του Γιάννη Τερζή
Η αρχιτεκτονική επηρεάζει την ψυχολογία των ανθρώπων με τρόπους που συχνά δεν αντιλαμβανόμαστε. Ιδιαίτερα στις φυλακές, ο σχεδιασμός των κτιρίων μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική κατάσταση των φυλακισμένων. Στην σημερινή εποχή, οι περισσότερες φυλακές σχεδιάζονται όπως οι παλαιότεροι χώροι καραντίνας, με σκοπό κυρίως τη συγκράτηση των κρατουμένων, ενώ θα μπορούσαν να σχεδιαστούν με γνώμονα την εκπαίδευση και αναμόρφωσή τους.
Αυτός ο σχεδιασμός, γνωστός ως «τεχνικισμός», επιδιώκει τη δημιουργία λειτουργικών χώρων με ελάχιστο κόστος, παραμερίζοντας τις ψυχολογικές επιπτώσεις στους χρήστες. Εξαιτίας αυτής της προσέγγισης, όλες οι αίθουσες μίας φυλακής είναι σχεδιασμένες με την μικρότερη δυνατή διάσταση για τον μεγαλύτερο δυνατό αριθμό ατόμων. Για παράδειγμα, στις Ιταλικές φυλακές, το ποσοστό συνωστισμού φτάνει το 108%, προκαλώντας κλειστοφοβία, απομόνωση, άγχος και σύγχυση στους φυλακισμένους.
Το μειωμένο κόστος μέσω της χρήσης τεχνικισμού έχει ως αποτέλεσμα οι περισσότερες φυλακές να χτίζονται σύμφωνα με αυτό το πρότυπο, δημιουργώντας μεγάλες μονάδες κτιρίων με μικρά δωμάτια και περιορισμένους κοινόχρηστους χώρους. Έτσι, στον δυτικό κόσμο, οι φυλακισμένοι βιώνουν αισθήματα ανωνυμίας, αδυναμίας και απομόνωσης λόγω της μαζοποίησης και της συνάθροισής τους.
Αξιοσημείωτο είναι ότι η ίδια αρχιτεκτονική προσέγγιση, που χρησιμοποιείται για τη διαχείριση των φυλακών, βρίσκει εφαρμογή και σε κτίρια εντελώς διαφορετικής χρήσης, όπως τα σχολεία. Τα σύγχρονα κτιριακά συγκροτήματα Γυμνασίων και Λυκείων, συχνά, μοιάζουν με φυλακές σε πολλά από τα χαρακτηριστικά τους και μπορούν να προκαλέσουν παρόμοια ψυχολογικά αποτελέσματα, όπως φοβία του κλειστού χώρου, ανωνυμία και απομόνωση. Ωστόσο, διαφέρουν στη χρήση τους, καθώς οι σχολικοί χώροι προορίζονται για τη μάθηση και την ανάπτυξη των μαθητών.
Η αντιμετώπιση της αρχιτεκτονικής ως παράγοντα που απλώς αφορά το κόστος ενός κτιρίου είναι λανθασμένη. Είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε τη σημασία της αρχιτεκτονικής στην ψυχολογία των ανθρώπων για να βελτιώσουμε τη ζωή εκείνων που βρίσκονται σε περιθώριο, αλλά και για να αναπτύξουμε περιβάλλοντα που υποστηρίζουν την μάθηση και την ανάπτυξη.
Πηγές:
Field, B. (2022). Are There Mental Health Benefits to Living in a Small Space? VeryWellMind. Διαθέσιμο εδώ. (προσπέλαση 21/11/2024).
Fransson, E. (2018). The lunch table. Prison architecture, action-forces and the young, imprisoned body. In Johnsen Berit, Francesca Giofrè & Elisabeth Fransson, Prison architecture and humans, Cappelen Damm Akademisk/NOASP (Nordic Open Access Scholarly Publishing), 177.
Giofrè, F. (2018). Prisons and Architecture, the Italian Framework. In Johnsen Berit, Francesca Giofrè & Elisabeth Fransson, Prison Architecture and Humans, Cappelen Damm Akademisk/NOASP (Nordic Open Access Scholarly Publishing), 101.
Piro, J. M. (2008) Foucault and the Architecture of Surveillance: Creating Regimes of Power in Schools, Shrines, and Society, Educational Studies: A Journal of the American Educational Studies Association, 44:1, 30-46
Wilkinson, T. (2018). Typology: Prison. The Architectural Review. Διαθέσιμο εδώ. (προσπέλαση 21/11/2024).
