της Αποστολίας Χατζηπολυχρόνη
Η υπερκορεσμένη καθημερινότητα του 21ου αιώνα και ο γρήγορος ρυθμός ζωής προκαλούν στον άνθρωπο την ανάγκη να επεξεργάζεται τα συναισθήματά του για τις καταστάσεις που βιώνει. Η επιθυμία αυτή δεν έκανε την εμφάνισή της πριν λίγα χρόνια, αλλά στην πραγματικότητα υπήρχε ανέκαθεν. Ο τρόπος που επινόησε o άνθρωπος για να εξυπηρετεί την ανάγκη αυτή, ήρθε μέσω της τέχνης. Η τέχνη έχει περάσει από αμέτρητα στάδια μέσω πολλαπλών και διαδοχικών καινοτομιών, μέχρι να φτάσει στη σημερινή της μορφή, στην οποία πλέον αντιμετωπίζεται περισσότερο σαν εμπόρευμα, πάρα ως έκφραση της ανθρώπινης ψυχής. Αυτό μπορεί εύκολα να διαπιστωθεί, αν αναλογιστούμε τον αυξημένο αριθμό συλλεκτών τέχνης και τις καινούριες γκαλερί και μουσεία.
Στην προσπάθεια να παραχθεί ένα έργο που να ανταποκρίνεται στις επιθυμίες του αγοραστικού κοινού, η δημιουργική ελευθερία του καλλιτέχνη συχνά παραγκωνίζεται, και η τέχνη ως εργαλείο έκφρασης αχρηστεύεται. Θα ήταν άδικο να κατηγορήσουμε τον καλλιτέχνη για την επιλογή να μην εκφράζει κάποιο προσωπικό του βίωμα, αλλά να δημιουργεί κάτι με το οποίο θα μπορούσε να ταυτιστεί η πλειονότητα των αποδεκτών ή αυτό που επιβάλλουν οι τάσεις (trends), καθώς η επιλογή μπορεί να μην είναι σχετική με τη φιλαργυρία, αλλά με την αδυναμία του να βγάλει τα προς το ζην δουλεύοντας σε κάτι που αγαπά, άρα στρέφεται σε κάτι που του παρέχει, σχεδόν εξασφαλισμένο εισόδημα. Εξάλλου, δεν είναι μυστικό ότι η τέχνη είναι κατά βάση ελιτίστικη ασχολία, με την οποία κάποιος καταπιάνεται κυρίως για μερική απασχόληση, ή στον προσωπικό του ελεύθερο χρόνο.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εμπορευματοποίησης της τέχνης, βρίσκεται στην πέμπτη τέχνη. Στη μουσική «βιομηχανία» -καθώς, πλέον, έχει εξελιχθεί σε βιομηχανία- η επιδίωξη των τάσεων είναι πολύ πιο εμφανής και οικεία σε εμάς, κυρίως επειδή είναι η πιο προσβάσιμη μορφή τέχνη της εποχής. Πλέον, ακολουθείται μια καθορισμένη φόρμουλα για την παραγωγή νέων μουσικών κομματιών, αντί να δίνεται στον καλλιτέχνη η δυνατότητα να εκφραστεί μέσω της μουσικής με τρόπους που ο ίδιος επιθυμεί. Οι στίχοι και η μουσική, ίσως δεν πηγάζουν από τον εσωτερικό κόσμο του καλλιτέχνη, αλλά στην πραγματικότητα είναι ευθύνη μιας ομάδας ατόμων, εξειδικευμένη στο να παράγει κομμάτια με εμπορική επιτυχία. Με αυτόν τον τρόπο, ο τραγουδοποιός μετατρέπεται από καλλιτέχνη σε απλό διεκπεραιωτή. Ένας τόσο δυναμικός τρόπος έκφρασης, υποβαθμίζεται εξαιτίας της έντονης πλεονεξίας ορισμένων μεγάλων εταιρειών.
Η εμπορευματοποίηση της τέχνης, είτε στη μουσική είτε σε άλλες μορφές έκφρασης, αναδεικνύει την ένταση μεταξύ της δημιουργικής ελευθερίας και της ανάγκης για οικονομική βιωσιμότητα. Παρά την πίεση που ασκεί η αγορά στους καλλιτέχνες και τους ωθεί να προσαρμοστούν στις τάσεις, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η τέχνη ανέκαθεν υπήρξε χώρος για την ανάδειξη των βαθύτερων συναισθημάτων και βιωμάτων του ατόμου. Η διατήρηση της αυθεντικότητας και της καλλιτεχνικής ακεραιότητας, ακόμη και μέσα σε αυτό το πλαίσιο, είναι απαραίτητη για να συνεχίσει η τέχνη να λειτουργεί ως γνήσιο μέσο έκφρασης και όχι απλώς ως εργαλείο εμπορικής εκμετάλλευσης.
Πηγές:
BBC (χ.χ.). Global Music Machine. BBC World Service. Διαθέσιμο εδώ, (προσπέλαση 21/11/2024).
Savage, M. (2022). The global music market was worth $26bn in 2021. BBC. Διαθέσιμο εδώ, (προσπέλαση 21/11/2024).
