Από τη Μαρία-Παυλίνα Πετρούτσου
Η λέξη «Φεβρουάριος» είναι λατινική («Februarius»). Ετυμολογικά προέρχεται από τη λέξη «februa», που σημαίνει «κάθαρση». Στο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο τελευταίος μήνας του χρόνου, συνεπώς μήνας «διαβατήριος», δηλαδή μήνας μετάβασης από το ένα έτος στο άλλο, γι΄ αυτό και κατά τη διάρκειά του γινόταν τελετές κάθαρσης (εξαγνισμού), απ΄όπου έλαβε και το όνομά του. Συγκεκριμένα, στις 19 πραγματοποιούνταν τελετές προς τιμήν των νεκρών (Feralia=Θανατούσια) και στις 21 προς τιμήν του Άδη-Φέβρου (Februus) ή της χθόνιας θεότητας Ήρας (Februara). Ακόμα, στις 15 του μηνός γιορτάζονταν τα Λουπερκάλια (Lupercalia) προς τιμήν του Φαύνου (Faunus), ο οποίος έφερε το προσωνύμιο «Λουπερκάλιος» (Lupercus), γιατί θεωρούνταν προστάτης των κοπαδιών από τους λύκους και είχε ως σύμβολό τον λύκο (lupus). Θεωρούνταν, επίσης, προστάτης της γονιμότητας. Ο Φαύνος ταυτίστηκε με τον Πάνα, τον «τραγοπόδαρο» αρχαιοελληνικό θεό των βοσκών.
Στη διάρκεια των Λουπερκαλίων θυσιάζονταν κατσίκια και σκύλοι, συμβολικά για την προστασία των ποιμνίων, ενώ πραγματοποιούνταν και τελετές γονιμότητας, που διατηρήθηκαν ως το 494 μ.Χ.
Ρωμαϊκό καλεντάριο με αναγραφές για τους μήνες Ιανουάριο, Φεβρουάριο και Μάρτιο. Διακρίνονται τα ζωδιακά σύμβολα και τα ονόματά τους (π.χ. AQUARIO = Υδροχόος για τον Φεβρουάριο), οι ονομασίες και η διάρκεια των μηνών. Στον Φεβρουάριο (MENSIS FEBRAR) διαβάζουμε: DIES XXVIII (= ημέρες 28) και μεταξύ άλλων αναφέρεται η γιορτή LUPERCALIA.
Στη θέση των τελετών αυτών η Δυτική Εκκλησία καθιέρωσε τη γιορτή του Εξαγνισμού και του Αγίου Βαλεντίνου. Ακόμα, τον μήνα Φεβρουάριο, του οποίου το όνομα συνδέεται με πράξεις καθαρτικές, δικαιολογείται η έναρξη της αποχής από ορισμένες τροφές.
Από το 153 π.Χ. ο Φεβρουάριος καθιερώθηκε ως δεύτερος μήνας του έτους και από το 45 π.Χ., έτος της ημερολογιακής μεταρρύθμισης του Ιουλίου Καίσαρα, αρχικά είχε διάρκεια 29 ημέρες στα κοινά έτη και 30 στα δίσεκτα. Το 4 π.Χ. ο Οκταβιανός Αύγουστος αφαίρεσε μία ημέρα από τον μήνα Φεβρουάριο και την πρόσθεσε στον μήνα Αύγουστο, ο οποίος ήταν αφιερωμένος στον ίδιο. Από τότε ο μήνας έχει 28 ημέρες στα κοινά και 29 ημέρες στα δίσεκτα έτη. Η επιπλέον ημέρα προστίθεται ανά τετραετία για την προσαρμογή στο ηλιακό τροπικό έτος.
Ένας από τους αγίους τόσο της ανατολικής όσο και της δυτικής εκκλησίας είναι ο άγιος Κασσιανός τού οποίου η μνήμη τιμάται κάθε τέσσερα χρόνια στις 29 Φεβρουαρίου.
