Δάφνη Τζάτζη
Η τέχνη έχει αποδειχθεί ο τομέας με τα πιο ελεύθερα πνεύματα και τις πιο εκκεντρικές ιδέες. Η τέχνη εκκόλαψε από θεωρίες συνωμοσίας μέχρι κινήματα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ιδεώδη. Καλώς ή κακώς οι τέχνες έχουν επηρεάσει σε τεράστιο βαθμό τον σημερινό τρόπο σκέψης που πολλές από τις ιδέες τις οποίες θεωρούμε δεδομένες έχουν εμπνευστεί και προωθηθεί από εκείνες , όπως τα δικαιώματα. Η λίστα με τα έργα που έχουν συμβάλει σε αυτή τη διαδικασία είναι αχανής, οπότε θα περιοριστούμε στα βασικά.
Ευγένιος Ντε Λα Κρουά ( 1798-1863 ) , Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου ,1826 , ελαιογραφία σε καμβά , 228 x 147 εκ., Μουσείο Καλών Τεχνών του Μπορντώ (Musée des Beaux-Arts de Bordeaux)
Τώρα ίσως θα πρέπει να παραδεχτώ ότι ο ίδιος καλλιτέχνης έχει χαρίσει κι άλλα παγκοσμίως αναγνωρισμένα έργα που σίγουρα εξυπηρετούν τη θεματική … αλλά επειδή χρειάζεται να αναφερθεί το ελληνικό στοιχείο, και ίσως λόγω προσωπικής αδυναμίας για τον συγκεκριμένο πίνακα, το πρώτο έργο της λίστας είναι “Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου”. Ο πίνακας αυτός του Ντε Λα Κρουα κατέχει εξέχουσα θέση για τη μοντέρνα τέχνη. Εκτός από το σχέδιο και τις πρωτότυπες τεχνικές του, έγινε γνωστός για τη συμβολή του στην ελληνική προσπάθεια και την προώθηση των ιδανικών που πρέσβευε η επανάσταση. Όπως συνήθιζε ο ζωγράφος επέλεγε να προσωποποιεί μια χώρα, στην περίπτωσή μας την Ελλάδα, που ξεπροβάλλει μέσα σε ένα σκοτεινό τοπίο η οποία ταυτόχρονα, κάνοντας μία νύξη στην αναγεννηση της ελευθερίας. Το συγκεκριμένο έργο συγκίνησε και κινητοποίησε για πολλές δεκαετίες τους Ευρωπαίους πολίτες και καθιερώθηκε ως σύμβολο του δικαιώματος του ανθρώπου για την εθνική και προσωπική ελευθερία.
Γκερνίκα
Πάμπλο Πικάσο ( ), Γκουέρνικα, 1937, ελαιογραφία σε καμβά , 3,54 x 7,82 μέτρα, Εθνικό Μουσείο Τέχνης Βασίλισσα Σοφία Μαδρίτη
Φοβάμαι πως δε θα μπορούσα να αναφερθώ στην τέχνη και την επιρροή της στο θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων χωρίς να συμπεριλάβω ένα από τα πιο γνωστά (πιθανότατα) έργα στον κόσμο. Το ίδιο το έργο ήταν εμπνευσμένο από τον εμφύλιο πόλεμο στην Ισπανία και έγινε παγκόσμιο σύμβολο ειρήνης. Η Γκερνίκα σε αντίθεση με άλλα αντιπολεμικά έργα δεν απαθανατίζει βόμβες και ερείπια ή ακόμα χρώματα. Αντίθετα, ο ζωγράφος επέλεξε να ζωγραφίσει 3 ζώα και 6 ανθρώπινες φιγούρες, όλα σε μαυρόασπρες αποχρώσεις, συγκεντρωμένα για να δώσουν την εντύπωση ενός κόσμου που κυριαρχείται από χάος στην ωμότητα του πολέμου. Η αφαίρεση του χρώματος και του ανάγλυφου παραπέμπει στη διακοπή της σχέσης του ανθρώπου με τον κόσμο: όταν διακόπτεται, δεν υπάρχει πια η φύση ή η ζωή». Από τότε έχει βραβευτεί και εμπνεύσει ή «συνοδεύσει» τα φιλειρηνικά κινήματα ή εγχειρήματα όσο κανένας άλλος. Είτε πάντως ως “Λιβαδιά” είτε ως Γκερνίκα ή Γκουέρνικα ο πίνακας αποτελεί έργο παγκόσμιας κληρονομιάς και σήμα κατατεθέν της επιθυμίας για ειρήνη.
