Από τις μαθήτριες Γιαννοπούλου Γεωργία, Κοκκινάκη Βασιλική, Φουντοπούλου Άννα
Η λέξη «αέτωμα» (< αετός) χρησιμοποιείται στην αρχαιολογία και αρχιτεκτονική, για να δηλώσει το άνω τριγωνικό μέρος πρόσοψης ή οπίσθιας όψης αρχαίου ναού ή κιονοστοιχίας (συνήθως με γλυπτό διάκοσμο). Η ονομασία οφείλεται στο τριγωνικό σχήμα, που θυμίζει αετό με ανοιγμένα φτερά.
Τα αετώματα του Παρθενώνα με μήκος περίπου 28,5 μέτρα και ύψος 3,30 μέτρα ήταν τα μεγαλύτερα που είχαν λαξευτεί μέχρι τότε στην Ελλάδα. Πρόκειται για τα τελευταία τμήματα του ναού που δέχθηκαν γλυπτική διακόσμηση με ολόγλυφα κολοσικά αγάλματα.
Θεωρείται ότι ο Φειδίας δημιούργησε προπλάσματα (μοντέλα) των έργων σε μικρή κλίμακα. Η λάξευση των γλυπτών από τον Αλκαμένη και τον Αγοράκριτο και η τοποθέτησή τους στο κτήριο έγινε μεταξύ 437 και 432 π.Χ. Είναι λαξευμένα σε μάρμαρο Πεντέλης και αρχικά ήταν συμπληρωμένα με χρώματα και μεταλλικά εξαρτήματα.
Οι συνθέσεις τους αναπτύσσονται κατά τρόπο ώστε να αποφεύγεται η εντύπωση μετωπικότητας και να τονίζεται η τρίτη διάσταση. Αυτό επιτυγχάνεται με βαθιά λάξευση που δημιουργεί έντονη φωτοσκίαση, με ελαφρές ασυμμετρίες στα άκρα των συνθέσεων και με λοξή τοποθέτηση ορισμένων μορφών ή προβολή μελών πέρα από την άκρη του γείσου. H δυναμικότητα των συνθέσεων εστιάζεται στην ένταση και την κινητικότητα των κεντρικών μορφών, ενώ προχωρώντας προς τα άκρα οι μορφές γαληνεύουν. Επίσης, οι μορφές είναι μεγαλύτερες από το φυσικό μέγεθος στις κεντρικές σκηνές, ενώ μειώνονται βαθμιαία προς τα άκρα υπακούοντας στο τριγωνικό σχήμα του αετώματος.
Τα δύο αετώματα του Παρθενώνα κοσμούνται με 50 περίπου αγάλματα. Τα γλυπτά, τέλεια δουλεμένα και στις πίσω αθέατες πλευρές ως αφιερώματα στους θεούς, συνθέτουν σκηνές από τους μύθους της θεάς Αθηνάς. Τα θέματα των συνθέσεων, η γέννηση της Αθηνάς από το κεφάλι του Δία στο ανατολικό αέτωμα και η έριδα Αθηνάς και Ποσειδώνα για την προστασία της Αθήνας στο δυτικό αέτωμα, είναι γνωστά και από το έργο του Παυσανία, περιηγητή του 2ου αιώνα μ.Χ.
Το μεγαλύτερο μέρος των γλυπτών των αετωμάτων αποσπάστηκε και μεταφέρθηκε στο Λονδίνο από τον λόρδο Elgin κατά τη διάρκεια της τουρκικής κυριαρχίας, στα χρόνια 1801-1804, και σήμερα βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο.
Τα υπόλοιπα γλυπτά είτε παρέμειναν στη θέση τους είτε κατέπεσαν και αποκαλύφθηκαν στις ανασκαφές που έγιναν μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, από το 1833 και εξής, στην Ακρόπολη. Ακόμη, τμήματα μεμονωμένων μορφών ή συμπλεγμάτων σήμερα βρίσκονται διεσπαρμένα σε διαφορετικά Μουσεία (Βρετανικό Μουσείο, Λούβρο, Μουσείο Ακρόπολης), όπως για παράδειγμα, οι κορμοί της Αθηνάς και του Ποσειδώνα από το δυτικό αέτωμα. Άλλες μορφές μάς είναι γνωστές μόνο από τα σχέδια του Jacques Carrey.
ΠΗΓΕΣ
1. https://parthenonfrieze.gr/parthenonas/
2. https://www.theacropolismuseum.gr/ta-arhitektonika-glypta/ta-aetomata
3. https://www.ime.gr/chronos/05/gr/culture/1214sculp_parped.html
4. http://odysseus.culture.gr/h/4/gh41.jsp?obj_id=17321
5. Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας (2022). Ακαδημία Αθηνών
