Ενώ συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή και με αφορμή τις εικόνες δυστυχίας που κατακλύζουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης τις τελευταίες μέρες, προκύπτει ένας προβληματισμός για την απόσταση ανάμεσα στα θεωρητικά δικαιώματα του ανθρώπου και στην πρακτική εφαρμογή τους. Άραγε θα σταματήσουμε ποτέ να εργαλειοποιούμε τους πρόσφυγες;
Αύγουστος 1922 – Μικρασιατική καταστροφή: Αμέσως στο μυαλό μας έρχεται η εικόνα της φλεγόμενης και ισοπεδωμένης Σμύρνης, με τα εκατομμύρια κόσμου στοιβαγμένα στην άλλοτε κοσμοπολίτικη και γεμάτη ζωντάνια προκυμαία, να πρασπαθούν να επιβιβαστούν σε μια βάρκα με προορισμό το άγνωστο. Η καταστροφή αυτή, σηματοδότησε και το τέλος του ελληνισμού στη Μικρά Ασία. Αυτός ο ελληνισμός, που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει όσα είχε χτίσει και αγαπούσε, ήρθε σαν πρόσφυγας στη « Μητέρα Πατρίδα». Περίπου 1.200.000 άτομα, έφτασαν στην Ελλάδα σε τραγική κατάσταση. Οι βασικές ανάγκες των προσφύγων (διατροφή, στέγαση, ιατρική περίθαλψη),καλύφθηκαν κυρίως από το κράτος, ιδιώτες, και ξένες φιλανθρωπικές οργανώσεις της εποχής. Μετά την άφιξή τους, οι πρόσφυγες χρησιμοποίησαν σκηνές και ξύλινες παράγκες για την προσωρινή στέγασή τους, καθώς και κάθε είδους πρόχειρες, χειροποίητες κατασκευές και διαθέσιμους στεγασμένους χώρους. Αρκετά δημόσια κτήρια, στρατώνες, θέατρα, αποθήκες και εγκαταλελειμμένα κτίσματα, γέμισαν πρόσφυγες, οι οποίοι αναζητούσαν απεγνωσμένα μια στέγη. Πολλές οικογένειες, αναγκάστηκαν να ζήσουν για πολλά χρόνια σε χαμόσπιτα, δημιουργώντας ολόκληρες αυτοσχέδιες παραγκουπόλεις, έξω από τις πόλεις ή γύρω από τους προσφυγικούς συνοικισμούς. Εκτός από τις συνθήκες διαβίωσης, οι πρόσφυγες είχαν να «αντιμετωπίσουν» και τη νοοτροπία των γηγενών Ελλήνων, οι οποίοι αναφέρονταν συχνά επικριτικά στο ήθος, στην κοσμοπολίτικη συμπεριφορά τους, και την αμφισβήτηση της ελληνικότητάς τους, αποκαλώντας τους μάλιστα, «τουρκόσπορους»! Η νοοτροπία αυτή εκφράστηκε με τον ανταγωνισμό στην απόκτηση γης, την αγορά εργασίας και σε ορισμένες επιχειρηματικές δραστηριότητες. Ενώ λοιπόν, στην αρχή οι άνθρωποι αυτοί αντιμετωπίστηκαν ως ξένοι, στην πορεία και με το πέρασμα του χρόνου, αφομοιώθηκαν πλήρως στο κοινωνικό σύνολο της χώρας που τους υποδέχτηκε.
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2022 – Πόλεμος στην Ουκρανία: Από τη Mικρασιατική καταστροφή, μεσολάβησε ένας παγκόσμιος πόλεμος, πολλές παγκόσμιες πολιτικές ανακατατάξεις και 100 χρόνια. Στο διάστημα αυτό, δημιουργήθηκαν πολλοί οργανισμοί υπεράσπισης των δικαιωμάτων των προσφύγων. Φτάνοντας λοιπόν στο 2022, και με μια κρίση να λαμβάνει χώρα στην Ευρώπη, συνειδητοποιούμε ότι οι πόλεμοι που συνεχίζονται να γίνονται για πολιτικούς, εδαφικούς και οικονομικούς λόγους, δημιουργούν κύματα προσφυγικών ροών. Οι περισσότεροι κάτοικοι των ανεπτυγμένων χωρών δείχνουν συμπόνια, συμπαράσταση, έντονη αλληλεγγύη και προστρέχουν να βοηθήσουν, όσο το πρόβλημα δεν βρίσκεται «έξω από την πόρτα τους». Όταν όμως αποδέχονται την πραγματική φύση και τον όγκο του «προβλήματος», εμφανίζονται να είναι «αφιλόξενοι» και ανέτοιμοι να τους δεχτούν. Επιστρατεύουν τη διπλωματία για την επίλυση του γενικότερου προβλήματος, όταν καραβάνια προσφύγων στοιβάζονται σε τρένα, λεωφορεία και σύνορα για να γλιτώσουν.Πρόκειται για ανθρώπους που ούτε θέλησαν να ξεριζωθούν από τα σπίτια τους, ούτε το επέλεξαν και σίγουρα δεν το άξιζαν! Και πραγματικά αναρωτιέμαι, κάτω από ποιες συνθήκες θα ζήσουν αρχικά όλοι αυτοί οι άνθρωποι, στις χώρες που θα τους υποδεχτούν; Έχουμε φροντίσει ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες 100 χρόνια μετά;
Ας αναλογιστούμε, λοιπόν, όλοι εμείς οι αναπτυγμένοι δυτικοί λαοί το μερίδιο της ευθύνης μας κι ας κάνουμε κάτι άμεσα γι’αυτές τις ψυχές!
Νεφέλη Μωυσιάδη (Β2)
