Παραδοσιακά Αποκριάτικα Έθιμα στην Ελλάδα: Ένα Ταξίδι στις Παραδόσεις μας
Του μαθητή Βάιου Τσινιά
Οι Απόκριες είναι μια από τις πιο χαρούμενες και έντονες γιορτές στην Ελλάδα. Κάθε περιοχή της χώρας μας έχει τα δικά της έθιμα, που συνδυάζουν την ιστορία, τη θρησκεία και τη λαϊκή παράδοση. Ας κάνουμε μια βόλτα σε μερικά από τα πιο γνωστά και ενδιαφέροντα αποκριάτικα έθιμα που γιορτάζονται σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας.
Γαϊτανάκι: Ο χορός των κορδελών
Το γαϊτανάκι είναι ένα από τα πιο γνωστά έθιμα, που γιορτάζεται σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Δώδεκα άτομα χορεύουν γύρω από έναν στύλο, κρατώντας κορδέλες διαφορετικών χρωμάτων. Καθώς χορεύουν, οι κορδέλες πλέκονται γύρω από τον στύλο. Ο χορός τελειώνει όταν οι κορδέλες τυλιχτούν πλήρως γύρω από τον στύλο, αφήνοντας πίσω τους μια όμορφη εικόνα της αποκριάτικης γιορτής.
Ξάνθη: Το κάψιμο του Τζάρου
Στην Ξάνθη, το τέλος του καρναβαλιού σηματοδοτείται με το «κάψιμο του Τζάρου». Ο Τζάρος είναι ένα ανθρώπινο ομοίωμα που τοποθετείται πάνω σε ένα σωρό από ξύλα και καίγεται την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Το έθιμο αυτό, που το έφεραν οι πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, συμβολίζει την απομάκρυνση του κακού και την έναρξη μιας νέας εποχής.
Διδυμότειχο: Ο Μπέης
Στο Διδυμότειχο, οι κάτοικοι γιορτάζουν τις Απόκριες με το έθιμο του «Μπέη». Ο Μπέης, ντυμένος με παλιά ρούχα, συμβολίζει την ελευθερία και τη σάτιρα. Το έθιμο ξεκινά με μια πομπή, όπου ο Μπέης και οι συνοδοί του περνούν από τους δρόμους, χορεύοντας και τραγουδώντας. Η γιορτή συνεχίζεται με χορούς, γαϊδουροδρομίες και παραδοσιακά τραγούδια.
Καστοριά: Οι Μπουμπούνες και ο Χάσκαρης
Στην Καστοριά, την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, οι κάτοικοι ανάβουν μεγάλες φωτιές, τις «Μπουμπούνες». Γύρω από τις φωτιές, οι άνθρωποι χορεύουν και τραγουδούν, μέχρι να σβήσει η φωτιά και να πάρει μαζί της τα κακά πνεύματα. Στα σπίτια, οι οικογένειες διασκεδάζουν με το έθιμο του «Χάσκαρη», προσπαθώντας να πιάσουν με το στόμα ένα βρασμένο αυγό, που κρέμεται από μια κλωστή.
Κοζάνη: Οι Φανοί
Στην Κοζάνη, οι Απόκριες γιορτάζονται με τις «Φανούς», μεγάλες φωτιές που ανάβουν σε διάφορες γειτονιές. Οι κάτοικοι τραγουδούν αποκριάτικα τραγούδια, που σατιρίζουν καταστάσεις και πρόσωπα. Το βράδυ της τελευταίας Κυριακής, όλες οι γειτονιές ανάβουν τους δικούς τους Φανούς, δημιουργώντας ένα μαγευτικό θέαμα.
Σέρρες: Ο Μπαμπόγερος
Στο χωριό Φλάμπουρο των Σερρών, οι Απόκριες γιορτάζονται με το έθιμο του «Μπαμπόγερου». Ο Μπαμπόγερος, ντυμένος με δέρματα αιγοπροβάτων και κουδούνια, επισκέπτεται κάθε σπίτι για να σκορπίσει το κακό και να φέρει τύχη και υγεία. Το έθιμο ολοκληρώνεται με ένα μεγάλο γλέντι στην πλατεία του χωριού.
Νάουσα: Οι Μπούλες
Στη Νάουσα, οι Απόκριες γιορτάζονται με το έθιμο των «Μπούλων». Οι Μπούλες είναι ντυμένες με πανάκριβα υφάσματα και ασημένια κοσμήματα, ενώ οι άντρες που συμμετέχουν φοράνε περίτεχνες μάσκες. Το έθιμο ξεκινά νωρίς το πρωί και συνεχίζεται με χορούς και τραγούδια.