Χωρίς Όνομα και Ντροπή
Έμιλυ Μαίρη Όσμπορν ( 1828-1925), Χωρίς Όνομα και Ντροπή, ελαιογραφία σε καμβά , 825 x 1038, Βρετανική Βιβλιοθήκη Λονδίνου , Αγγλία
Το επόμενο δικαίωμα με το οποίο πολλές και πολλοί καλλιτέχνες έχουν ασχοληθεί είναι η ισότητα των φύλων. Ειλικρινά θα μπορούσε κάποιος να βρει εκατοντάδες παρόμοιους πίνακες, κυρίως πορτρέτα, αλλά ο συγκεκριμένος είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρων για την εποχή την οποία απεικονίζει και τη σκηνοθεσία πίσω από το περιεχόμενο του. Ο πίνακας προοριζόταν για το πολιτικό κίνημα υπέρ των δικαιωμάτων της γυναίκας. Η ζωγράφος μέσα στο έργο της ήθελε να αποτυπώσει τις κατηγορίες των ανθρώπων γύρω της και κυρίως τις “τρεις γυναίκες” . Η πρώτη, η φιγούρα στη μέση απεικονίζει τη μέση γυναίκα της εποχής , ευάλωτη, ανήμπορη να στηριχτεί στα πόδια της, η δεύτερη είναι η γυναίκα με γυρισμένη τη πλάτη, κοντά στο παράθυρο΄, συνοδευόμενη από τον γιο της, η οποία κατέχει κάποια δύναμη και κύρος λόγω της οικογενειακής της κατάστασης, πλούσια ενδυμασία, αλλά ακόμη και έτσι είναι ουσιαστικά κρυμμήνη, χωρίς πρόσωπο. Η τελευταία γυναικεία φιγούρα βρίσκεται στο εσωτερικό της εφημερίδας ενός πελάτη του καταστήματος , μια μπαλαρίνα , εργαζόμενη και η πιο ανεξάρτητη, αλλά ένα άτομο που συχνά αντιμετωπιζόταν ως ερωτικό αντικείμενο στους συντηρητικούς κύκλους της Βικτωριανής εποχής. Ο πίνακας τελικά έγινε το σύμβολο στην καμπάνια για την εξίσωση των φύλων και την εκπαίδευση των κοριτσιών στην Αγγλία.
