Συνέντευξη στην Ευδοκία Αϊβαζίδου
Ο Στέφανος Αϊβαζίδης είναι μαθηματικός, γεννημένος στην Αθήνα το 1984. Φοίτησε στο μαθηματικό τμήμα του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και εκπόνησε το μεταπτυχιακό του στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης με θέμα τα μαθηματικά ως βάση στην επιστήμη των υπολογιστών. Είναι διδάκτωρ του πανεπιστημίου Queen Mary του Λονδίνου. Από το 2015, εργάζεται ως μεταδιδακτορικός ερευνητής σε διάφορα πανεπιστήμια του κόσμου (Εβραϊκό πανεπιστήμιο Ιερουσαλήμ, Πανεπιστήμιο της Βαλένθια), ενώ, παράλληλα, από το 2020, διδάσκει θεωρία αριθμών στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης.
Πώς ξεκίνησε η αγάπη σας για τα μαθηματικά;
Περί τα μέσα των γυμνασιακών μου χρόνων, ένας μαθηματικός, συνάδελφος της μητέρας μου στο σχολείο όπου δούλευε τότε, ξεκίνησε να της δίνει διάφορα προβλήματα τα οποία έδινε ο ίδιος στον γιο του ώστε να τον προετοιμάσει για τους διαγωνισμούς της Ε.Μ.Ε. Νομίζω ότι κάπου εκεί ξεκίνησα να βλέπω ότι τα μαθηματικά πηγαίνουν πιο βαθιά απ’ όσο φανταζόμουν, δηλαδή ότι υπάρχουν κρυμμένα μοτίβα, αλήθειες που μοιάζουν σχεδόν προφανείς, αλλά δύσκολα δικαιολογούνται επαρκώς, και κυρίως ότι τα μαθηματικά διέπονται από μία εντελώς ξεχωριστή δική τους αισθητική.
Ποιος ο ρόλος του σχολείου στην καλλιέργειά της;
Το σχολείο δεν νομίζω ότι βοηθά ιδιαίτερα κανέναν να αγαπήσει κάποιο αντικείμενο. Επειδή ακριβώς η σχολική ύλη (σε κάθε μάθημα) απευθύνεται σε όλα τα παιδιά που το παρακολουθούν και άρα σε ένα αρκετά μεγάλο εύρος πνευματικών δεξιοτήτων και ανησυχιών, λειτουργεί—και μάλλον έτσι οφείλει—κυρίως διεκπεραιωτικά.
Στο Γυμνάσιο, για παράδειγμα, πρέπει κανείς να αποκτήσει τα απαραίτητα εφόδια στα μαθηματικά ώστε να είναι σε θέση να παρακολουθήσει την ύλη του Λυκείου. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αφιερωθεί χρόνος ώστε οι μαθητές να εξοικειωθούν πλήρως με τον χειρισμό αλγεβρικών παραστάσεων. Κάτι τέτοιο είναι αρκετά βαρετό, αλλά αναγκαίο. Στο Λύκειο η ύλη αρχίζει να γίνεται πιο ενδιαφέρουσα. Φυσικά, πολλά εξαρτώνται και από τον εκάστοτε καθηγητή που διδάσκει το μάθημα. Είναι κρίμα πάντως που δεν υπάρχουν στην Ελλάδα σχολεία ειδικού προσανατολισμού για τα μαθηματικά (και γενικότερα για την καλούμενη θετική κατεύθυνση) όπως είναι, για παράδειγμα, τα μουσικά Λύκεια.
Θεωρείτε ότι κάποιος μπορεί να αγαπήσει τα μαθηματικά μόνον αν έχει έφεση;
Δύσκολο ερώτημα. Δεν ξέρω αν μπορώ να δώσω ικανοποιητική απάντηση. Αυτό που σίγουρα ισχύει είναι ότι για να αγαπήσεις κάτι πρέπει να το καταλαβαίνεις ή τουλάχιστον να προσπαθείς να το καταλάβεις. Τα μαθηματικά, εκ φύσεως, δεν είναι ούτε εύληπτα ούτε εύπεπτα. Για να καταλήξει κάποιος να τα αγαπήσει, επομένως, απαιτείται χρόνος και κόπος. Εφόσον υπάρχει αυτή η διάθεση, δεν βλέπω πώς γίνεται κάποιος να μην τα αγαπήσει τελικά. Αυτή η διάθεση είναι προϋπόθεση όμως και ίσως εμφανίζεται ως επί το πλείστον εκεί όπου υπάρχει ήδη μία έφεση.