Ιωάννινα: Οι Τζαμάλες
Στα Ιωάννινα, οι Απόκριες γιορτάζονται με τις «Τζαμάλες», μεγάλες φωτιές που ανάβουν σε διάφορες συνοικίες. Γύρω από τις φωτιές, οι κάτοικοι χορεύουν και τραγουδούν μέχρι τα ξημερώματα, δημιουργώντας μια μαγευτική ατμόσφαιρα.
Σκύρος: Οι Γέροι και η Κορέλα
Στη Σκύρο, οι Απόκριες γιορτάζονται με τους «Γέρους» και την «Κορέλα». Οι Γέροι, ντυμένοι με δέρματα και κουδούνια, συμβολίζουν την αγριότητα της φύσης. Το έθιμο έχει διονυσιακές ρίζες και γιορτάζεται με χορούς και τραγούδια.
Ζάκυνθος: Η Κηδεία της Μάσκας
Στη Ζάκυνθο, οι Απόκριες κλείνουν με την «Κηδεία της Μάσκας», μια παρωδία κηδείας που γεμίζει τους δρόμους με γέλιο και διασκέδαση. Ο Καρνάβαλος παίρνει τη θέση του νεκρού, ενώ οι συγγενείς του τον ακολουθούν με θλιμμένα πρόσωπα.
Γαλαξίδι: Ο Αλεπούς
Στο Γαλαξίδι, οι Απόκριες γιορτάζονται με το έθιμο του «Αλεπού». Ο Αλεπούς, ντυμένος με κατσικίσια δέρματα και μάσκα, τρέχει στους δρόμους προσπαθώντας να «πιάνει» τους κατοίκους. Το έθιμο αυτό έχει ρίζες στην εποχή της Τουρκοκρατίας και συμβολίζει την αγριότητα της φύσης. Επίσης, κάθε Καθαρά Δευτέρα αναβιώνουν εδώ και τρεις αιώνες το έθιμο του αλευροπόλεμου.
Κέρκυρα: Το Βενετσιάνικο Καρναβάλι
Στην Κέρκυρα, οι Απόκριες γιορτάζονται με το βενετσιάνικο καρναβάλι, που φέρνει στο νησί την αίγλη της Βενετίας. Μεγαλοπρεπή κοστούμια, περίτεχνες μάσκες και ρομαντικοί χοροί μεταμορφώνουν την Παλιά Πόλη σε μια σκηνή από άλλες εποχές.
Σοχός, Θεσσαλονίκη: Οι Κουδουνοφόροι
Στον Σοχό της Θεσσαλονίκης, οι Απόκριες γιορτάζονται με τους «Κουδουνοφόρους». Μεταμφιεσμένοι καρναβαλιστές χορεύουν στους δρόμους και τις πλατείες, ενώ το έθιμο των μετανοιών δίνει στους μεγαλύτερους την ευκαιρία να «συγχωρήσουν» τους μικρότερους για τις αμαρτίες τους. Οι νέοι φιλούν το χέρι των μεγαλύτερων και τους προσφέρουν ένα πορτοκάλι. Παράλληλα, γίνεται μια παρωδία γαμήλιας τελετής, που προσθέτει χιούμορ και διασκέδαση στις εκδηλώσεις.
Άμφισσα: Το Στοιχειό
Στην Άμφισσα, το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς αναβιώνει ο θρύλος του «στοιχειού». Από την παλιά συνοικία Χάρμαινα, το «στοιχειό» κατεβαίνει στους δρόμους, συνοδευόμενο από νεράιδες, ξωτικά και άλλα φανταστικά πλάσματα. Το έθιμο αυτό, που έχει ρίζες στην τοπική παράδοση, δημιουργεί μια μαγευτική και μυστηριώδη ατμόσφαιρα.
Αμοργός & Σέριφος: Ο Καπετάνιος
Στην Αμοργό και τη Σέριφο, οι νέοι ντύνονται με παραδοσιακές στολές και συνοδεύονται από μουσικούς που τραγουδούν μαντινάδες και τον «Αποκριανό». Ο ιερέας πετάει ένα γιλέκο στον αέρα, και όποιος το πιάσει γίνεται «Καπετάνιος». Ο Καπετάνιος οδηγεί την πομπή, χορεύει πρώτος και επιλέγει μια «Καπετάνισσα». Το γλέντι συνεχίζεται με χορούς, μαντινάδες και παραδοσιακά εδέσματα μέχρι το πρωί.
