ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ ηλεκτρονικό περιοδικό γυμνασίου Παραδεισίου

Με αφορμή τα πρόσφατα γεγονότα και τη γιορτή της 17ης Νοεμβρίου θα ήθελα να αναλύσω κατά τη γνώμη μου το τι σημαίνει για μένα αυτή η μέρα με μια άλλη οπτική.

Οι περισσότεροι σίγουρα γνωρίζουμε για τις «μαύρες σελίδες» που γράφτηκαν στην ελληνική ιστορία την περίοδο της χούντας (1967-1974). Εκείνη την περίοδο έγιναν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και κατά του ίδιου του ελληνισμού, αφού το να σφάζονται οι Έλληνες μεταξύ τους και να αποδεκατίζεται ο ελληνικός πληθυσμός είναι τρισχειρότερο από έναν πόλεμο. Όμως εγώ δε θέλω να αναλύσω το πώς και το γιατί έγιναν αυτά, αλλά το τι ώθησε τους πολίτες, τους γείτονες, τους φίλους να βιαιοπραγήσουν τόσο βάναυσα μεταξύ τους. Γιατί σίγουρα απλά μια διαφορετική πολιτική άποψη δεν είναι αρκετή για να αρχίσουν οι βιαιοπραγίες σε μια υποτιθέμενη πολιτισμένη κοινωνία.

Όλοι σίγουρα γνωρίζουμε ότι τότε γίνονταν απάνθρωποι βασανισμοί, δολοφονίες, εξορισμοί, ξυλοδαρμοί και κάθε είδους ταπείνωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Αλλά τι ήταν αυτό που ώθησε τον αστυνομικό ή τον στρατιώτη ή οποιονδήποτε άλλο να συμβιβαστεί με το καθεστώς της δικτατορίας και να βασανίσει τόσο απάνθρωπα τα αδέλφια του; Τι ώθησε άραγε τους δασκάλους να διδάσκουν ψεύτικη και ελλιπή ιστορία στα παιδιά ή να τα χτυπάνε και να τα διώχνουν από το σχολείο μόνο και μόνο επειδή είχαν διαφορετική άποψη από τα πρότυπα συμπεριφοράς της δικτατορίας;

Την απάντηση πιστεύω μπορεί να μας τη δώσει ο ψυχολόγος και καθηγητής πανεπιστημίου Stanley Milgram. Ο καθηγητής διεξήγαγε μερικά χρόνια πριν το δικτατορικό πραξικόπημα της Ελλάδας ένα ψυχολογικό πείραμα. Στο πείραμα αυτό τα υποκείμενα ήταν εθελοντές, κυρίως φοιτητές, οι οποίοι καλούνταν έναντι αμοιβής να συμμετάσχουν σε ένα ψυχολογικό πείραμα σχετικό με τη μνήμη. Χώριζε τους φοιτητές σε ζεύγη και –μετά από εικονική κλήρωση- ο ένας έπαιρνε το ρόλο του «μαθητευόμενου» και ο άλλος του «δασκάλου» . Ο έκπληκτος «μαθητευόμενος» δενόταν χειροπόδαρα σε μια ηλεκτρική καρέκλα και του περνούσαν ηλεκτρόδια σε όλο το σώμα. Έπειτα του έδιναν να μάθει κάποια ζεύγη λέξεων. Ο «δάσκαλος »από την άλλη καθόταν μπροστά σε μια κονσόλα ηλεκτρικής γεννήτριας. Μπροστά του βρισκόταν δέκα κουμπιά με ενδείξεις «105 βολτ, 30 βολτ, 50 βολτ κλπ». Το τελευταίο κουμπί έγραφε «450 βολτ. Προσοχή! Κίνδυνος!». Πίσω από το «δάσκαλο » στεκόνταν ο πειραματιστής, ο υπεύθυνος του προγράμματος. Αυτό που έπρεπε να κάνουν είναι ο δάσκαλος να απευθύνει τις ερωτήσεις στο μαθητή και αν κάνει κάποιο λάθος ο μαθητής, ο καθηγητής έπρεπε να σηκώσει τον πρώτο  μοχλό και για κάθε λάθος να σηκώνει τον επόμενο μοχλό. Σε κάποια στιγμή ο μαθητής έκανε δήθεν ότι δεν άντεχε τον πόνο και ζητούσε να τελειώσει το πείραμα , ο δάσκαλος κοιτούσε τον πειραματιστή αλλά εκείνος του απαντούσε έντονα ότι το πείραμα πρέπει να έρθει εις πέρας. Ο μαθητής άρχισε να ιδρώνει και παρακαλούσε τον δάσκαλο να σταματήσει το πείραμα αλλά ο πειραματιστής έδινα πάντα την ίδια απάντηση στον δάσκαλο. Αλλά στην πραγματικότητα ο μαθητής ήταν ένας επαγγελματίας ηθοποιός ο οποίος προσποιούνταν ότι δεχόταν ηλεκτρισμό , ενώ στην ουσία ήταν όλα ψεύτικα. Το αληθινό υποκείμενο ήταν ο ίδιος ο δάσκαλος.