Η Κραυγή
Έντβαρτ Μουνκ, ( 1863-1944) , Η Κραυγή, 1893, ελαιογραφία σε καμβά, 91 x 79,5, Εθνική Πινακοθήκη Νορβηγίας
Όλοι έχουν δει τον πίνακα, έχουν ακούσει για τη φήμη του, για την πρωτοτυπία στη χρήση των χρωμάτων, τον τρόπο της κίνησης ή ακόμα και στην ιστορία πίσω από την ιδέα του έργου, αλλά ίσως η Κραυγή αξίζει περισσότερη προσοχή για τις ερμηνείες που της έχουν δοθεί τα τελευταία χρόνια. Ο πίνακας έχει θεωρηθεί πρωτοπόρος στο θέμα της έκφρασης “σκοτεινών” συναισθημάτων, φόβου, άγχους, χωρίς όμως άμεσα να τα καταδικάζει, αλλά αντίθετα φαίνεται να τα εντάσσει με τις κυματικές κινήσεις ως “μουσικές συνθέσεις”. Χωρίς ίσως την πρόθεση του ίδιου του ζωγράφου, ο πίνακας λειτούργησε μεταγενέστερα ως το όχημα για την ανάδειξη του ζητήματος της ψυχασθένειας, την ενημέρωση του κοινού και τη σταδιακή αποδοχή των ανθρώπων με ψυχικές ασθένειες ως φυσιολογικών μελών της κοινωνίας. Στη συνέχεια, και ο Μουνκ και άλλοι έπειτα από εκείνον απέκτησαν την ευκαιρία να ερευνήσουν και να πειραματιστούν πιο ελεύθερα με τη θεματική αλλά και να ανοίξουν το δρόμο για την επικύρωση των δικαιωμάτων μιας προηγουμένως καταπιεσμένης ομάδας ατόμων.
Το Πρόβλημα με το οποίο ζούμε όλοι
Νορμαν Ροκγουελ, ( 1894-1978 ), Το πρόβλημα με το οποίο ζούμε όλοι, 1964, ελαιογραφία σε καμβά, 91 x 150, Μουσείο Νόρμαν Ρόκγουελ Στόκμπριτζ, Μασαχουσέτη
Ο τελευταίος και μάλιστα πιο σύγχρονος πίνακας της λίστας είναι το έργο του Νόρμαν Ρόκγουελ “Το πρόβλημα με το οποίο ζούμε όλοι”. Ο πίνακας της αμερικανικής πραγματικότητας αποτυπώνει στην γνωστή σε όλους ιστορία της Ρούμπι Μπριτζες , της πρώτης μαύρης μαθήτριας που φοίτησε σε σχολείο με λευκούς υπό τη συνοδεία αστυνομικών. Τόσο το ίδιο γεγονός όσο και η έντονες αντιδράσεις έκαναν το κορίτσι γνωστό σε όλο τον κόσμο. Αυτό που έδειξαν οι κάμερες εκείνης της μέρας , οι έντονες αντιδράσεις που προκάλεσε ένα 6χρονο κορίτσι στη λευκή κοινότητα και τα παρόμοια περιστατικά ρατσισμού μέχρι και σήμερα, παρά τις προσπάθειες για στην ισότητα μεταξύ όλων των φυλών, έχουν κατατάξει τον πίνακα στη λίστα με τα καλύτερα έργα της σύγχρονης τέχνης.
Βιβλιογραφία
Alison Smith ( 2015 , October ), Nameless and Friendless. “The rich man’s wealth is his strong city, etc.” – Proverbs, x, 15. TATE. Ανακτήθηκε από :‘Nameless and Friendless. “The rich man’s wealth is his strong city, etc.” – Proverbs, x, 15’, Emily Mary Osborn, 1857 | Tate
K Shaby ( 2013 , June 12), Meaning of The Scream (1893) Painting by Edvard Munch: Art Analysis, Legomenon. Ανακτήθηκε από : Meaning of The Scream (1893) Painting by Edvard Munch: Art Analysis (legomenon.com)
Serena Baccaglini, Guernica Icon of Peace. Stayinart. Ανακτήθηκε από : Guernica Icon of Peace (stayinart.com)
Meyer, Susan E. «Norman Rockwells People.» Hardcover, Nuova edizione (New Edition) edition, Crescent, March 27, 1987. Ανακτήθηκε από : A Look at Rockwell’s «The Problem We All Live With» (thoughtco.com)
CM Guest Columnist ( 2021, April 12 ), The cost of war: Delacroix’s ‘Greece on the ruins of Missolonghi’. CyprousMail. Ανακτήθηκε από : The cost of war: Delacroix’s “Greece on the ruins of Missolonghi” | Cyprus Mail (cyprus-mail.com)
