Στο Ανθολόγιο μας διαβάσαμε ένα πολύ ωραίο κείμενο για τη φάλαινα και συζητήσαμε για αυτά τα πλάσματα των ωκεανών. Αυτό μας κίνησε το ενδιαφέρον για να μάθουμε περισσότερες πληροφορίες για τις φάλαινες και κάναμε αναζήτηση στο διαδίκτυο. Πόσες πολλές πληροφορίες !
Η φάλαινα είναι κητώδες θηλαστικό. Όπως όλα τα θηλαστικά, οι φάλαινες αναπνέουν με πνεύμονες (γι’ αυτό και υποχρεώνονται να ανεβούν στην επιφάνεια του νερού, για να αναπνεύσουν), είναι ζώα θερμόαιμα, θηλάζουν τα μικρά τους και έχουν (αν και πολύ λίγο) τρίχωμα. Το κεφάλι του ζώου δεν ξεχωρίζει από το υπόλοιπο σώμα και είναι μεγάλο. Στο τεράστιο στόμα της δεν έχει δόντια. Στο πάνω μέρος του κεφαλιού έχει ρουθούνια. Όταν αναδύονται στην επιφάνεια, οι φάλαινες εκκενώνουν τον αέρα που είχαν στους πνεύμονες με πίεση. Για το λόγο αυτό σχηματίζουν πίδακα. Το νερό εκτοξεύεται από μια οπή στο πάνω μέρος του κεφαλιού τους (από δύο οπές στις φάλαινες με μπαλένες). Τα μπροστινά τους άκρα έχουν μετατραπεί σε πτερύγια του θώρακα, ενώ τα πίσω άκρα επέχουν θέση πτερυγίων για την ουρά. Το δέρμα τους είναι ιδιαίτερα λεπτό και προστατεύεται από ένα στρώμα λίπους, το οποίο εκτός των άλλων λειτουργεί και ως αποθήκη ενέργειας. Το γάλα του ζώου περιέχει επίσης λίπος (με περιεκτικότητα περίπου 50%). Η καρδιά τους είναι τετράχωρη.Η ηλικία τους μπορεί να ξεπεράσει και τα 100 χρόνια. Επιπλέον, έχει βρεθεί φάλαινα , η ηλικία της οποίας υπολογίστηκε στα 211 χρόνια και θεωρείται το γηραιότερο θηλαστικό (βικιπαιδεία).
Πόσοι από εμάς όμως γνωρίζουμε ότι στις ελληνικές θάλασσες κατοικεί το δεύτερο μεγαλύτερο ζώο του κόσμου και το ταχύτερο είδος φάλαινας παγκοσμίως; H πτεροφάλαινα (Balaenoptera physalus) είναι ο «αγαθός και σβέλτος» κάτοικος της Μεσογείου και κολυμπάει ανάμεσά μας, με ταχύτητες που αγγίζουν τα 37 χλμ/ώρα.
Με καρδιά στο μέγεθος ενός μικρού αυτοκινήτου, μήκος που φτάνει τα 23 μέτρα, βάρος που μπορεί να φτάσει τους 75 τόνους και προσδόκιμο ζωής τα 100 χρόνια, η εντυπωσιακή πτεροφάλαινα είναι η μοναδική φάλαινα που έχει σταθερή παρουσία στα ελληνικά νερά.
Το χρώμα της είναι γκρι (είτε σκούρο είτε πιο ανοικτό) ενώ η κοιλιά της είναι άσπρη. Ξεχωρίζει για τη σχετικά υπερυψωμένη αναπνευστική οπή της, η οποία αποτελείται από δύο συμμετρικά και ανεξάρτητα ρουθούνια. Η εκπνοή της εκτοξεύεται κάθετα και φτάνει ακόμα και τα 6 μέτρα σε ύψος οπότε και είναι ορατή από απόσταση μεγαλύτερη των δύο ναυτικών μιλίων.
Τρέφεται με ένα είδος ζωοπλαγκτόν, το κριλ, που μοιάζει με μικρές καραβίδες. Όπως όλες οι φάλαινες, έτσι και η πτεροφάλαινα περνά από τη φάση αναπαραγωγής στη φάση διατροφής. Οι πτεροφάλαινες της Μεσογείου όμως, σε αντίθεση με τις φάλαινες παγκοσμίως, παραμένουν όλο το χρόνο στα νερά της Μεσογείου ενώ κατά τους καλοκαιρινούς μήνες για λόγους διατροφής τις βρίσκουμε στη θάλασσα της Λιγουρίας (μεταξύ Ιταλίας και Γαλλίας).
