Μιλήστε μας για τις σπουδές σας; Πώς μάθατε γράμματα ;
Ήμουν παθιασμένος με τα γράμματα από μικρός, φοίτησα με πολλές διακοπές, λόγω οικονομικών προβλημάτων, σε γυμνάσια της Χαλκίδας, του Πειραιά και στο Βαρβάκειο. Το 1872 ταξίδεψα στο Άγιο Όρος, όπου έμεινα μερικούς μήνες ως προσκυνητής, ολοκλήρωσα την κωμωδία »Ο διοπτροφόρος» και ένα ποίημα αφιερωμένο στη μητέρα μου. Μόνος μου έμαθα αγγλικά και γαλλικά, για να διαβάζω στο πρωτότυπο τα σπουδαία έργα της εποχής μου. Από το 1873 και για δέκα χρόνια περίπου έζησα στην Αθήνα σε συνθήκες οικονομικής ανέχειας, συγκατοικώντας με συγγενείς και συμπατριώτες μου. Το 1874 γράφτηκα στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, όπου παρακολούθησα μαθήματα για δύο μόνο χρόνια, εξακολούθησα όμως να λέω ότι σπουδάζω στην οικογένειά μου για αποφυγή της επιστροφής μου στη Σκιάθο και για αναβολή της στράτευσής μου. Αισθανόμουν σαν εξόριστος μακριά από την αγκαλιά του νησιού μου και είχα έντονο το αίσθημα της αποτυχίας. Ιδιαίτερα το γεγονός ότι δεν κατάφερα να ολοκληρώσω τις πανεπιστημιακές μου σπουδές, με έκανε τον «πτωχόν Ἀλέκον, ὅστις οὔτε διδάσκαλος κατώρθωσε να γίνῃ, ἂν και ἐνεγράφη ποτε εἰς την Φιλοσοφικήν σχολήν, ἔμελλε να μείνῃ ξεσκούφωτος και ἄσημος… συρράπτης ἐπιφυλλίδων!»
Μπορείτε να μας πείτε για τους γονείς σας , για τα πρώτα χρόνια της ζωής σας στη Σκιάθο;
Γεννήθηκα στις 4 Μαρτίου 1851 στη Σκιάθο. Ήμουν ο τρίτος στη σειρά από τα έξι παιδιά της οικογένειας και το όνομα μου είναι Αλέξανδρος Εμμανουήλ. Η διαμόρφωση του ονόματός μου οφείλεται στην ιδιότητα του πατέρα μου που ήταν ιερέας. Έτσι, ο γιος του Αδαμάντιου Εμμανουήλ ή αλλιώς του παπα – Αδαμάντιου γρήγορα μετονομάστηκε σε Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Η μητέρα μου, Γκιουλιώ (Αγγελική) Μωραΐτη καταγόταν από αρχοντική οικογένεια του Μυστρά. Από μικρό παιδί, βοηθούσα τον πατέρα του στις ακολουθίες της Εκκλησίας και μεγάλωνα με χριστιανική αγωγή και η οικογένειά μου τηρούσε με αυστηρότητα τις αρχές της ορθόδοξης πίστης. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τον εσωστρεφή μου χαρακτήρα περιόρισε σε ένα βαθμό την κοινωνικότητά μου.
Μπορείτε να μας πείτε πώς ζήσατε στην Αθήνα; Περάσατε δύσκολα χρόνια;
Στην Αθήνα έμεινα 25 χρόνια και γενικά ο βίος μου χαρακτηριζόταν από δυσκολίες και στερήσεις εξαιτίας της φτώχειας. Αρχικά αναγκάστηκα να δέχομαι οικονομική ενίσχυση από τον πατέρα μου, προκειμένου να συντηρήσω τον εαυτό μου. Στη συνέχεια βιοποριζόμουν κάνοντας ιδιαίτερα σε μαθητές, κι από το 1879 συνεργάστηκα με εφημερίδες και περιοδικά σαν συγγραφέας και μεταφραστής. Οι τσέπες μου ήταν τρύπιες: με το που έπαιρνα τον μισθό μου, πλήρωνα τα χρέη μου στην ταβέρνα του Καχριμάνη, στου Ψυρρή, πλήρωνα το νοίκι για το δωμάτιό μου, ενώ μετά από τον θάνατο του πατέρα μου, έστελνα και λεφτά στην οικογένειά μου και ό,τι μου περίσσευε το μοίραζα στους φτωχούς, δεν κρατούσα τίποτε για τον εαυτό μου.
