοϊδρυθείσα Ακαδημία Αθηνών για την τάξη των Θετικών Επιστημών. Το 1928, ανταποκρινόμενος σε πρόσκληση από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και την Αμερικανική Μαθηματική Εταιρεία, επισκέφθηκε τις ΗΠΑ μαζί με τη γυναίκα του για έναν σχεδόν χρόνο, για να δώσει διαλέξεις σε διάφορα αμερικανικά πανεπιστήμια, ανάμεσά στα οποία το Πανεπιστήμιο Πρίνστον, το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, το Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Ώστιν και άλλα.
Το 1930, πάλι μετά από πρόσκληση του Ελευθέριου Βενιζέλου, ανέλαβε καθήκοντα κυβερνητικού επιτρόπου με βαθμό πρυτάνεως στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης για να βοηθήσει στην αναδιοργάνωση του πρώτου και στην οργάνωση του (νεοσύστατου) δεύτερου.
Λίγο πριν στη συνεδρίαση της βουλής των Ελλήνων τον Δεκέμβρη του 1929 ο τότε υπουργός παιδείας Γεώργιος Παπανδρέου θα αναφερθεί για τον Κ. Καραθεοδωρή με τα εξής λόγια:
«θεωρούμε ευτυχές το γεγονός για τα πανεπιστήμια Αθηνών και της Θεσσαλονίκης, και ενός τρίτου που ενδεχομένως είναι το πανεπιστήμιο Αιγαίου με έδρα Μυτιλήνη ή Χίο, διότι ο Έλλην Επιστήμων, ο οποίος τιμά το Ελληνικόν όνομα εις την ξένη έστρεξε να προσφέρει τα φώτα του προς την πατρίδα του».
Μ’ αυτό τον κανονισμό τα πανεπιστήμια λειτούργησαν επί 50 χρόνια έως το 1982.
ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ
Το 1932 εκπροσωπεί την Γερμανία στο Διεθνές Μαθηματικό Συνέδριο της Ζυρίχης ως ο κορυφαίος της Μαθηματικός. Το 1934 στη Σύνοδο του Α’ Διαβαλκανικού Συνεδρίου ομόφωνα εξελέγη από εκλεκτούς ξένους επιστήμονες επίτιμος πρόεδρος και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιασίου Κωνσταντίνος Ποποβίτσι είπε κατά την ομιλία του: «Ο ελληνικός λαός έδωσε στη μαθηματική επιστήμη ένα σοφό, τον παγκοσμίως ονομαστό Κ,Καραθεοδωρή». Την άνοιξη του 1935 μεταβαίνει με την κόρη του στο Πανεπιστήμιο της Πίζας στην Ιταλία όπου έδωσε τέσσερις διαλέξεις. Το 1936 βρίσκεται στην Αμερική προσκεκλημένος από τα Πανεπιστήμια του Χάρβαρντ και της Μασαχουσέτης. Σε μία εκδήλωση για τα 200 χρόνια από την ίδρυση της μαθηματικής εταιρείας στην Αμερική η παρουσία του Καραθεοδωρή συγκεντρώνει ενθουσιώδες και πολυπληθές ακροατήριο όπου γίνεται και ειδική εκδήλωση προς τιμήν του. Μόλις επιστρέφει από την Αμερική στο Μόναχο άμεσα μεταβαίνει στο Όσλο όπου θεσπίζεται το βραβείο Fields για τα μαθηματικά. Είναι διεθνώς αναγνωρισμένο το κύρος συγκεκριμένου βραβείου και η συμβολή του στην ανάπτυξη της μαθηματικής επιστήμης. Το βραβείο Fields απονέμεται κάθε τέσσερα χρόνια κατά τη διάρκεια διεθνούς συνεδρίου. Αποδέκτες είναι μαθηματικοί κάτω των σαράντα χρόνων, ενώ η επιτροπή αξιολόγησης απαρτίζεται από κορυφαίους μαθηματικούς αναγνωρισμένου κύρους.
Το πολύ σημαντικό για μας τους Έλληνες είναι ότι ο Κ. Καραθεοδωρής ήταν ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής στην πρώτη απονομή, παρότι δεν υπήρξε ποτέ μέχρι σήμερα κάποιος Έλληνας που να πήρε το βραβείο Fields.
Το 1937 παντρεύει την κόρη του Δέσποινα στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Κηφισιάς με τον πολιτικό μηχανικό Θεόδωρο Σκούταρη. Την επόμενη χρονιά αποχωρεί λόγω ορίου ηλικίας από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Ένα γεγονός που δείχνει για μια ακόμη φορά το δυσθεώρητο ύψος της επιστημονικής του οντότητας είναι το γεγονός ότι η έδρα του παρέμενε κενή επί έξι χρόνια διότι δεν μπορούσε να βρεθεί ένας αντάξιος αντικαταστάτης του.
Λίγοι μαθηματικοί γνώριζαν αλλά και είδαν τόσα πολλά στον κόσμο όσα ο Καραθεοδωρής.