Πώς η ενασχόλησή σας με τα μαθηματικά επέδρασε στη νοοτροπία και στον τρόπο σκέψης σας;
Πιστεύω ότι ο μαθηματικός τρόπος σκέψης είναι από τα πολυτιμότερα εφόδια που μπορεί να αποκτήσει κάποιος στη ζωή του. Η επίλυση προβλημάτων είναι η ραχοκοκαλιά των μαθηματικών και θα μπορούσε κάποιος να πει ότι η ίδια η ζωή είναι μια σειρά προβλημάτων που χρήζουν επίλυσης. Στα μαθηματικά καλείσαι να ξεχωρίσεις το ουσιώδες από το επουσιώδες, να διακρίνεις δομές και μοτίβα, να σκεφτείς στρατηγικά σπάζοντας το κυρίως πρόβλημα σε επιμέρους κομμάτια και κάνοντας αναγωγή σε άλλα ευκολότερα προβλήματα που μπορείς να λύσεις. Καλείσαι ακόμα να διατυπώσεις τους συλλογισμούς σου με μεστότητα και σαφήνεια ώστε να είναι προσλήψιμοι από οποιονδήποτε επιθυμεί να καταλάβει τα επιχειρήματά σου. Πολλές φορές καλείσαι να επιδείξεις ευρηματικότητα και φαντασία. Τέλος, καλείσαι να επιδείξεις επιμονή και σθένος όταν οι δυσκολίες μοιάζουν ανυπέρβλητες.
Πώς πιστεύετε μπορεί ένας έφηβος να αγαπήσει πραγματικά τα μαθηματικά;
Η ίδια η ενασχόληση με το αντικείμενο. Εκτιμώ ότι δεν υπάρχει υποκατάστατο αυτού. Για να αγαπήσεις τα μαθηματικά πρέπει τουλάχιστον να προσπαθήσεις να τα καταλάβεις και για να συμβεί αυτό, πρέπει να τους αφιερώσεις χρόνο και κόπο.
Πώς εκλαμβάνετε τη φράση του Godfrey Hardy: «Τον Αρχιμήδη θα τον θυμούνται όλοι όταν ο Αισχύλος θα έχει ξεχαστεί, γιατί οι γλώσσες πεθαίνουν ενώ οι μαθηματικές αλήθειες είναι παντοτινές»;
Δεν είμαι σίγουρος ότι συμφωνώ με τον Hardy. Αυτό που λέει ο Hardy ισχύει μεν, εν μέρει. Οι μαθηματικές αλήθειες είναι καθολικές και στέκονται παγερά αδιάφορες στο πέρασμα του χρόνου. Το ίδιο όμως θα έλεγα ότι συμβαίνει και με τα σπουδαία έργα του ανθρώπινου πνεύματος στα οποία ανήκει η Ορέστεια του Αισχύλου.
Ποια σκέψη σας θα θέλατε να μοιραστείτε με έναν έφηβο που ασχολείται με τα μαθηματικά όσον αφορά τις μελλοντικές επαγγελματικές του επιλογές;
Οι δρόμοι είναι όλοι ανοιχτοί. Τα εφόδια με τα οποία σε προικίζει ο μαθηματικός τρόπος σκέψης είναι ανεκτίμητης αξίας ό,τι κι αν ακολουθήσεις τελικά. Υπάρχουν φυσικά και άλλες δεξιότητες που εκτιμούνται στον σύγχρονο χώρο εργασίας όπως για παράδειγμα η γνώση ξένων γλωσσών, η ευχέρεια με τον προγραμματισμό και κάποιες βασικές γνώσεις από την ανάλυση δεδομένων. Η σωστή δικτύωση ήταν και παραμένει σημαντικός παράγοντας επιτυχίας. Σημαντικότερο όλων όμως νομίζω ότι είναι να είστε ανοιχτόμυαλοι. Αν και ένα πτυχίο στα μαθηματικά μπορεί να οδηγήσει σε πολλές σταδιοδρομίες, είναι απαραίτητο να έχετε ανοιχτό μυαλό και να εξερευνήσετε διάφορες επιλογές. Δεν χρειάζεται να περιοριστείτε σε παραδοσιακά επαγγέλματα που σχετίζονται με τα μαθηματικά όπως η μηχανική, τα οικονομικά ή μια ακαδημαϊκή καριέρα. Οι ταχύτατα αναπτυσσόμενοι κλάδοι της μηχανικής μάθησης και της τεχνητής νοημοσύνης, μεταξύ άλλων, προσφέρονται για σπουδαία πράγματα.
