Η Κοβεντάρειος Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης είναι από τις πιο πολύτιμες κι αξιοθαύμαστες βιβλιοθήκες όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και των Βαλκανίων, καθώς φυλάσσονται περισσότερα από 150.000 βιβλία, 400 χειρόγραφα, θησαυροί της μεταβυζαντινής περιόδου, ιερά κειμήλια, ξυλόγλυπτα και επιγραφές. Πριν δούμε όμως την βιβλιοθήκη του σήμερα, πάμε να κάνουμε ένα ταξίδι στο παρελθόν.
Η συγκρότηση σχολείου και κατ’ επέκταση της βιβλιοθήκης, ήταν πρωτοβουλία πλουσίων Κοζανιτών, εμπόρων και λόγιων. Η αγάπη τους για τα γράμματα τους οδήγησε στην οργάνωση σχολικής βιβλιοθήκης στην πατρίδα τους με 440 θρησκευτικά και φιλολογικά βιβλία σύμφωνα με έναν χειρόγραφο κατάλογο της βιβλιοθήκης το 1690. Η ιστορία της Κοβενταρείου ξεκινά στα μέσα του 17ου αι., εκεί γύρω στο 1688, όταν και ιδρύθηκε, από τον δάσκαλο Γρηγόριο Κονταρή, στο πρώτο σχολείο της πόλης, μέσα στην «καρδιά» του ελληνικού Διαφωτισμού, αποτελώντας αδιάψευστο μάρτυρα της έντονης πνευματικής κίνησης που εξελίσσεται στην Κοζάνη και η οποία την ανάγει σε πνευματική εστία του Ελληνισμού. To 1800 ο αριθμός των βιβλίων έχει διπλασιαστεί φτάνοντας τους 822 τόμους.
Το 1813 η βιβλιοθήκη μεταφέρθηκε σε κτήριο που χτίστηκε δίπλα στη εκκλησία του Αγίου Νικολάου, στο κέντρο της πόλης, και παραπλεύρως οικοδομήθηκε άλλο κτήριο, με την ονομασία «Οίκος Βελτιώσεως», που θα λειτουργούσε ως χώρος μελέτης και συγκεντρώσεων των «πεπαιδευμένων» της εποχής, δηλαδή όσοι κατείχαν μόρφωση.
Το 1862 η Κοινοτική βιβλιοθήκη αριθμούσε 2.600 τόμους. Όμως επειδή τα βιβλία της βιβλιοθήκης αυξανόντουσαν συνεχώς, το 1873 έγινε προσθήκη μιας νέας αίθουσας και νέα αρίθμηση και ταξινόμηση των βιβλίων. Ο κατάλογος του 1873, είναι ο πρώτος κατάλογος της βιβλιοθήκης που διασώζεται και στον οποίον καταγράφηκαν 2.641 έντυπα και 111 χειρόγραφα.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, η λειτουργία του σχολείου και της βιβλιοθήκης κλονίστηκε από τις συνέπειες της παρακμής των ελληνικών παροικιών στην Αυστροουγγαρία και από τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπιζε η Κοζάνη. Εξαιτίας αυτής της κατάστασης στις αρχές του 20ου αιώνα ο «Οίκος Βελτιώσεως» αναγκάστηκε να κλείσει, ωστόσο η βιβλιοθήκη συνέχισε να λειτουργεί.
Το 1916 πραγματοποιήθηκε μια τολμηρή αλλαγή στο ιδιοκτησιακό και διαχειριστικό καθεστώς της βιβλιοθήκης από κοινοτική που ήταν μετατράπηκε σε σχολική, περνά πλέον στη δικαιοδοσία ενός σωματείου με την ονομασία «Αναγνωστήριον Κοζάνης» το οποίο ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του τότε επισκόπου Ειρηνουπόλεως και αργότερα Οικουμενικού Πατριάρχη Φωτίου Β΄, με σκοπό την πνευματική επικοινωνία των μελών του και την πνευματική βελτίωση της κοινωνίας της Κοζάνης. Το σωματείο αριθμούσε περίπου 100 μέλη. Ιδρυτικά μέλη κι μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου ήταν σημαίνοντα πρόσωπα της κοινωνίας της πόλης (λόγιοι, επιστήμονες, δημόσιοι λειτουργοί και κληρικοί) όπως ο Γεώργιος Βαρβούτης, δικηγόρος, βουλευτής και υπουργός , ο Κωσταντίνος Τσιτσελίκης, δικηγόρος και λογοτέχνης, ο Κωνσταντίνος Παπακωσταντίνου κ.ά. Όσο για την οργάνωση της βιβλιοθήκης, ο έφορος είχε την ευθύνη της λειτουργίας, της συντήρησης και του εμπλουτισμού της με αγορές βιβλίων. Ο βιβλιοφύλακας ήταν αρμόδιος για την ταξινόμηση και καταλογράφηση των βιβλίων και για την εξυπηρέτηση των αναγνωστών. Επίσης, σημαντικό είναι να σημειωθεί ότι το αναγνωστήριο δεν ήταν ανοιχτό στο κοινό, αλλά μόνο στα μέλη τα οποία έπρεπε να πληρώνουν μηνιαία συνδρομή ύψους 2 δραχμών. Όμως, εξαιτίας των περιορισμένων οικονομικών του συνδέσμου καθώς και των πολιτικών και στρατιωτικών συγκυριών στο εσωτερικό της χώρας (Διχασμός και διαμάχη μεταξύ Βενιζελικών και βασιλικών) και το εξωτερικό (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος), δεν επέτρεψαν την συνέχιση λειτουργίας του αναγνωστηρίου που αρχικά ανέστειλε τη λειτουργία του, ενώ. μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή διαλύθηκε και τη βιβλιοθήκη ανέλαβε τελικά ο Δήμος.