Ο Κασσιανός ο Ρωμαίος, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, όταν πέθανε και πήγε στον Παράδεισο, άρχισε να προσεγγίζει τους άλλους αγίους και να τους ξεσηκώνει, για να διεκδικήσουν περισσότερα. Για παράδειγμα, στον ένα έλεγε πως ήταν αδικία να εορτάζει τη Σαρακοστή, ενώ είναι περίοδος νηστείας, στον άλλο ότι είναι άδικο να είναι η γιορτή του κινητή. Ο ίδιος προσφέρονταν να τους υπερασπιστεί, για να επανορθωθούν οι υποτιθέμενες αδικίες. Ο Θεός τελικά τιμώρησε τον ασεβή Κασσιανό ορίζοντας να γιορτάζει μόνο μία φορά κάθε τέσσερα χρόνια. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή της παράδοσης, ο άγιος Κασσιανός παραπονέθηκε στον Θεό, επειδή οι άνθρωποι δεν τον τιμούσαν με ανάλογες προσφορές, όπως έκαναν στον άγιο Νικόλαο. Λέγεται, λοιπόν, ότι ο Θεός κάλεσε τον Νικόλαο, τον προστάτη των θαλασσινών και τον Κασσιανό, να τους ρωτήσει τι συμβαίνει. Ο άγιος Νικόλαος έφτασε βρεγμένος και ταλαιπωρημένος, γιατί προσπαθούσε να βοηθήσει τους ανθρώπους που θαλασσοπνίγονταν, ενώ ο Κασσιανός έφτασε ντυμένος στα χρυσά, καθώς απολάμβανε την ηρεμία του Παραδείσου. Ο Θεός κατάλαβε γιατί οι άνθρωποι τιμούσαν τον Νικόλαο και τιμώρησε τον Κασσιανό για την οκνηρία του ορίζοντας να γιορτάζεται κάθε τέσσερα χρόνια.
Η συγκυρία αυτή γέννησε τη λαϊκή παράδοση του «αδικημένου αγίου», η οποία ενέπνευσε δύο λογοτέχνες μας να γράψουν κείμενα για την «τιμωρία» του αγίου από τον Θεό. Ο Γιώργος Βιζυηνός συνέθεσε ένα μακροσκελές ποίημα 69 εξάστιχων στροφών σε μέτρο ιαμβικό οκτασύλλαβο με τίτλο «Συναξάρι Αγίου Κασσιανού» (Ατθίδες Αύραι, 1884), όπου περιγράφει τη δράση του Κασσιανού στον Παράδεισο βασιζόμενος σε δημώδη καλογερική παράδοση σλαβικής προέλευσης. Ο ηπειρώτης συγγραφέας Χρήστος Χρηστοβασίλης έγραψε το διήγημα «Ο Άγιος Κασσιανός» («Ημερολόγιον Σκόκου», 1903), στο οποίο δίνεται μία ερμηνεία της τιμωρίας του αγίου Κασσιανού, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση.
Ο λαός έχει δώσει πολλές ονομασίες στον Φεβρουάριο. Κάποιες από αυτές σχετίζονται με τη μικρότερη σε σχέση με τους άλλους μήνες διάρκειά του. Είναι γνωστός, λοιπόν, ως «Κουτσός» και «Κουτσοφλέβαρος». Ακόμα, λέγεται και «Φλεβάρης», καθώς συνδέεται παρετυμολογικά με τη λέξη «φλέβες», δηλαδή τα υπόγεια νερά που την εποχή αυτή είναι άφθονα, λόγω των πολλών βροχών. Τέλος, ο Φεβρουάριος αποκαλείται και «Κλαδευτής», αφού θεωρείται ο πλέον κατάλληλος μήνας για κλάδεμα.
ΠΗΓΕΣ
1. Μπαμπινιώτης, Γ. (1998). Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας
