Ο Πανιώνιος γυμναστικός σύλλογος Σμύρνης ιδρύθηκε στις 14 Σεπτέμβριου 1890 στη Σμύρνη (επί οθωμανικής αυτοκρατορίας). Ήταν το πρώτο ελληνικό αθλητικό σωματείο της Σμύρνης .Ο σύλλογος συντηρούσε εννιά αθλητικά τμήματα: αθλητικό (στίβου), γυμναστικό, ναυτικό (κωπηλασίας), κολύμβησης, σκοποβολής, ξιφασκίας, ποδηλασίας, τένις και ποδοσφαίρου, δύο περιηγητικά (πεζοπορικό και εκδρομών) και τρία αφιερωμένα στις τέχνες (μουσικό, καλλιτεχνικό, φιλολογικό). Το 1919 ιδρύθηκαν τμήματα βόλεϊ και μπάσκετ από τα πρώτα σε ελληνικό σωματείο.
Το 1900 με την ευκαιρία της επετείου της δεκαετούς λειτουργίας του συλλόγου, προκηρύχτηκε ο Α΄ Πανιώνιος Ποιητικός Διαγωνισμός, στον οποίο βραβεύτηκε ο Στέλιος Σπεράντζας για το έργο του Ύμνος του Πανιωνίου ΓΣ, το οποίο μελοποίησε ο Δημοσθένης Μιλανάκης. Ακολούθησαν κι άλλοι ποιητικοί διαγωνισμοί τα επόμενα χρόνια καθώς και μουσικοί διαγωνισμοί από το 1903. Επίσης, το καλλιτεχνικό τμήμα διοργάνωνε συναυλίες, εκθέσεις ζωγραφικής και γλυπτικής.
Παρά την καταστροφή και τον ξεριζωμό από τη Σμύρνη, ο Πανιώνιος ανασυγκρότησε σχετικά γρήγορα και με επιτυχία την ποδοσφαιρική ομάδα του. Ήδη στο πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο της προσφυγιάς, που συγκροτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 1922, ορίστηκαν ως έφοροι ποδοσφαίρου οι Δ. Αγγελομάτης και Σ. Γροσομανίδης. Στις 15 Ιανουαρίου 1923 η ποδοσφαιρική ομάδα του συλλόγου έκανε την παρθενική της εμφάνιση στο Γ΄ πρωτάθλημα Ε.Π.Σ. Αθηνών-Πειραιώς 1922-1923 εναντίον του Παναθηναϊκού: «Σήμερον εν τω Ποδηλατοδρομίω του Ν. Φαλήρου πρώτη εμφάνισις των σμυρναϊκών ποδοσφαιρικών σωματείων εις επισήμους αγώνας. Ώρα 2:15 μ.μ. Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος εναντίον Παναθηναϊκού Αγωνιστικού και Ποδοσφαιρικού Ομίλου. Ο σύλλογος κατέλαβε τη 2η θέση στο Γ΄ και την 3η στο Δ΄ Πρωτάθλημα Αθηνών-Πειραιώς της Ένωσης Ποδοσφαιρικών Σωματείων Αθηνών-Πειραιώς.
Το 1924, όταν ιδρύθηκε η Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Αθηνών (ΕΠΣΑ), ο Πανιώνιος υπήρξε το 5ο χρονικά μέλος που εγγράφηκε σε αυτήν, ενώ τον Νοέμβριο του 1926 ο σύλλογος ήταν ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (ΕΠΟ). Την περίοδο 1923-24 αγωνίστηκε στο Α΄ πρωτάθλημα της ΕΠΣ Αθηνών. Νίκησε τον Μίλωνα (2-0), αλλά ηττήθηκε από τον Απόλλωνα (0-1). Τερμάτισε στην 4η θέση της τελικής κατάταξης αλλά την επόμενη περίοδο 1924-25 δεν πήρε μέρος λόγω της προσωρινής διαγραφής του από την ΕΠΣΑ μεταξύ Οκτωβρίου 1924 και Ιουνίου 1925.