Φωτογραφία του Σάκη Τζιουμάκη – παλιό κτήριο Κοβενταρείου Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης
Το 1923 η βιβλιοθήκη εγκαταστάθηκε σε μία από τις αίθουσες του Δημαρχείου και παρέμεινε εκεί μέχρι το 1934. Το 1946 ιδρύθηκε το Μόνιμο Τοπικό Αρχείο Κοζάνης των Γενικών Αρχείων του Κράτους, στο οποίο πέρασαν, σύμφωνα με τον νόμο, τμήματα του αρχειακού υλικού που φυλάσσονταν στη Δημοτική Βιβλιοθήκη, ενώ διευθυντής του ήταν έως το 1972 ο Νικόλαος Π. Δελιαλής (1895–1979). Ο Δελιαλής υπήρξε και έφορος της Βιβλιοθήκης από το 1930 έως το 1959. Κατά τη διάρκεια αυτών των 30 χρόνων, η Βιβλιοθήκη άκμασε και χάρη στην προσήλωση και στις αδιάκοπες προσπάθειες του εφόρου της. Εκτός, όμως, από ψυχή της Βιβλιοθήκης, ο Δελιαλής υπήρξε μια ιδιαίτερα πολυσχιδής πνευματική προσωπικότητα, καθώς συνέγραψε 40 βιβλία. Για την πολύμορφη δράση του τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με Δημόσιο Έπαινο, ενώ ο Δήμος Κοζάνης του απένειμε το 1971 το Χρυσό Μετάλλιο της πόλης. Τον διαδέχτηκε, ένα εξίσου σημαντικό και δραστήριο πρόσωπο στην ιστορία της Βιβλιοθήκης, ο Βασίλης Σαμπανόπουλος (1960–1982, 1993–1996).
Νικόλαος Δελιαλής
Το 1963, η Βιβλιοθήκη μεταστεγάστηκε στη νεοανεγερθείσα επέκταση του Δημαρχείου, της οποίας το ισόγειο και ο πρώτος όροφος κατασκευάστηκαν με χορηγία των αδελφών Κωνσταντίνου και Δημητρίου Κοβεντάρου, ομογενών Κοζανιτών που ζούσαν στις ΗΠΑ. Τα δύο αδέλφια χρηματοδότησαν, επίσης, την ανέγερση κτιρίου στο οποίο στεγάστηκε ωδείο της πόλης, η φιλαρμονική Πανδώρα και άλλα μουσικά, πολιτιστικά και φιλανθρωπικά σωματεία. Προς τιμήν των δωρητών τα κτήρια πήραν το επίθετο τους και η Δημοτική Βιβλιοθήκη είναι πια η «Κοβεντάρειος», ονομασία που διατηρεί μέχρι και σήμερα.
Κωνσταντίνος και Δημήτριος Κοβεντάρος
Το 1986 μετακόμισε σε άλλο κτήριο του Δήμου στο εμπορικό κέντρο. Είκοσι χρόνια μετά ξεκίνησε σε οικόπεδο απέναντι από τον Δημοτικό Κήπο η κατασκευή κτηρίου που θα στέγαζε την Κοβεντάρειο Δημοτική Βιβλιοθήκη και το Μουσείο της. Το νέο κτήριο, συνολικής έκτασης 6.800 τ.μ., ολοκληρώθηκε το 2018 και εγκαινιάστηκε στις 10 Οκτωβρίου του 2018. Το έργο έχει προϋπολογισμό 15 εκ. Ευρώ που αφορά την κατασκευή της Βιβλιοθήκης και του Μουσείου – Εκθεσιακού Χώρου, καθώς και την προμήθεια του απαραίτητου κινητού εξοπλισμού των δύο κτηρίων.
Η Βιβλιοθήκη λειτουργεί με τους όρους μιας τυπικής δημοτικής βιβλιοθήκης, διαθέτοντας αναγνωστήριο, δανειστικό τμήμα, παιδικό τμήμα, ειδικούς χώρους για μελετητές και ερευνητές. Προβλέπεται επίσης η λειτουργία εργαστηρίου συντήρησης βιβλίων και παλαιτύπων, καθώς η Βιβλιοθήκη συγκεντρώνει έντυπο υλικό που καλύπτει πέντε αιώνες (το παλαιότερο χειρόγραφο της χρονολογείται το 1022). Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη της Ελλάδας μετά την Εθνική Βιβλιοθήκη.
Αξίζει να επισκεφθείτε και να περιηγηθείτε στην ιστοσελίδα της Κοβενταρείου Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης.
http://www.kozlib.gr/kozlib_new/
Γράφει η Ευαγγελία Ζτούπα Γ1
Πηγές
- ·https://www.aboutlibraries.gr
- ·https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BF%CE%B2%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%AC%CF%81%CE%B5%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CE%B8%CE%AE%CE%BA%CE%B7_%CE%9A%CE%BF%CE%B6%CE%AC%CE%BD%CE%B7%CF%82
- http://www.kozlib.gr/kozlib_new/?page_id=704
- https://gobhma.gr/koventareios-dimotiki-vivliothiki-ko/