Σκόπελος: Η Τράτα
Στη Σκόπελο, την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, οι άντρες ντύνονται με πρόχειρα ρούχα και κρατούν μια ξύλινη «Τράτα» (ένα μικρό καΐκι). Οι «τραταραίοι» χορεύουν και τραγουδούν άσεμνα τραγούδια, ενώ ρίχνουν δίχτυα στους περαστικούς. Το έθιμο τελειώνει με την «βύθιση» της Τράτας στη θάλασσα, ενώ το γλέντι συνεχίζεται στα σπίτια μέχρι τα ξημερώματα.
Θήβα: Ο Βλάχικος Γάμος
Στη Θήβα, την Καθαρά Δευτέρα, γίνεται η αναπαράσταση του Βλάχικου γάμου. Με παραδοσιακές στολές και μουσική, οι κάτοικοι γιορτάζουν αυτό το έθιμο, που έχει τις ρίζες του στο 1830. Ο γάμος είναι μια ζωντανή παρουσίαση της τοπικής παράδοσης και της λαϊκής κουλτούρας.
Λάρισα – Τύρναβος: Το Μπουρανί
Στον Τύρναβο, οι κάτοικοι γιορτάζουν τις Απόκριες με το έθιμο του «Μπουρανί», μιας πηχτής σούπας με ανοιξιάτικα χόρτα. Κατά τη διάρκεια του μαγειρέματος, τεράστιοι φαλλοί παρελαύνουν στους δρόμους, ενώ οι συμμετέχοντες πειράζουν ο ένας τον άλλον με βωμολοχίες και φαλλικά ομοιώματα. Το έθιμο αυτό, που γιορτάζει τη γονιμότητα της γης, έχει ρίζες από το 1898.
Κως: Οι Καμουζέλες
Στην Κω, οι «Καμουζέλες» (ή ελαφάκια) είναι μασκαράδες βαμμένοι με κάρβουνα και ντυμένοι με πολύχρωμες κουβέρτες. Χορεύουν στους δρόμους, πειράζοντας τους κατοίκους και δημιουργώντας μια ζωντανή και διασκεδαστική ατμόσφαιρα. Το έθιμο κλείνει με το κάψιμο του «στοιχειού» και ένα μεγάλο γλέντι.
Χίος: Η Μόστρα και οι Θυμιανούσοι
Στη Χίο, οι Απόκριες γιορτάζονται με το έθιμο της «Μόστρας» και των «Θυμιανούσων». Οι Θυμιανούσοι, ντυμένοι ως πειρατές, αναπαριστούν μια νίκη εναντίον πειρατών που έγινε στο Μεσαίωνα. Το έθιμο περιλαμβάνει χορούς, σατυρικά άρματα και μια παρωδία μάχης, που κλείνει με ένα μεγάλο γλέντι.
Νάξος: Οι Κουδουνάτοι
Στη Νάξο, οι «Κουδουνάτοι» είναι μεταμφιεσμένοι καρναβαλιστές που γυρίζουν το χωριό, προκαλώντας με άσεμνες εκφράσεις. Το έθιμο έχει διονυσιακές ρίζες και συμβολίζει την αγριότητα της φύσης. Την Καθαρά Δευτέρα, οι κάτοικοι ντύνονται ως «Κορδελάτοι» ή «Λεβέντες» και γιορτάζουν με χορούς και τραγούδια.
Ελασσόνα: Το Ιπτάμενο Καρναβάλι
Στην Ελασσόνα, το «Ιπτάμενο Καρναβάλι» είναι μια μοναδική παράδοση, όπου μεταμφιεσμένοι αιωροπτεριστές πετούν από την κορυφογραμμή του βουνού και προσγειώνονται στις υπώρειες. Το έθιμο αυτό, που ξεκίνησε πριν από 12 χρόνια, προσφέρει ένα εντυπωσιακό θέαμα και γεμίζει την περιοχή με χαρά και διασκέδαση.
Οι Απόκριες στην Ελλάδα δεν είναι μόνο μια γιορτή μεταμφιέσεων, αλλά ένα ταξίδι στον χρόνο και στις παραδόσεις μας. Κάθε περιοχή έχει τα δικά της έθιμα, που μας θυμίζουν την ιστορία και την κουλτούρα μας. Είναι μια ευκαιρία να γνωρίσουμε τις ρίζες μας, να διασκεδάσουμε και να εκφραστούμε με τρόπους που στην καθημερινότητα ίσως δεν μπορούμε. Αν φόρεσες κι εσύ το κοστούμι σου αυτή την Αποκριά, θυμήσου ότι συμμετείχες σε μια παράδοση χιλιάδων ετών!
Δικτυογραφία
https://www.argiro.gr/2020/02/apokries-stin-ellada-pos-giortazetai/
https://brainy.gr/brainy-world/405-oi-apokries-stin-ellada-ta-pio-gnosta-apokriatika-ithi-kai-ethima
