Στερεά απόβλητα

Η διάθεση των στερεών αποβλήτων είναι ένα οξύ πρόβλημα στις χώρες μεγάλης ανάπτυξης και οι κυριότεροι παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό είναι:

α) Η ανάπτυξη μεγάλων αστικών κέντρων που συμβάλλει στην αυξημένη συγκέντρωση στερεών απορριμμάτων

β) Η αυξημένη χρήση τοξικών ουσιών και των παραγώγων τους.

Πίνακας 1: Κατηγορίες στερεών αποβλήτων

Τύπος αποβλήτων	Kg/κάτοικο/ημέρα ( κατά προσέγγιση)
Οικιακά απορρίμματα	4
Βιομηχανικά απόβλητα	1,6
Απόβλητα ορυχείων	18
Γεωργικά απόβλητα	12
Αποσυρόμενα αυτοκίνητα	0,1

Τα αστικά απορρίμματα είναι τα μεγαλύτερα σε όγκο παραγόμενα στερεά απόβλητα και αποτελούνται από οικιακά στερεά (υπολείμματα φαγητών, υλικά συσκευασίας και υλικά νοικοκυριού), άχρηστα δομικά υλικά από υλικά υπαίθριων αγορών και εμπορίου κ.α.

Τα βιομηχανικά στερεά απόβλητα προέρχονται από τα διάφορα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας των βιομηχανιών και η ποσότητα καθώς και η σύσταση τους παρουσιάζουν πολύ μεγάλη ποικιλία. Με βάση την σύσταση τους διακρίνονται σε:

• Αδρανή μη τοξικά

• Τοξικά

• Εύφλεκτα υλικά

• Διαβρωτικά υλικά και χημικώς ενεργά

• Επικίνδυνα και εκρηκτικά υλικά

• Ραδιενεργά υλικά

Τα στερεά απόβλητα από την γεωργία και τα ορυχεία είναι συνήθως αδρανή μη τοξικά (χρώματα, ορυκτά μπάζα, φυτική βιομάζα κ.α.).

Προβλήματα στο περιβάλλον από τα στερεά απόβλητα

Η διάθεση των στερεών αποβλήτων στο περιβάλλον είτε είναι ανεξέλεγκτη είτε είναι ελεγχόμενη αρκετές φορές δημιουργεί σοβαρά προβλήματα τα κυριότερα από τα οποία είναι:

1. Κίνδυνοι πυρκαγιών και εκρήξεων: Η διάθεση εύφλεκτων υλικών ή υλικών που με διάφορες φυσικές διεργασίες δημιουργούν εκρηκτικά μείγματα περικλείει σοβαρούς κινδύνους.
2. Μεταφορά τοξικών στερεών αποβλήτων στο περιβάλλον: Η διάθεση τοξικών στερεών αποβλήτων στο περιβάλλον τα οποία μπορούν να παρασυρθούν υπό μορφή σκόνης από τον αέρα περικλείει σοβαρούς κινδύνους ρύπανσης των επιφανειακών νερών, των γειτονικών καλλιεργειών και των κατοικημένων περιοχών.
3. Εκπομπή τοξικών αερίων που σχηματίζονται από βιοχημικούς παράγοντες. Τα στερεά απόβλητα που περιέχουν οργανικές ενώσεις (αστικά απορρίμματα, κτηνοτροφικά απορρίμματα) αποτελούν την κυριότερη πηγή εκπομπής αερίων μεθανίου, και διοξειδίου του άνθρακα τα οποία είναι προϊόντα αποσύνθεσης.

Τα στερεά απόβλητα περιέχουν παθογόνους μικροοργανισμούς, βακτήρια, μύκητες και παράσιτα. Φορείς των παθογόνων μικροοργανισμών μπορούν να γίνουν τα έντομα, τα πουλιά και τα τρωκτικά που μπορεί να έρθουν σε επαφή με τα απόβλητα. Ένα ιδιαίτερο είδος αποβλήτων είναι τα τοξικά χημικά απόβλητα η διαχείριση των οποίων συναντά πολλές δυσκολίες στον ανεπτυγμένο Βορρά. Σημαντικότατα προβλήματα αποτελούν τόσο η ανεξέλεγκτη απόρριψη τους στις χώρες του Βορρά όσο και η επί πληρωμή μεταφορά τους σε χώρες του Νότου.

