Από την Μπούζη Κλόι

Η λέξη είναι σύνθετη με πρώτο συνθετικό το ουσιαστικό «εσπερίδα» (<έσπερος) και δεύτερο συνθετικό το ουσιαστικό «είδος» (= μορφή).

Ο Έσπερος, σύμφωνα με τη μυθολογία, είναι προσωποποίηση του αστέρα που γίνεται ορατός αμέσως μόλις σκοτεινιάσει. Ο Έσπερος (ή ο Άτλαντας) και η Νύχτα είχαν κόρες τις Εσπερίδες. Οι πιο γνωστές από τις Εσπερίδες ήταν η Αίγλη, η Ερύθεια, η Εσπερία και η Αρέθουσα. Οι νύμφες Εσπερίδες κατοικούσαν στην άκρη της γης, στον κήπο των θεών, ενώ έργο τους ήταν να φυλάνε το δέντρο με τα χρυσά μήλα, το οποίο ήταν το γαμήλιο δώρο της Γαίας προς την Ήρα. Λέγεται ότι, επειδή η Γαία δεν είχε απόλυτη εμπιστοσύνη στις Εσπερίδες, ανέθεσε τη φύλαξη του δέντρου και σε ένα φίδι με εκατό κεφάλια, τον Λάδωνα.

Όποιος έτρωγε τα χρυσά μήλα έμενε για πάντα νέος (η λέξη «μήλον» στα αρχαία ελληνικά σημαίνει γενικά «καρπός»).

Ο Ευρυσθέας ανέθεσε στον Ηρακλή να του φέρει τα μήλα των Εσπερίδων. Πρόκειται για άλλον έναν άθλο του Ηρακλή. Κατά μία εκδοχή του μύθου, ο Ηρακλής ακολουθώντας τη συμβουλή του Προμηθέα ζήτησε από τον Άτλαντα να πάρει τα χρυσά μήλα. Εκείνος δέχτηκε να πάει στον κήπο των Εσπερίδων. Ο Ηρακλής κράτησε ο ίδιος τον ουρανό στη ράχη του, ώσπου να γυρίσει ο Άτλαντας με τα χρυσά μήλα. Ο Άτλαντας δεν ήθελε πια να κρατά τον ουρανό και σκέφτηκε να τον αφήσει στους ώμους του Ηρακλή. Ο Ηρακλής, όμως, τον ξεγέλασε ζητώντας του να κρατήσει για λίγο μόνο ακόμα τον ουρανό, ώστε να βάλει στο κεφάλι του μια κουλούρα ύφασμα, για να του είναι πιο εύκολο να σηκώνει τον ουρανό. Όταν ο Άτλαντας άφησε κάτω τα μήλα και κράτησε τον ουρανό, ο Ηρακλής τα άρπαξε κι έφυγε. Κατά μία άλλη εκδοχή του μύθου, ο Ηρακλής έκοψε ο ίδιος τα μήλα από τον κήπο των Εσπερίδων, αφού κατάφερε πρώτα να σκοτώσει τον Λάδωνα, το φίδι που τα φύλαγε.

Η τέταρτη μετόπη του προνάου από το ναό του Δία στην Ολυμπία απεικονίζει τον άθλο του Ηρακλή με τα μήλα των Εσπερίδων. Στο ανάγλυφο αναπαρίσταται η σκηνή κατά την οποία ο Άτλαντας παραδίδει τα χρυσά μήλα στον Ηρακλή, ο οποίος έχοντας πάρει για λίγο τη θέση του Άτλαντα κρατά τον Ουρανό, βοηθούμενος από τη θεά Αθηνά.

Επίσης, σε μία από τις τέσσερις μετόπες της ανατολικής πλευράς του ναού του Ηφαίστου (Θησείο) αναπαρίσταται η σκηνή κατά την οποία ο Ηρακλής παίρνει τα χρυσά μήλα από τον κήπο των Εσπερίδων.

Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος εμπνεόμενος από το μύθο σχετικά με τα μήλα των Εσπερίδων έγραψε το ομώνυμο ποίημά του «Τα μήλα των Εσπερίδων» ( Τα μήλα των Εσπερίδων I, Τα μήλα των Εσπερίδων II )

Η λέξη «εσπεριδοειδή» χρησιμοποιείται στη νέα ελληνική γλώσσα, για να δηλώσει «τους καρπούς αειθαλών καρποφόρων θάμνων και δέντρων, που φύονται σε περιοχές με εύκρατο κλίμα και καλλιεργούνται κυρίως για τους καρπούς τους, αλλά και για την παραγωγή αιθέριων ελαίων» (σε αυτά ανήκουν το πορτοκάλι, το λεμόνι, το μανταρίνι, το γκρέιπ-φρουτ, το νεράντζι, το περγαμόντο, το κίτρο, το σαγκουίνι, το κουμκουάτ, κ.ά.).

Τα εσπεριδοειδή προέρχονται από τις χώρες της Νότιας και Ανατολικής Ασίας, όπου το κλίμα είναι τροπικό ή υποτροπικό. Αρχικά, καλλιεργούνταν μόνο στις Ινδίες, την Κίνα και την Ιαπωνία κι από εκεί εξαπλώθηκαν σ” όλες τις χώρες που έχουν κατάλληλο κλίμα (δροσερό) και έδαφος (αμμοαργιλώδες). Τα εσπεριδοειδή ευδοκιμούν στην Ελλάδα και ιδιαιτέρως στα παράλια μέρη και στα νησιά. Δεν έχουμε πληροφορίες πως οι αρχαίοι Έλληνες ήξεραν τα εσπεριδοειδή. Τα γνώριζαν ίσως μόνο όσοι έκαναν μακρινά ταξίδια. Ο μύθος για τον κήπο των Εσπερίδων φαίνεται πως συμβολίζει την επιθυμία των Ελλήνων ν” αποκτήσουν τους καρπούς αυτούς.

ΠΗΓΕΣ

1. Μπαμπινιώτης, Γ. (1998). Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας

2. Τσοτάκου-Καρβέλη Αικατερίνη (2007), Λεξικό της ελληνικής μυθολογίας, εκδ. Σοκόλη

3. http://odysseus.culture.gr/h/4/gh430.jsp?obj_id=8981

4.http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-aggregatedcontent-8526-4906

5. https://www.cropscience.bayer.gr/Crops/Esperidoeidh