Στην Ελλάδα, δεν έχουμε ακριβή στοιχεία για τον πληθυσμό τους. Αυτό όμως που γνωρίζουμε είναι ότι εντοπίζονται σταθερά στα ανοιχτά του Ιονίου Πελάγους, αν και περιστασιακά πλησιάζουν και κοντά στις ακτές.
Η μεγαλύτερη απειλή που αντιμετωπίζουν οι πτεροφάλαινες είναι η σύγκρουση με τα σκάφη, που μπορεί να τις οδηγήσει ακόμη και στον θάνατο. Η Ελλάδα αποτελεί κομβικό σημείο της Μεσογείου, μιας λεκάνης που παρότι καλύπτει μόλις το 0,8% των παγκόσμιων ωκεανών είναι δίαυλος για το 30% της διεθνούς ναυσιπλοΐας. Ως εκ τούτου, ο θόρυβος των μεγάλων πλοίων που διέρχονται από περιοχές σημαντικές για τα κητώδη και εκπέμπεται σε 24ωρη βάση, επηρεάζει και απειλεί ποικιλοτρόπως τα θαλάσσια θηλαστικά(WWF).
Το κυνήγι της φάλαινας με στόχο την αλίευσή της, που γίνεται εδώ και αιώνες, οδήγησε στη δραματική μείωση του πληθυσμού της και έτσι πολλά είδη απειλούνται σήμερα με εξαφάνιση. Για το σκοπό αυτό, ορίστηκαν αυστηροί κανόνες για τη θήρευση αναφορικά με τον επιτρεπτό αριθμό αλλά και τα μέσα που χρησιμοποιούνται. Πολλές περιβαλλοντολογικές οργανώσεις δραστηροποιουνται για την προστασία της φάλαινας. Επίσης, η ΔιεθνήςΦαλαινοθηρική Επιτροπή εισήγαγε ένα μορατόριουμ 6 ετών στην εμπορική φαλαινοθηρία το 1986, το οποίο έχει επεκταθεί ως τις μέρες μας. Για διάφορους λόγους σε κάποιες χώρες δεν ισχύει το μορατόριουμ αυτό. Σήμερα, οι χώρες που κυνηγούν φάλαινες είναι οι Νορβηγία, Ισλανδία, Ιαπωνία και οι ιθαγενείς κοινότητες στη Σιβηρία, την Αλάσκα και το βόρειο Καναδά (βικιπαιδεία). Ωστόσο, οι φάλαινες είναι μεταναστευτικά είδη και η προστασία τους μπορεί να είναι αποτελεσματική μόνο εφόσον θεσπιστούν σε παγκόσμια κλίμακα μέτρα.
Παγκοσμίως κυνηγούν τις φάλαινες για το λίπος, το κρέας και τα δόντια τους. Η πετρελαϊκή ρύπανση, η παρενόχληση από τα σκάφη αναψυχής, η ηχορύπανση, η κλιματική αλλαγή, η όχληση και οι στρατιωτικές ασκήσεις και έρευνες για υδρογονάνθρακες, είναι κοινές απειλές για όλα τα θαλάσσια θηλαστικά (WWF).
Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις προσπαθούν και προτείνουν για την προστασία αυτών των πλασμάτων τα εξής:
- τη δημιουργία καταφυγίων φαλαινών·
- τη φαλαινοθηρία για την επιβίωση των αυτόχθονων κατοίκων, υπό την προϋπόθεση ότι αυτή δεν διακυβεύει τα σχετικά αποθέματα·
- τη θέσπιση ενός συνολικού κανονιστικού πλαισίου των δραστηριοτήτων που συνδέονται με τη φαλαινοθηρία, ιδίως τη φαλαινοθηρία για επιστημονικούς σκοπούς·
- τη συλλογή επιστημονικών δεδομένων με μη καταστροφικές μεθόδους, οι οποίες δεν βλάπτουν τις φάλαινες, καθώς και την έρευνα για τη διατήρηση των πληθυσμών φαλαινών.
Ας ελπίσουμε ότι εφαρμόζοντας αυτά τα μέτρα θα προστατέψουμε τις φάλαινες! Εμείς , τα παιδιά, στενοχωριόμαστε για όσα κακά έχουν προκαλέσει οι άνθρωποι στις φάλαινες. Η γη μας έχει ανάγκη από όλα τα πλάσματα! Τώρα που ανακαλύψαμε τις φάλαινες ας μάθουμε τους τρόπους που μπορούμε να ζήσουμε μαζί τους και να τα προστατέψουμε!
Νάνσυ, Κατερίνα
Πηγές: WWF, Διαδικτυακό εργαστήριο Βικιπαίδειας