Στερεά απόβλητα από εξόρυξη ορυκτών

Όλα τα μέταλλα  φτάνουν στην αγορά μέσα από μια σειρά διαδικασιών κάθε μια των όποιων παράγει ρύπανση και απορρίμματα. Τα περισσότερα μεταλλωρυχεία σήμερα είναι επιφανειακές εκσκαφές, πάρα υπόγειες με αποτέλεσμα τη μαζικότερη πάρα ποτέ παράγωγη στερεών απορριμμάτων που  απομένουν μετά το διαχωρισμό του μέταλλου .Το  1988 στις ΗΠΑ οι επιφανειακές εξορύξεις παρήγαγαν 11 φορές περισσότερα στέρεα  απορρίμματα από τα υπόγεια μεταλλωρυχείο Συνήθως το 90% του μεταλλεύματος παραμένει σαν εκβολάδα κοντά στο ορυχείο. Διάφορα υλικά που ήταν προσκολλημένα σ” αυτή, όντας τώρα σε πολύ λεπτό διαμερισμό γίνονται προσβάσιμα στο νερό και μπορούν να μεταφερθούν από αυτό σε επιφανειακούς ή υπόγειους υδατικούς αποδέκτες ρυπαίνοντας τους. Το θείο, επίσης, αποτελεί συστατικό πολλών μεταλλευμάτων και μετατρεπόμενο σε θεϊκό οξύ συχνά είναι σημαντικό πρόβλημα.

Το μεγαλύτερο ορυχείο του κόσμου είναι στη Γιούτα των ΗΠΑ και από αυτό εξορύσσεται χαλκός. Περίπου 3.3 δισεκατομμύρια τόνοι εκβολάδων επτά φορές το βάρος των υλικών που ανεσκάφησαν για την κατασκευή της διώρυγας του Παναμά- έχουν μεταφερθεί από το ορυχείο αυτό και έχουν αποτεθεί αλλού. Στο κατάλογο των 18.000 ρυπαινουσών βιομηχανιών των ΗΠΑ το ορυχείο αυτό φιγουράρει πρώτο στη ρύπανση από βαρέα μέταλλα (προφανώς χαλκός) και τέταρτο όσον αφορά συνολική ρύπανση από τοξικές ουσίες. Η εξόρυση χρυσού  είναι μια από τις πιο ρυπογόνες διαδικασίες, όσο αφορά την παραγωγή εκβολάδων: 6.5 εκατομμύρια τόνοι μεταλλεύματος εξορύσσονται για την παραγωγή ενός τόνου χρυσού.

Εκβολάδα (ή στείρο) λέγεται το εξορυγμένο υπόλειμμα που παραμένει μετά αφαίρεση της καλύτερης ποιότητας μεταλλεύματος που εξορύσσεται.

Τα τοξικά απόβλητα

Μια ιδιαίτερα επικίνδυνη κατηγορία απορριμμάτων είναι τα τοξικά απόβλητα, των όποιων η διακίνηση έχει δημιουργήσει απανωτά σκάνδαλα παγκοσμίως, λόγο των εξαγωγών τους από τις βιομηχανικές χώρες και την εναπόθεση, ταφή ή καύση τους σε χώρες του Τρίτου Κόσμου, συνήθως με το δέλεαρ της πληρωμής σε συνάλλαγμα . Συγκεκριμένα έχει αναφερθεί το παράδειγμα της Γουινέας Μπισάου, η οποία κάποια στιγμή συμφώνησε να δεχτεί στα εδάφη της παραπάνω από 15 εκατομμύρια τόνους τοξικών αποβλήτων λαμβάνοντας σαν αμοιβή 600 εκατομμύρια δολάρια, ποσό που αντιστοιχούσε τότε στο τετραπλάσιο του ΑΕΠ της χώρας αυτής.

Το πρόβλημα αυτό δημιουργήθηκε, όταν η όλο και αυστηρότερη νομοθεσία που αφορά την παραγωγή και διαχείριση βιομηχανικών αποβλήτων, αύξησε το κόστος διάθεσης τους και έκανε  βαρύτερες τις ευθύνες των παραγωγών τους με αποτέλεσμα να αρχίσει η εξαγωγή τους σε χώρες των οποίων ο πληθυσμός δεν το γνωρίζει καν, όπως οι προαναφερθείσες αλλά και η Νιγηρία, η Τουρκία, ο Λίβανος, το Μαρόκο, η Ρουμανία κλπ.

Στη Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη που έγινε στο Ρίο της Βραζιλίας το 1992 προτάθηκε η πλήρης και οριστική απαγόρευση της εξαγωγής τοξικών αποβλήτων ( συμπεριλαμβανομένων και των πυρηνικών ) σε χώρες που δεν έχουν την τεχνολογική δυνατότητα να τα επεξεργαστούν, η επεξεργασία και ανακύκλωση τους στις χώρες παραγωγής τους, η αποτελεσματική αστυνόμευση της παράνομης διακίνησής τους (Agenda 21, 1992) , ενώ η Greenpeace ζητεί την εντός εύλογου χρονικού διαστήματος δραστική μείωση και τελικά την κατάργηση της παραγωγής των τοξικών αποβλήτων που φαίνεται να αποτελεί τη μονή πραγματική και οριστική λύση.