της Χαράς Διβάνη
Έχετε σκεφτεί ποτέ πως η αγάπη σας για τα βιβλία μπορεί να πηγάζει από μια ανάγκη πιο σκοτεινή, ακόμη και … παθολογική?
Τα βιβλία έχουν συντροφεύσει τον άνθρωπο για πολλούς αιώνες, ήδη από τη αρχαιότητα. Ακόμα και σήμερα σε στιγμές ευτυχίας, πολέμου, μοναξιάς ή/και ηρεμίας εξακολουθούν να αποτελούν την «απόδραση» του ανθρώπου από την πραγματικότητα και την διείσδυση του σε κόσμους διαφορετικούς, στους οποίους ο κάθε αναγνώστης συναντάει τα όνειρα και τα ιδανικά του.
Γενικότερα η αγάπη για τα βιβλία αποδίδεται με τον ευρέως διαδεδομένο όρο «βιβλιοφιλία». Βιβλιόφιλοι αποκαλούνται οι λάτρεις-αναγνώστες που συνήθως, αποκτούν, διαβάζουν και συλλέγουν πολύτιμα, για τους ίδιους, βιβλία. Παρόλο που η βιβλιοφιλία κατατάσσεται στα θετικά χαρακτηριστικά ενός ανθρώπου, μπορεί να μετατραπεί, αρκετά εύκολα, σε κάτι αρνητικό, όταν δεν υπάρχει πλέον μία ξεκάθαρη διαφοροποίηση μεταξύ της αθώας αγάπης προς τα βιβλία και της ανεξέλεγκτης εμμονής με αυτά. Σε αυτή την περίπτωση εκδηλώνεται ένα σπάνιο φαινόμενο, ο εθισμός στα βιβλία ή αλλιώς «βιβλιομανία» .
Σε αντίθεση με τον εθισμό σε άλλες μορφές καταχρήσεων, ο εθισμός στα βιβλία δεν έχει αντίκτυπο στη σωματική υγεία του αναγνώστη. Ωστόσο, παρουσιάζονται ορισμένες συνήθειες – συμπτώματα που έχουν αρνητικά αποτελέσματα στην καθημερινή του ζωή. Κυριότερη είναι η παραμέληση των βασικών υποχρεώσεων του όπως η εργασία, οι σπουδές και οι δουλειές του σπιτιού, με σκοπό ο βιβλιομανής να «απορροφηθεί» στην ανάγνωση των βιβλίων του. Με αυτό σχετίζεται άμεσα και η τάση για αποστασιοποίηση από τον κοινωνικό περίγυρο που οδηγεί στην απομόνωση του.
Εκτός από αυτό, οι βιβλιομανείς, συχνά, βρίσκονται αντιμέτωποι με την αδυναμία τους να θέσουν όρια τόσο στον χρόνο ανάγνωσης όσο και στην αγορά των βιβλίων. Οι ίδιοι συνειδητοποιούν πως υπάρχει πρόβλημα μόνο όταν λαμβάνουν e-mail από την τράπεζα που τους προειδοποιεί για την υπερβολική σπατάλη χρημάτων στα βιβλία.
Πώς όμως μπορεί να εθιστεί κάποιος στα βιβλία; Εκτός από την έντονη αγάπη προς την λογοτεχνία, αυτό εξηγείται μέσω της επιστήμης. Διαβάζοντας ένα βιβλίο, ο εγκέφαλός μας απελευθερώνει ντοπαμίνη, την ουσία που ενισχύει την καλή διάθεση και την ευεξία στον άνθρωπο. Έτσι, οι βιβλιομανείς προσπαθούν μέσω των βιβλίων να νιώσουν ευτυχισμένοι , να αποδράσουν από τη ζωή τους (escapism) και να νιώσουν πλήρεις ξανά. Άρρητα συνδεδεμένο με αυτό είναι το γεγονός ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλός δημιουργεί πραγματική συναισθηματική σύνδεση με φανταστικούς χαρακτήρες. Αν έχεις κλάψει για τον θάνατο κάποιου που δεν υπήρξε ποτέ, μπορείς να καταλάβεις πως αυτή η συναισθηματική στήριξη στα βιβλία είναι εξίσου όμορφη και ανησυχητική.
Αν αντιμετωπίζεις παρόμοιες καταστάσεις, μην ανησυχήσεις! Η «βιβλιομανία» είναι ένα ιδιαίτερα σπάνιο ψυχολογικό φαινόμενο – και όχι διαταραχή. Ούτως ή άλλως μπορείς – με ή χωρίς επαγγελματική βοήθεια να το αντιμετωπίσεις και να το περιορίσεις, καθορίζοντας μια σειρά προτεραιοτήτων και χρονικών ορίων. Σε καμία περίπτωση, πάντως, δεν χρειάζεται να στερήσεις από τον εαυτό σου μια τόσο δημιουργική και ευχάριστη δραστηριότητα όσο το διάβασμα.
Η λογοτεχνία και το διάβασμα είναι ένα σπουδαίο πάθος του ανθρώπου, αλλά, όπως και τα περισσότερα πράγματα στη ζωή, χρειάζεται μέτρο!
ΠΗΓΕΣ
NeuroLaunch editorial team (2024). Book Addiction: The Unexpected Obsession with Reading. Διαθέσιμο: εδώ (προσπέλαση 15/4/2025).
Venture Book Club (n.d.). Can Reading Be Addictive? – The Dark Side of Reading. Διαθέσιμο: εδώ (προσπέλαση 15/4/2025).
