Η «Φόνισσα» του Παπαδιαμάντη, είναι ένα από τα αριστουργήματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Το βιβλίο εκδόθηκε το 1912, είναι νουβέλα και αναφέρεται στην ιστορία μιας γυναίκας της Φραγκογιαννούς. Στο διήγημα περιγράφεται η ζωή της Φραγκογιαννούς, καθώς συνειδητοποιεί την υποταγή της στους άντρες και την έλλειψη ελευθερίας των γυναικών σ΄ ένα πατριαρχικό καθεστώς.
Το διήγημα αποτελεί μια σπάνια μελέτη της ανθρώπινης ψυχής και ιδιαίτερα της γυναικείας ψυχολογίας στα πλαίσια μιας ανδροκρατούμενης κοινωνίας. Το βιβλίο αναλύει με εξαιρετική λεπτομέρεια τη ζωή, τα πάθη και στο τέλος τη λύτρωση της Φραγκογιαννούς, μεταξύ «Θείας και ανθρώπινης δικαιοσύνης». Είναι αξιοθαύμαστο το ότι ο συγγραφέας εμβαθύνει στις σκέψεις και τα συναισθήματα της Φραγκογιαννούς πριν και μετά το έγκλημα… Έτσι ο αναγνώστης μπορεί να κατανοήσει την ψυχολογία της ηρωίδας και τα βάσανα που την οδήγησαν στο έγκλημα. Το διήγημα αναδεικνύει την ευρηματικότητα του Παπαδιαμάντη καθώς δεν καταδικάζει ούτε κατακρίνει τις πράξεις της φόνισσας, αλλά τις παρακολουθεί με συμπόνια, αφού στο πρόσωπό της αντικατοπτρίζονται τα βάσανα των γυναικών. Ιδιαίτερα ανατρεπτικό είναι το τέλος, καθώς η τιμωρία της Φραγκογιαννούς επήλθε όχι από την ανθρώπινη δικαιοσύνη, αλλά από την θεία δύναμη, μέσω της φύσης. Με αυτόν τον τρόπο, κυριαρχεί η δικαιοσύνη και στο έργο αλλά και στην ψυχή του αναγνώστη. Επίσης ο συγγραφέας αποτυπώνει με ιδιαίτερη ευαισθησία τα θέματα της υποδούλωσης των γυναικών από το αντρικό φύλλο, καθώς και τα πάθη και την καταπίεση της γυναίκας που οδήγησε την ηρωίδα στο έγκλημα. Άλλωστε και ο τίτλος του διηγήματος « Η Φόνισσα» προκαλεί έντονες αντιδράσεις στο αναγνωστικό κοινό και κεντρίζει το ενδιαφέρον του.
Αξιοσημείωτες είναι οι έντονες περιγραφές της φύσης. Η απεικόνιση του γεωγραφικού πλούτου της Σκιάθου, των ψηλών λόφων και των ρυακιών ανάμεσα στα κρυφά περάσματα που στις όχθες τους φυτρώνουν βότανα και σπάνια φυτά, δημιουργεί μία αίσθηση γαλήνης και ηρεμίας. Οι λεπτομερείς περιγραφές της θάλασσας που με τα κύματά της χτυπάει με μανία τους βράχους και τα μικρά εκκλησάκια, ετοιμόρροπα και έρημα δίνουν την εντύπωση πως βρίσκεσαι εκεί. Με αυτόν τον τρόπο η πλοκή γίνεται πιο ενδιαφέρουσα, καθώς προσδίδεται λυρισμός και συναισθηματική φόρτιση στο διήγημα. Παράλληλα, το κείμενο διαθέτει πολλά ηθογραφικά στοιχεία και έθιμα της εποχής. Φαίνονται οι νοοτροπίες , οι θεσμοί ,όπως η προίκα κι ο γάμος και οι αντιλήψεις σχετικά με την θέση της γυναίκας. Έτσι, το διήγημα είναι αληθοφανές, αφού δίνει χρήσιμες πληροφορίες στον αναγνώστη για την εποχή.
Ενδιαφέρουσα είναι η γλώσσα που χρησιμοποιείται κατά την διάρκεια του έργου. Στα διαλογικά μέρη κυριαρχεί η απλή δημοτική με ιδιωματικά στοιχεία, όπως τη μιλούσαν οι απλοί άνθρωποι της ελληνικής υπαίθρου, γεγονός που προσδίδει πειστικότητα και παραστατικότητα στο κείμενο. Αντίθετα, το μεγαλείο και διαχρονική διάσταση της ελληνικής γλώσσας, απεικονίζεται στα αφηγηματικά μέρη, αλλά κυρίως στις περιγραφές, όπου χρησιμοποιείται η καθαρεύουσα.
Γι’ αυτούς τους λόγους συνιστώ ανεπιφύλαχτα αυτό το βιβλίο. Δικαίως θεωρείται το αποκορύφωμα της ελληνικής πεζογραφίας. Ο ψυχογραφικός, λαογραφικός, γλωσσικός και αφηγηματικός πλούτος, το κατατάσσουν στα σπουδαιότερα έργα του ελληνικού πολιτισμού.
Αιμιλία Λογοθέτη (Γ2)