Στις 7 Ιουλίου του 1944, κατά τη συνεδρίασή του, το Τμήμα Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών της Βαυαρικής Ακαδημίας των Επιστημών (Ακαδημίας του Μονάχου) καταρτίζει σχέδιο έκδοσης όλων των μαθηματικών δημοσιευμάτων του Κ. Καραθεοδωρή.
Το 1945 τρία πανεπιστήμια των ΗΠΑ μεταξύ αυτών και του Harvard του προσφέρουν θέση αλλά ήδη ήταν 72 ετών, ενώ η ζωή στην Γερμανία μετά την συνθηκολόγηση έχει δυσκολέψει αρκετά. Παρ’ αυτά, όπως ξεκίνησε την καριέρα του με το εκπληκτικό φαινόμενο να ξεκινήσει σπουδές μαθηματικών σε ηλικία 27 ετών, έτσι και τελειώνει την καριέρα του γράφοντας κριτικές και αξιόλογες εργασίες έως και 7 μέρες πριν τον θάνατό του σε ηλικία 77 ετών!!! Πραγματικά πρωτόγνωρο, αξιοθαύμαστο, μοναδικό.
Τον Δεκέμβριο του 1949 έδωσε την τελευταία του διάλεξη στο Μόναχο. Πέθανε δύο μήνες αργότερα. Η σορός του ενταφιάστηκε στο Κοιμητήριο Waldfriedhof του Μονάχου.
Στις 2 Φεβρουάριου το 1950 αναγγέλλεται επίσημα στην ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών ο θάνατός του. Ο τότε πρόεδρος της Ακαδημίας μεταξύ άλλων θα πει: «Μία εξέχουσα φυσιογνωμία της διεθνούς επιστήμης εξέλιπε».
«…Η απώλεια του Κ. Καραθεοδωρή είναι απώλεια για την Ελλάδα και για τη διεθνή επιστήμη. Την Ελλάδα τίμησε στο εξωτερικό κατά τη μακροχρόνια παραμονή του, την τίμησε ως άνθρωπος πολιτισμένος, ως επιστήμονας και ως Έλληνας πατριώτης».
ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΚΑΙ ΤΙΜΕΣ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ
Το 1973, η Ελληνική Μαθηματική Εταιρία διοργάνωσε διεθνές συμπόσιο για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Καραθεοδωρή, ενώ το 2000 το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης διοργάνωσε παγκόσμιο συνέδριο Μαθηματικών για τα 50 χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου επιστήμονα.
Ο Σύλλογος Ελλήνων Επιστημόνων Βερολίνου, το κτίριο Διοίκησης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το Γυμνάσιο Παλαιού Ψυχικού, το 4ο Λύκειο Γαλατσίου, το 30ό Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης και το Ελληνικό Λύκειο Μονάχου φέρουν το όνομα «Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή».
Ανδριάντες του έχουν στηθεί στην Κομοτηνή – με πρωτοβουλία του εκεί παραρτήματος της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρίας – καθώς και στο Περιστέρι Αττικής. Η προτομή του ανεγέρθηκε στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ενώ σε πολλές οδούς ελληνικών πόλεων έχει δοθεί το όνομα του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή.
Το μαθηματικό έργο του (βιβλία, άρθρα, κλπ.) συγκεντρώθηκε επιμελώς από τον γιο του, Στέφανο, και εκδόθηκε στα γερμανικά το 1957. Η κόρη του, Δέσποινα Καραθεοδωρή-Ροδοπούλου, η οποία γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Γερμανία, επιμελήθηκε την πρόσφατη έκδοση της βιογραφίας του στα ελληνικά. Παντρεύτηκε τον πολιτικό, πρόεδρο της βουλής και υπουργό, Κωνσταντίνο Ροδόπουλο με τον οποίο απέκτησε ένα παιδί, το Στέφανο. Το 1950 με την επιστροφή της από τη Γερμανία έζησε σε ένα κτήμα στη Παραλία Σκοτίνας στην Πιερία συγγράφοντας βιβλία με θέμα τον διάσημο πατέρα της, όπως Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής ο σοφός Έλλην του Μονάχου.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ
Το Μουσείο Καραθεοδωρή ιδρύθηκε και λειτουργεί στην Κομοτηνή από το 1906 και εκεί εκτίθενται βιβλία, χειρόγραφες επιστολές από και προς τους Einstein, αυθεντικά έγγραφα, φωτογραφίες της οικογένειας Καραθεοδωρή κ.ά.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ -ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΟ ΚΕΡΜΑ ΤΩΝ 2 ΕΥΡΩ
Αυτός είναι ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής και από τέτοια πρότυπα έχουν ανάγκη οι μαθητές/τριες, για να ζυμώσουν τα όνειρά τους, τους στόχους τους και τη ζωή τους.
Γράφει η Μαρία Παυλίδου Α3