Πριν ξεκινήσει το πείραμα του ο  Μίλγκραμ είχε κάνει μια δημοσκόπηση ανάμεσα στους ψυχιάτρους και του ψυχολόγους ρωτώντας τους τι ποσοστό των εθελοντών θα έφτανε ως τον τελευταίο μοχλό. Σχεδόν όλοι απάντησαν ότι κανείς δε θα έφθανε ως τον τελευταίο μοχλό, πέρα ίσως από κάποια άτομα με κρυπτοσαδιστικές τάσεις, καθαρά παθολογικές. Δυστυχώς , έκαναν λάθος. Μόλις το 5% των δασκάλων αρνήθηκαν εξαρχής να συμμετάσχουν σε ένα τέτοιο πείραμα και αποχώρησαν συνήθως βρίζοντας τον πειραματιστή. Το υπόλοιπο 95% προχώρησε πολύ το πείραμα, πάνω από τα 150 βολτ. Και το 65%… έφτασε μέχρι τον τελευταίο μοχλό, τα πιθανότατα θανατηφόρα 450 βολτ!

Σε αυτό το πείραμα ο Μίλγκραμ απέδειξε τη δύναμη της εξουσίας, την εξουσία που ασκεί κάποιος με σθένος και κύρος σε κάποιον «κατώτερο». Αυτό ακριβώς συνέβη και στις 17 του Νοέμβρη, ο δάσκαλος στην περίπτωσή μας ήταν ο οδηγός του άρματος και οι στρατιώτες, ενώ ο πειραματιστής ήταν οι τρεις δικτάτορες. Οι στρατιώτες απλά εκτελούσαν τις εντολές των ανωτέρων τους. Κι είμαι σίγουρος πως σκεφτήκατε ότι αν ήσασταν στη θέση του δασκάλου στο πείραμα δε θα συνεχίζατε μέχρι τον τελευταίο μοχλό ή ούτε θα παίρνατε καν μέρος  στο πείραμα, εγώ θέλω να σας αποδείξω ότι κάνετε λάθος. Ο υπάλληλος της ΔΕΗ που δέχεται να κόψει το ρεύμα από έναν άνεργο ή άπορο, ξέροντας ότι έτσι τον ταπεινώνει, τον υποβάλλει σε ένα διαρκές βασανιστήριο και πιθανότατα θέτει σε κίνδυνο τη ζωή του, ανήκει στο 65% του τελευταίου μοχλού. Κα ι δεν είναι καθόλου κρυπτοσαδιστής. Απλά ακολουθεί τις εντολές που του έδωσαν. Ο υπάλληλος του σούπερ μάρκετ που σου δίνει το χαλασμένο ψάρι και σε διαβεβαιώνει ότι είναι φρέσκο δε σε μισεί, παρότι γνωρίζει ότι μπορεί να πάθεις ακόμη και δηλητηρίαση. Απλώς ακολουθεί εντολές,. Ο αστυνομικός ο οποίος ραντίζει μα χημικά τους διαδηλωτές δεν είναι κρυπτοσαδιστής – αν και πολλοί θα διαφωνήσουν στο συγκεκριμένο παράδειγμα. Απλώς κάνει τη δουλεία του. Ο υπάλληλος της εφορίας ή της τράπεζας που υπογράφει την κατάσχεση κάποιου σπιτιού για 1000 ευρώ χρέος, θα έφτανε ως τον τελευταίο μοχλό στο πείραμα, γιατί υπακούει. Ο πολιτικός ο οποίος υπογράφει το μνημόνιο το οποίο οδηγεί ένα ολόκληρο έθνος στην εξαθλίωση του νεοφιλευθερισμού θα έφτανε ως τον τελευταίο μοχλό . Και αυτός υπακούει σε εντολές πολύ πιο ισχυρές από εκείνες του πειραματιστή με την άσπρη φόρμα.

Το θέμα είναι καθαρά ψυχολογικό. Το 95% είτε ήταν αυτοί που δέχονταν τις εντολές είτε ήταν αυτοί που ήταν καλοβολεμένοι σπίτι τους, που ναι μεν κατέκριναν τη δικτατορία αλλά δεν έκαναν κάτι για να την πολεμήσουν, περίμεναν από τους άλλους. Αυτό το 5% που δε δέχτηκε να συμμετάσχει στο πείραμα είναι οι φοιτητές, τα παιδιά και οι ενήλικες που βγήκαν και διαδήλωσαν για τη δικαιοσύνη και το καλό της πατρίδας τους, είναι εκείνοι που εξορίστηκαν, βασανίστηκαν και σκοτώθηκαν μόνο με ένα όνειρο, την ειρήνη. Αυτό το 5% είναι αυτό που δε φοβήθηκε όταν είδε το άρμα μπροστά από την πύλη του Πολυτεχνείου, το μοναδικό τους όπλο ήταν η φωνή τους, είναι οι άνθρωποι που πολέμησαν τραγουδώντας για την ειρήνη. Είναι εκείνοι που δε σταμάτησαν ούτε στιγμή να αγωνίζονται για το δίκιο και την ομόνοια. Αυτά τα παιδιά δε δείλιασαν όταν είδαν τους στρατιώτες να πυροβολούν, δε δείλιασαν όταν άρχισαν να πέφτουν οι πρώτοι νεκροί. Και τα παιδιά στο Πολυτεχνείο είναι ένα παράδειγμα από τα χιλιάδες τέτοια παραδείγματα που έχουν υπάρξει.

Γεράσιμος Κωλέτσης

[Πηγές: http://tvxs.gr/news/paideia/teras-mesa-mas-peirama-toy-milgkram

http://e-psychology.gr/diafora-themata-psychologias/730-milgram-experiment

http:// en.wikipedia.org/wiki/Milgram_experiment

Μπορείτε επίσης να παρακολουθήσετε σχετικό βίντεο στην παρακάτω διεύθυνση:

http://www.youtube.com/watch?v=XWpd_HIKuyw]