Είμαι σίγουρη ότι όλοι ξέρουμε πολλά ονόματα ελληνίδων συγγραφέων. Ποια, όμως, θεωρείται ίσως η πρώτη ελληνίδα που παρουσίασε το πρώτο αξιόλογο δείγμα γραφής στη νεοελληνική λογοτεχνία. Είμαι σίγουρη ότι ελάχιστοι γνωρίζουν το όνομά της!
Η Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου γεννήθηκε το 1801 στη Ζάκυνθο, σε μια εποχή που οι γυναίκες είχαν ελάχιστες ευκαιρίες για μόρφωση και πνευματική καλλιέργεια. Παρά την αριστοκρατική καταγωγή της, η ζωή της ήταν περιορισμένη, κλεισμένη μέσα στο σπίτι, με αυστηρούς κανόνες και ελάχιστη ελευθερία. Σε αυτό το περιβάλλον, η Ελισάβετ βρήκε καταφύγιο στα βιβλία. Μόνη της έμαθε ξένες γλώσσες, μελέτησε αρχαίους και σύγχρονους συγγραφείς και άρχισε να γράφει με πάθος, διεκδικώντας πνευματική ανεξαρτησία μέσα από τις λέξεις της.
Τα έργα της –θεατρικά, ποιήματα και η συγκινητική αυτοβιογραφία της– αποτελούν μαρτυρίες της εσωτερικής της πάλης, της επιθυμίας της για γνώση και της θλίψης που ένιωθε ζώντας σε μια κοινωνία που την περιόριζε. Παρά τα έντονα όνειρά της να ταξιδέψει και να σπουδάσει, αυτά δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ. Ο γάμος της το 1831 δεν της έφερε την ελευθερία που ήλπιζε και η ζωή της έσβησε πρόωρα το 1832, κατά τη γέννα, αφήνοντάς την στα 31 της χρόνια. Τα έργα της παρέμειναν ανέκδοτα μέχρι που ο γιος της, χρόνια αργότερα, τα δημοσίευσε, επιτρέποντας στη φωνή της να ακουστεί επιτέλους.
Η πορεία της Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου δείχνει τη δύναμη μιας γυναίκας που, παρά τους περιορισμούς του καιρού της, κατάφερε να υψώσει τη δική της πνευματική φωνή. Η δημοσίευση των έργων της από τον γιο της διασφάλισε ότι το πάθος, η ευαισθησία και ο αγώνας της δεν χάθηκαν, αλλά συνεχίζουν να εμπνέουν και να φωτίζουν τη θέση της γυναίκας και τη σημασία της παιδείας σε κάθε εποχή.
Νάγια Πιτερού