Μπορείτε να μας αναφέρετε πρόσωπα που λειτούργησαν σαν πρότυπο για σας;
Αρχικά, βασικό ρόλο στη ζωή μου υπήρξε το οικογενειακό και κοινωνικό μου περιβάλλον και καθοριστική για την πνευματική μου διαμόρφωση υπήρξε η επαφή μου με τα έργα και την παράδοση των Κολλυβάδων πατέρων στη Σκιάθο. Επιπλέον, επηρεάστηκα από τον παπά – Διανέλο , μοναχό που είχε εγκαταλείψει το Άγιον Όρος και είχε επιστρέψει στο νησί μας, τη Σκιάθο. Το 1872 πήγα μαζί του στο Άγιον Όρος , παρέμεινα για λίγους μήνες και μετά το εγκατέλειψα. Τα παιδικά και εφηβικά βιώματά μου αποτέλεσαν το έναυσμα για να αναδυθεί η καλλιτεχνική έκφρασή μου σαν συγγραφέας και ποιητής, ενώ θυμάμαι ότι μικρός ζωγράφιζα Αγίους. Στην Αθήνα πήγαινα στο εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου στο Μοναστηράκι για να εκκλησιασθώ μαζί με τους Παύλο Νιρβάνα, Ζαχαρία Παπαντωνίου, Γιάννη Βλαχογιάννη και Γεράσιμο Βώκο κι εκεί γνώρισα την ταπεινή κι ενάρετη μορφή του παπά- Νικόλα Πλανά που θα λειτουργήσει ως πρότυπο στη ζωή μου. Εκεί συνήθιζα να ψάλλω ως δεξιός ψάλτης, ενώ στον ίδιο ναό, έψαλλε ως αριστερός ψάλτης ο ξάδελφός μου και συγγραφέας Αλέξανδρος Μωραϊτίδης.
Περιγράψτε μας τους ήρωες των έργων σας και με ποιον τρόπο προσεγγίζετε τον κόσμο…
Με τις περιγραφές μου προσεγγίζω τον κόσμο με τρόπο ρεαλιστικό και οι μορφές των ανθρώπων που αναδύονται από τις σελίδες των έργων μου είναι άνθρωποι τραυματισμένοι, αποξενωμένοι, ταπεινοί, ενίοτε τραγικοί μα πάνω απ’ όλα είναι αληθινοί άνθρωποι που προσέρχονται στην Εκκλησία με τις ατέλειές τους. Μέσα από αυτούς προσπαθώ να αναδείξω τον άνθρωπο που με τη δραματική και περιπετειώδη πορεία του στη ζωή, συνειδητοποιεί την αξία του και την πνευματικότητά του. Μέσω της λογοτεχνίας προσπαθώ να παρουσιάσω παραδείγματα προς μίμηση, γιατί έτσι τα μορφωτικά αγαθά μεταδίδονται κατευθείαν στις ψυχές των ανθρώπων και μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξή τους. Τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες αναγνώστες παρατηρούν και βλέπουν τις συνέπειες της συμπεριφοράς των άλλων, στοχάζονται πάνω σε αυτές και διαμορφώνουν απόψεις σχετικά με τον εαυτό τους και με τους γύρω τους. Επιπλέον, ο αναγνώστης ταξιδεύοντας στον χρόνο μπορεί να εμπλουτίσει τις γνώσεις του με διαχρονικές αξίες και αρχές.
Μαριάννα Ξηραδάκη Γ2