Σημαντικοί ποδοσφαιριστές του την εποχή εκείνη και ως το 1930 ήταν οι: Γροσομανίδης, Νικολαΐδης, Δαπέρης και αδελφοί Αμπετιάν. Επίσης, συμμετείχαν οι: Πανάς, Πανταζίδης, Μανιατόπουλος, Κριτίας, Χαϊδεμένος, Βουδόπουλος, Ελευθερίου, Παπάζογλου, Οικονομίδης, Λεώνης, Ψαλτόπουλος και Αχαρονιάν.
Τα επόμενα χρόνια η ποδοσφαιρική ομάδα παρήκμασε, καθώς ο σύλλογος δεν είχε γήπεδο και στεγαζόταν σε ένα γραφείο στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Ως ποδοσφαιρική έδρα χρησιμοποιούσε το γυμναστήριο του Πανελληνίου και αργότερα το γήπεδο Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Έτσι δεν σημείωσε κάποιες επιτυχίες, ούτε ανέβηκε κατηγορία. Το 1925 αναφέρεται μόλις ένας φιλικός αγώνας με τον Αθηναϊκό (2-1), ενώ είναι χαρακτηριστικό πως τον Απρίλιο του 1925 δεν έδωσε ούτε έναν ποδοσφαιριστή στη «Μικτή Σμύρνης», η οποία συγκροτήθηκε από τον Απόλλωνα και την Ένωση Αρμενίων για να αντιμετωπίσει μια μικτή σερβική ομάδα που έδινε φιλικούς αγώνες στην Αθήνα.
Τον Ιούλιο του 1925 ξεκίνησε μια προσπάθεια ανασύστασης της ποδοσφαιρικής ομάδας και την περίοδο 1925-26 αγωνίστηκε στη Β΄ κατηγορία. Είχε πολύ μέτριες επιδόσεις, κάποιες φορές δεν κατέβηκε στους αγώνες (π.χ. στον αγώνα με την «Ελληνορωσική» στις 16/5/1926) και τελικά υποβιβάστηκε στη Γ΄ κατηγορία το 1932-33.
Την περίοδο 1927-28 στη διαμάχη της ΕΠΟ και της ΕΠΣΑ με το ΠΟΚ πήρε το μέρος της ομοσπονδίας.
Την περίοδο 1933-34 μετείχε στην κλήρωση του πρωταθλήματος ΕΠΣΑ στη Γ΄ κατηγορία αλλά είναι άγνωστο αν μετείχε. Η έλλειψη γηπέδου αποθάρρυνε τους νέους ποδοσφαιριστές να έρθουν στο σύλλογο κι έτσι η ποδοσφαιρική ομάδα ουσιαστικά διαλύθηκε. Οι εναπομείναντες παίκτες εντάχθηκαν στην Πράσινη Θύελλα, που είχε ως έδρα το γήπεδο της Λεύκας κοντά στον Άγ. Παντελεήμονα Ιλισσού.
Το 1940, εν όψει της δημιουργίας του γηπέδου Ν. Σμύρνης οι παίκτες της Πράσινης Θύελλας αποφάσισαν ομαδικά να ενταχθούν στον Πανιώνιο. Έτσι δημιουργήθηκε πάλι η ποδοσφαιρική ομάδα του Πανιωνίου. Τη νέα ομάδα αποτέλεσαν οι: Βαζαίος, Μπουμπής, Λέκκας, Χριστάκης, Σκιαδάς, Ζαρκάδης, Βενετσάνος, Κωτσόβολος, Ηλιάδης, Χαροκόπος και Βασίλης Στάικος. Όμως, πριν καλά-καλά προλάβει να ανασυσταθεί, η ομάδα περιήλθε σε απραξία λόγω του πολέμου. Πρόλαβε να δώσει μόλις έναν φιλικό αγώνα με την Α.Ε. Καλλιθέας (2-0) στις 20 Οκτωβρίου 1940. Μια βδομάδα αργότερα ξεκίνησε ο πόλεμος. Στη διάρκεια της κατοχής ελάχιστη ποδοσφαιρική δραστηριότητα υπήρξε. Όμως η ομάδα επιβίωσε χάρη στις προσπάθειες του Γ. Ρουσόπουλου.
ΚΟΥΡΑΚΗΣ ΠΑΥΛΟΣ, Α2
ΛΥΤΡΟΚΑΠΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Α2
